Μπορεί να είναι δύσκολο, σχεδόν ακατόρθωτο ν' ανέβει κανείς στο "Φεγγάρι", στην κορυφή του όρους Σάος της Σαμοθράκης. Ομως ο επισκέπτης έχει τη χαρά να γνωρίσει τις πηγές και τις βάθρες της, τον εξαιρετικά ωραίο αρχαιολογικό της χώρο, πάνω από τη θάλασσα και να αγναντέψει τους πανέμορφους "κήπους" της και τη γραφική χώρα της. Μέσα σε όλο αυτό το θελκτικό και μαγνητικό τοπίο, είναι δύσκολο κανείς να προσαρμοστεί στη σκληρή πραγματικότητα, πόσο μάλλον όταν η πραγματικότητα αυτή έχει να κάνει μ' ένα τηλεοπτικό τοπίο, που έρχεται σε πλήρη αντίθεση με ένα "μυστήριο", την ωραιότητα και τον πηγαίο πλούτο ενός νησιού, όπως η απομακρυσμένη Σαμοθράκη. Παρ' όλα αυτά, οι σύνεδροι και οι προσκεκλημένοι του 5ου Πανελλήνιου Δημοσιογραφικού Συνεδρίου, μέσα και από μια άρτια οργάνωση, αναγκάστηκαν να προσαρμοστούν στο "λόγο" του Συνεδρίου. Για δύο μέρες εισηγητές και προσκεκλημένοι κατέθεταν τον προβληματισμό τους και τις απόψεις τους, για μεγάλα θέματα που αφορούν τα ΜΜΕ, όπως η ελευθεροτυπία και η δημοκρατία στα ΜΜΕ. Τέθηκαν επίσης ζητήματα που έχουν άμεση σχέση με το σήμερα, αλλά και με το μέλλον της πληροφόρησης.

Μπορεί συγκεκριμένα συμπεράσματα να μη βγήκαν από το Συνέδριο, αλλά - όπως εκτιμήθηκε από τους συνέδρους - ο προβληματισμός που αναπτύχθηκε, θα οδηγήσει στην αποτελεσματικότερη παρέμβαση των δημοσιογράφων, σε μια πραγματικότητα που μοιάζει να είναι αδιέξοδη, αλλά που ελπίζουν πως δεν είναι. Ωστόσο, παρότι μέσα από τις εισηγήσεις έγινε μία διεξοδική καταγραφή της κατάστασης που επικρατεί στα ΜΜΕ, από τους περισσότερους ομιλητές δε θίχτηκαν οι λόγοι και οι αιτίες που διαμόρφωσαν και διαμορφώνουν αυτή την αδιέξοδη κατάσταση. Μια τηλεοπτική πραγματικότητα, που - όπως σκιαγραφείται και μέσα από τις εισηγήσεις - συνίσταται μεταξύ άλλων στις "κατασκευασμένες ειδήσεις", στη "βία", στην πρόσβαση των "ολίγων" στην πληροφόρηση.

Η "αυλαία" των εισηγήσεων άνοιξε με τον καθηγητή του ΑΠΘ Δημήτρη Μαρωνίτη,ο οποίος ανέπτυξε το θέμα "Δημοσιογραφική γλώσσα και δημοκρατία". Μίλησε για παθολογικά σύνδρομα της δημοσιογραφικής γλώσσας, που παραμορφώνουν το νόημά της και φενακίζουν το σκοπό της, για λαθροχειρίες που γίνονται εν ονόματι "της γλωσσικής προσδοκίας των πολλών", με αποκλειστικό γνώμονα την κυκλοφορία του εντύπου και την "ακροαματικότητα του ηλεκτρονικού δημοσιογραφικού λόγου". Σε άλλο σημείο της ομιλίας του ο Δημήτρης Μαρωνίτης, αναφερόμενος στο δημοσιογραφικό λόγο, είπε ότι αυτός ολισθαίνει προς την παθολογία, όταν αντί να προσφέρει αντικειμενικές και ακέραιες πληροφορίες "παραμορφώνει τα πληροφοριακά και ερμηνευτικά δεδομένα με πολλούς και λαθραίους τρόπους".

Για τα πολυμέσα και τις ασυμμετρίες των εξουσιών στη σύγχρονη "μαζική δημοκρατία", μίλησε η επίκουρος καθηγήτρια του Πάντειου Πανεπιστημίου Πέρσα Ζέρη.Αναφερόμενη στο θέμα των συχνοτήτων, τόνισε ότι τεράστια συγκέντρωση εξουσίας υπάρχει και την "εποχή της πληθώρας των συχνοτήτων". Ενα από τα τεράστια προβλήματα, που θ' αντιμετωπίσει η κοινωνία των πληροφοριών, θα είναι η "στενότητα σε προγράμματα". Επειδή στον παγκόσμιο ανταγωνισμό συμμετέχουν ισχυροί ευρωπαϊκοί παράγοντες, η συγκέντρωση είναι "προγραμματισμένη", γιατί όποιος είναι ισχυρός στον παγκόσμιο ανταγωνισμό, θα μπορέσει πολύ πιο εύκολα να επικρατήσει σε "τοπικές, περιφερειακές ή σε επιμέρους αγορές".

Ο Γιάννης Τζαννετάκος, επικεντρώνοντας την ομιλία του στο θέμα της ελευθεροτυπίας, υπογράμμισε ότι η ελευθεροτυπία κατακτάται μέρα με τη μέρα και δεν "εκχωρείται αβρόχοις ποσί". Στάθηκε επίσης στους ιδιοκτήτες των ΜΜΕ και στην επιδίωξή τους να ελέγξουν την ελευθεροτυπία, γιατί - όπως είπε - η ελευθεροτυπία θέτει σε κίνδυνο τα συμφέροντά τους. Η εξουσία, μάλιστα, αποστρέφεται την ελευθεροτυπία και κυρίως "τ' αποτελέσματά της".

Στις "κατασκευασμένες πληροφορίες", στάθηκε ο Λυκούργος Κομίνης,μιλώντας με δριμύτητα κατά της AGB, αλλά και των παραγωγών των ενημερωτικών εκπομπών. Η AGB είναι αυτή που καθορίζει τη διαφημιστική αξία των ειδήσεων και των πληροφοριών, μεταβάλλοντας την ενημέρωση σε "απόλυτα εμπορικό είδος". Με αυτή, όπως είπε χαρακτηριστικά, την "επικίνδυνη δημοσιογραφική λογική που έχει διαμορφωθεί, ικανός διευθυντής ενημέρωσης στα κανάλια είναι εκείνος που αποκρυπτογραφεί καλύτερα τα εμπορικά μηνύματα των μετρήσεων". Αυτή η τακτική οδηγεί στον αποπροσανατολισμό και στη "στρέβλωση της πραγματικότητας".

Η πρώην διευθύντρια του τομέα ενημέρωσης της ΕΤ-1 Μένυα Παπαδοπούλου μίλησε για τους "πτωχούς και τους πλούσιους της πληροφόρησης". Η επικοινωνία και η πληροφορία, όπως υπογράμμισε, είναι βασικό συστατικό της δημοκρατίας και δεν μπορεί ν' αφορά τους λίγους. Εξέφρασε τις ανησυχίες και τις επιφυλάξεις της για τις υπερλεωφόρους της πληροφορικής, λέγοντας ότι θα γίνουν για να τις διασχίζουν "οι ολίγοι" και πως θα υπάρχουν πολίτες "δύο ταχυτήτων". Μέσα από αυτές τις ανισότητες επισήμανε τον κίνδυνο να πληγούν όχι μόνο άτομα, αλλά και χώρες, ιδιαίτερα οι μικρές, όπως η δική μας. Με αυτό τον τρόπο ανοίγει ο δρόμος για "εξαγορά" των επιχειρήσεων από πολυεθνικές.

Στις μορφές βίας, που ασκούνται από τα ΜΜΕ, στάθηκε στο μεγαλύτερο μέρος της ομιλίας του ο Παντελής Μπουκάλας.Μίλησε για πολιτική βία, για ιδεολογική, για αισθητική, για συναισθηματική και για γλωσσική. Αναλύοντας αυτές τις μορφές βίας, αναφέρθηκε μεταξύ άλλων στη φαλλοκρατική, τη σεξιστική και τη ρατσιστική. Προσφιλή θέματα των ηλεκτρονικών κυρίως ΜΜΕ, όπως είπε, είναι οι "φόνοι" και προσφιλείς μορφές λόγου οι κραυγές και τα επιφωνήματα.

Για ΜΜΕ "αποβλάκωσης" και "παραπληροφόρησης" μίλησε ο Δημήτρης Παπαχρήστου.Η "είδηση", σημείωσε, "πρώτα κατασκευάζεται και μετά γίνεται είδηση". Περιγράφοντας την τηλεοπτική πραγματικότητα, επισήμανε ότι η συγκέντρωση των ΜΜΕ στα χέρια μιας "κάστας ανθρώπων, εμποδίζει την ενημέρωση". Μίλησε επίσης για προσπάθεια εξουδετέρωσης της μνήμης, για ευνουχισμό του συναισθήματος, αλλά και για προσπάθεια να περάσουν τα ΜΜΕ την ιδεολογία του "τίποτα".

Το Συνέδριο χαιρέτισαν και εκπρόσωποι των κομμάτων. Στο χαιρετισμό του ο εκπρόσωπος του ΚΚΕ Νίκος Φακιρίδης τόνισε ότι τα ΜΜΕ επηρεάζουν σήμερα πολλές πλευρές της κοινωνικής και πολιτικής "συμπεριφοράς του πολίτη. Με βάση αυτή την εκτίμηση δεν είναι καθόλου παράξενο που εκπρόσωποι του μεγάλου κεφαλαίου επένδυσαν στον τομέα αυτό". Ο εκπρόσωπος του ΚΚΕ ζήτησε τον κοινωνικό έλεγχο "όλων των μορφών πληροφόρησης", την ενίσχυση και αναβάθμιση των δημόσιων ηλεκτρονικών ΜΜΕ και τον "περιορισμό μέχρι την κατάργηση της δυνατότητας δράσης του μεγάλου κεφαλαίου".

Κούλα ΑΝΤΩΝΙΟΥ