"Βλέπεις, αγαπητέ μου αναγνώστη, πόλεμος είναι αυτός! Με νεκρούς, τραυματίες, αιχμαλώτους, αγνοούμενους κλπ. Πάντως, ανεξάρτητα από τα δεινά που υφίσταται ο στρατός της εργατικής τάξης και όλων των εργαζομένων σ' αυτή τη δύσκολη και, πολλές φορές, πέρα από τα ανθρώπινα μέτρα, πορεία, πάντα προχωράει, πάντα δίνει το "παρών" στην πάλη του λαού. Κι έτσι θα γίνεται σε τούτη την απάνθρωπη καπιταλιστική κοινωνία που ζούμε, όπως και αύριο στην οικοδόμηση της σοσιαλιστικής κοινωνίας.

Ο δρόμος είναι πάντα ανηφορικός για τον κοινωνικό άνθρωπο. Με την πάλη του, σε τούτο ή το άλλο επίπεδο, βελτιώνει τη θέση του, ξεκινάει από μία νέα αφετηρία για να πάει όλο και πιο ψηλά. Ετσι γίνεται σήμερα κι έτσι θα γίνεται στο μέλλον. Τόσο οι γενιές του μεσοπολέμου (σ' αυτές κατατάσσομαι κι εγώ) όσο και οι κατοπινές (Εθνική Αντίσταση, εμφύλιος, μακροχρόνιοι δημοκρατικοί αγώνες, δικτατορία 21ης Απριλίου και 14 χρόνια της μεταπολίτευσης) έχουν βάλει τη σφραγίδα τους στα γεγονότα. Στην τιτάνια αυτή προσπάθεια του λαού μας έκανα κι εγώ όσο μπορούσα καλύτερα το καθήκον μου".

Αντώνης ΑΜΠΑΤΙΕΛΟΣ, Μια ζωή στον αγώνα με μετερίζι το ελληνικό καράβι.

Ο άνθρωπος που τα 'γραψε αυτά, παρά τα φαινόμενα - το ύφος του κειμένου παραπέμπει σ' έναν σεβάσμιο, μειλίχιο, σοφό γέροντα - ήταν, μέχρι και την τελευταία του ώρα, ένας νεολαίος. Ορθιος, μάχιμος, με το μάτι του να παίζει συνέχεια αριστερά δεξιά, πετώντας σπίθες μέσα απ' το βάθος που δίνει στα μάτια η θάλασσα όταν την έχεις αγναντέψει ώρες ατέλειωτες, ανήσυχος καθώς του έλαχε να βρεθεί στην πρώτη γραμμή της ταξικής κόντρας - απέναντι ήταν όχι όποιοι κι όποιοι, μα το εφοπλιστικό κεφάλαιο - ήρεμος στο βάθος - παρότι, ή και, ίσως, επειδή είχε σύντροφο στη ζωή και τους αγώνες του την Αγγλοουαλέζα δασκάλα Μπέτι Μπάρτλετ, στέλεχος του ΚΚΜΒ από το 1939, τη γυναίκα που έδωσε σκαμπίλι στη Φρειδερίκη. Ηταν νεολαίος, γιατί ως και το τέλος του είχε όραμα και πίστη σ' αυτό: Πιστεύω ακράδαντα, έγραφε όταν οι νεκροθάφτες γύρω έτριβαν τα χέρια τους, ότι ο άνθρωπος θα ξαναβρεί το βηματισμό του!

Ο Αντώνης για τους συντρόφους της γενιάς του μεσοπολέμου, ο σύντροφος Αντώνης για μας τα τζόβενα, είχε και λάθη. Παραήταν σεμνός. Μιλούσε συνέχεια για το μπροστά και για τους άλλους. Και χρειάστηκε να πεθάνει για να μάθουμε, εκείνη τη μέρα, απ' το χειρόγραφο του βιβλίου που ετοίμαζε, ορισμένες "λεπτομέρειες". "Καλό θα 'ναι, έγραφε, να παραθέσω απλώς τα ονόματα όλων των φυλακών όπου "φιλοξενήθηκα"". Απλώς (!):

1. Φυλακές Μαργαρίτη (Πάτρα), έπειτα από 2 - 3 βδομάδων παραμονή στα κρατητήρια Χωροφυλακής Αργοστολίου (Μάρτης του 1935).

2. "Ναυτοφυλακή" ναυστάθμου και στρατιωτικές φυλακές Πάτρας.

3. Κρατητήρια - Φυλακές εξωτερικού: Λιμενικά κρατητήρια Γουρουνοβίλας (έτσι λέγαμε σαρκαστικά τη Villa Constitution στην Αργεντινή), Κρατητήρια Μεταναστευτικών Αρχών, Βανκούβερ, Καναδά, Ελις Αϊλαντ, Νέα Υόρκη. Χρονολογίες αντίστοιχα: 1935, 1939, 1942.

4. Φυλακές Βούρλων (Πειραιά). Δύο φορές, το 1948 και το 1952. Σε συνέχεια στη Μακρόνησο, από Μάρτη μέχρι Οκτώβρη του 1948.

5. Φυλακές Αβέρωφ (Αθήνα), 1948,1952.

6. Φυλακές Αίγινας, 1952,1953,1960 - 1964.

7. Φυλακές Καλαμίου (Ιτζεδίν). Δύο φορές: 1949 - 50 και 1953 - 54.

8. Φυλακές Αλικαρνασσού (Ηράκλειο Κρήτης) 1954.

9. Φυλακές Κέρκυρας. Δύο φορές: 1950 - 52 και 1954 - 58.

10. Φυλακές Γιούρων (στεγασμένες) 1958 - 60.

11. Φυλακές Κεφαλλονιάς (Αργοστόλι) 1953 (ως τους σεισμούς).

12. Δικαστικές φυλακές Συρου, 1959.

Το βέβαιο είναι πως αν ζούσε τώρα ο σύντροφος Αντώνης και του δείχναμε αυτό μας το χειρόγραφο θα το διέγραφε από πάνω ως κάτω, ως απαράδεκτο λιβανωτό. Ομως από πέρσι, τέτοια μέρα, δε ζει. Κι έτσι μπορούμε, τουλάχιστον από τις στήλες της εφημερίδας, να πούμε άλλη μια αλήθεια: Ο άνθρωπος την έζησε τη ζωή του ολόκληρη. Οπως αρμόζει σε κομμουνιστή. Στις πλώρες, στα λιμάνια, στις φυλακές, στα συνδικάτα, στη Βουλή, στα διεθνή φόρουμ.

Γι' αυτό ας μας συγχωρέσει το απόγευμα στο νεκροταφείο τη σιωπή.

Θ. Λ.