Αφήγημα. Μακέτα: Μαρία Κωνσταντακάκη

Κοπάδια τα πουλιά της ανάγκης φτεροκοπούσαν σε ξένους ουρανούς. Ο δικός τους ουρανός δεν τους έστεργε, δεν τους προσφερόταν. Ηταν τα πρώτα μετακατοχικά χρόνια και τα ελληνικά χωριά άδειαζαν: διάψευση, ανέχεια, διχασμός, ανόσιο πέρασμα των κατακτητών. Η επαρχία, με τη μορφή κατάκοπης μάνας στο κεφαλόσκαλο, με βαριά καρδιά, με ελπίδα και μ' ανησυχία, ξεπροβόδιζε τα καλύτερά της νιάτα.

Ετσι έφυγε κι ο μικρούλης Δημήτρης Κούκος για την Αθήνα. Είχαν προηγηθεί τα μεγαλύτερά του αδέλφια, είχαν διπλωθεί κι οι τέσσερίς τους σ' ένα δωμάτιο και βιοπάλευαν μ' ένα νοικιασμένο περίπτερο, στο κέντρο της πόλης. Εκεί κι ο έφηβος πια Δημήτρης, ήρωας του πρώτου αφηγήματος του Δημήτρη Γκιώνη, "Τώρα θα δεις..." (εκδ. Καστανιώτη), που κατέκτησε χιλιάδες αναγνώστες, λόγω της αυθορμησίας, της εκφραστικής λιτότητας, της αλήθειας και ανθρωπιάς του.

Στο "Περίπτερο", το καινούριο αφήγημα του Δημήτρη Γκιώνη, γραμμένο εκφραστικά, ευαίσθητα και ευθύβολα, παρακολουθούμε την άφιξη του αγοριού στην Αθήνα, τις πρώτες εντυπώσεις του, τις προσπάθειες να προσαρμοστεί, ν' αγαπήσει και ν' αγαπηθεί, την επιθυμία για μάθηση, δουλιά, χαρά, για τις μικροασχολίες που προσφέρει η μεγαλούπολη σ' ένα στερημένο και ανήσυχο παιδί. Σκληρή η ζωή για όποιον αφήνεται, μα και για όποιον αντιστέκεται. Τις νύχτες στρώνει κατάχαμα να κοιμηθεί και ξεδιπλώνει τα όνειρά του που πλησιάζουν σαν τα πουλιά σε σχηματισμούς.

"Οσο για το σχολείο, νυχτερινό γυμνάσιο: "Ενα γυμνάσιο που δεν είναι μόνο για μικρούς, αγόρια και κορίτσια, που δουλεύουν την ημέρα, αλλά και για μεγάλους. Μέχρι κι ένα διάκο κι έναν αστυφύλακα είχα για συμμαθητές".Και για δουλιά; Στην οικογενειακή επιχείρηση, στο περίπτερο. Από εκεί περνούν λογής λογής άνθρωποι. Το περίπτερο γίνεται η καρδιά της πόλης, γίνεται κι ένα δεύτερο σχολειό για τον Δημήτρη. Από κοντά, βέβαια, τ' αδέλφια του, καθώς έχουμε να κάνουμε με σφιχτοδεμένη οικογένεια, με ανθρώπους νέους που κουβάλησαν φεύγοντας από το πατρικό, μαζί με τα ελάχιστα υπάρχοντα, μνήμες και αρχές, και τις διαφύλαξαν με πείσμα και στοργή, γνωρίζοντας ότι αυτές είναι το πιο απαραίτητο εφόδιο για τις καθημερινές μάχες της ζωής, σε άγνωστο και κάποτε άστοργο τόπο. Αυτές οι μνήμες, κι αυτές οι αρχές είναι που στήριξαν και το παλικαράκι της ιστορίας του Δημήτρη Γκιώνη. "Είμαστε από καλή γενιά" έγραψε ο Ελύτης, και ταιριάζει απόλυτα στην περίπτωση του αγοριού που ρίχνεται στον αγώνα από την πιο τρυφερή ηλικία. Ταιριάζει σε όλες τις νεαρές υπάρξεις που μόχθησαν και μοχθούν, για να μην παραλύσουν, να μη χαθούν, να μην ξεχαστούν, καταφέρνοντας να σταθούν άνθρωποι αλώβητοι, άγρυπνοι, υποψιασμένοι, ευαίσθητοι, επιλεκτικοί.

Αλλά το "Περίπτερο" δεν είναι μονάχα οι αγώνες, οι αγωνίες και η αφύπνιση ενός μικρού που ακολούθησε την αναγκαστική εσωτερική μετανάστευση των μετακατοχικών χρόνων, κι ούτε ακόμα (όπως με ευφυία, συγκίνηση και προσοχή δίνεται) το πέρασμα ενός νέου από την εφηβεία στην ενηλικίωση.

Είναι - κυρίως - ένα αδιάψευστο και σπαρταριστό χρονικό, μια αυθεντική και πολύτιμη μαρτυρία της δεκαετίας του '50, όταν η Ελλάδα, αναστατωμένη, ανίκανη ακόμα να συνέλθει από τις - έξωθεν σχεδιασμένες - καταστροφές, ταλαιπωρούσε τα παιδιά της, κι αυτά αγωνίζονταν κι ας παιδεύονταν, και τέλος ορθοποδούσαν, βοηθώντας και την ίδια να σταθεί.

Επιπλέον, το "Περίπτερο" είναι ένα αδρά σχεδιασμένο τοπίο της Αθήνας, μετά τον Εμφύλιο, τότε που πάσχιζε να συνέλθει κι άλλαζε πρόσωπο, αναποφάσιστη, ανάμεσα στα νεύματα των νέων καιρών, και στις συνήθειες, στις μνήμες, στις πεποιθήσεις αιώνων.

Βιβλίο για τη μνήμη των μεγαλύτερων, για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των νέων, ενδιαφέρον για κάθε αναγνώστη. (εκδόσεις Καστανιώτη).

Ελένη ΣΑΡΑΝΤΙΤΗ