Αντιπροσωπευτικά δείγματα της μακρόχρονης εικαστικής πορείας της χαράκτριας Ζιζής Μακρή,περιλαμβάνει η έκθεση που εγκαινιάστηκε στις 31 του Οκτώβρη στην γκαλερί "Αστρα" (Καρυατίδων 8). Παρουσιάζονται έργα παστέλ φιλοτεχνημένα τα τελευταία χρόνια, με θέματα από την ελληνική ύπαιθρο και ξυλογραφίες. Ακόμη εκτίθενται και τέσσερα λευκώματα με ξυλογραφίες και σχέδια της καλλιτέχνιδας. Συγκεκριμένα, παρουσιάζονται δέκα σχέδια βασισμένα σε τέσσερα ποιήματα του Νικηφόρου Βρεττάκου,δώδεκα έγχρωμες ξυλογραφίες που συνοδεύουν τη "Ρωμιοσύνη" του Γιάννη Ρίτσου,είκοσι δύο χαρακτικά της φυλακής Αβέρωφ και έργα που αναφέρονται στο ποίημα του Γ. Ρίτσου "Το δέντρο της φυλακής και οι γυναίκες". Τα περισσότερα από αυτά παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο φιλότεχνο κοινό, ενώ σε όλα πηγή έμπνευσης είναι η Ελλάδα, τα τοπία της, οι αγώνες της, η καθημερινή ζωή του λαού της.

Ξεχωριστή θέση στην παρουσιαζόμενη δημιουργία της Ζ. Μακρή, κατέχει η σειρά των εικόνων από τις φυλακές Αβέρωφ, με θέμα, κυρίως, τις γυναίκες της φυλακής.Εγινε το 1960 - '61 και είναι μια κλειστή φάση. Δεν είναι ξυλογραφίες. Στη φυλακή δεν υπήρχε η δυνατότητα για κάτι τέτοιο. Είναι γκραβούρες πάνω σε λινόλεουμ χαραγμένες με λίμα των νυχιών. Οι περισσότερες έγιναν μέσα στη φυλακή και μόνο μερικές φιλοτεχνήθηκαν μετά την επιστροφή της στην Ουγγαρία. Στα έργα της Ζ. Μακρή, η ιστορία, που την έζησε άμεσα και έμμεσα, έγινε εικόνα, "κραυγή" αντίστασης και ελπίδας.

Η ίδια η καλλιτέχνης λέει για αυτή τη σειρά: "Οι φυλακισμένες γυναίκες, μόνο αριθμό έχουν, είναι απρόσωπες. Τα δέκα - δεκαπέντε χρόνια στη φυλακή τούς στέρησαν την ανθρώπινη ιδιότητα. Ούτε το ατομικό δράμα δεν ξεχειλίζει πια από μέσα τους. Μόνο σκιά έχουν. Τα παιδιά - τα παιδιά που γεννήθηκαν στη φυλακή - υπάρχουν, έχουν πρόσωπο".

"Το τοπίο - ο χώρος δηλαδή που μας περιβάλλει ή μάλλον ο χώρος που θα θέλαμε να μας περιβάλλει - δεν είναι τμήμα της φύσεως, αλλά κομμάτι της ψυχής" σημειώνει στον κατάλογο της έκθεσης ο διευθυντής του μουσείου Μπενάκη, Αγγελος Δεληβορριάς."Τα συστατικά του, τα όποια ποσοστά από τη γενική του εικόνα θα αναλογούσαν στην ιδιοτυπία της γεωλογικής διαμόρφωσης ή σε διακοσμητικές παρεμβάσεις βοτανολογικού χαρακτήρα, δεν μπορούν να μετρηθούν ούτε με τους νόμους της επιστήμης, ούτε με τους νόμους της παραγωγής. Γιατί το βάρος της ψυχής δύσκολα καταγράφεται με τις ζυγαριές, πολύ περισσότερο μάλιστα η ψυχή ενός ιδεατού περιβάλλοντος, γεννημένου από ζώσες εμπειρίες και οπωσδήποτε όχι με τον τρόπο που το συλλαμβάνει η στέρηση.Οχι δηλαδή με μια διάθεση φυγής από τον ασφυκτικό χώρο της αδυσώπητης πραγματικότητας(...). Αλλά με μια δύναμη μυστηριακή που συνεπαίρνει και την ίδια την ύπαρξη, με τις ρίζες της χαμένες στα βάθη του χρόνου και τους κορμούς της να αντέχουν στις εποχές της ξηρασίας και των εμπρησμών. Με τα ξύλα της να υπόσχονται τη ζεστασιά στις παγωνιές των χειμώνων και τους ανοιχτούς ορίζοντες της ευτυχίας των θαλασσών. Με τα κλαδιά της πάντα προς τα πάνω να αγναντεύουν τις ελπίδες του μέλλοντος". "Στις εικόνες της φυλακής" λέει η Ζ. Μακρή "δεν υπάρχει καμπύλη γραμμή, μόνο στατική, ακίνητη γειτνίαση: σταμάτησε ο χρόνος. Σχεδόν γεωμετρικές μορφές. Το δέντρο είναι το μοναδικό πραγματικά ζωντανό, το φύλλωμά του μπορεί να έχει καμπύλες, κυρτές γραμμές, αλλά κι αυτές είναι διακεκομμένες και προσαρμόζονται στους τοίχους".

"Οι φυλακές Αβέρωφ δεν υπάρχουν πια, όπως δεν υπάρχουν και εκείνοι που θα ήταν διατεθειμένοι να επιβάλλουν την ύπαρξή τους" καταλήγει ο Αγγ. Δεληβορριάς. "Ποιος ξέρει άραγε, τι να 'γινε και το δέντρο. Κάπου στα μελτέμια του Ιούλη, κάπου στις φλόγες του Αυγούστου, κούτσουρο ή καυσόξυλο, στοιχειωμένο στις αφίσες της φιλοδασικής και στις αλέες των δημαρχιακών επιδόσεων, ξεβρασμένο στις ξεχασμένες παραλίες του Αιγαίου. Θα παραμένει όμως στη σκέψη μας, ακόμα κι όταν θα έχουν καεί τα πάντα. Οταν τα μάτια μας δε θα βλέπουν άλλο από τις απέραντες εκτάσεις του τσιμέντου που τείνει να σφραγίσει τη μνήμη μας ερμητικά".

Σημειώνουμε, ότι τα έργα της Ζ. Μακρή, θα παρουσιάζονται στην γκαλερί "Αστρα" μέχρι τις 16 Νοέμβρη.

Η. ΜΟΡΤΟΓΛΟΥ