Οι οργανώσεις προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία προσπαθούν, κατά κύριο λόγο και μέσα σε εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες, να καταγράψουν τις αλλεπάλληλες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δέχονται τις καταγγελίες για εξαφανίσεις, βασανισμούς ή δολοφονίες έξω ή μέσα στις φυλακές. Με τη βοήθεια των δικηγόρων, προσφεύγουν στο Κοινοβούλιο, τα υπουργεία Εσωτερικών, Δικαιοσύνης ή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ναι, υπάρχει τέτοιο υπουργείο στην Τουρκία!) και εξαντλούν κάθε προβλεπόμενο από τους νόμους μέσο, προκειμένου να πετύχουν κάτι για τους καταδιωκόμενους. Εκδίδουν επίσης ενημερωτικά δελτία και στέλνουν πληροφοριακό υλικό στο εξωτερικό. Το "Τιγιάτ", ειδικότερα, που είναι σύνδεσμος γονέων και συγγενών αγνοουμένων και πολιτικών κρατουμένων, οργανώνει επίσης συχνά διαδηλώσεις διαμαρτυρίας και απεργίες πείνας.

Η τουρκική κυβέρνηση, οι κατασταλτικοί και παρακρατικοί μηχανισμοί της κάνουν, από την πλευρά τους, ό,τι μπορούν για να τις σταματήσουν. Το 1994 έκλεισε με τις "εξαφανίσεις" και τις "επανεμφανίσεις" - αλλά μόνον των πτωμάτων τους - δύο Κούρδων δικηγόρων της Αγκυρας, των Φαφικ Σαντάν και Μεντέτ Σερχάτ. Ο δεύτερος ήταν ένας από τους δικηγόρους των Κούρδων βουλευτών.

Η κυβέρνηση έχει ήδη κλείσει και τα 12 παραρτήματα της μέχρι πρότινος πολύ καλά δικτυωμένης στη νοτιοανατολική Τουρκία "Ενωσης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα". Το μοναδικό που λειτουργεί ακόμη, αυτό του Ντιγιαρμπακίρ, προσπάθησε να το κλείσει η Εισαγγελία της πόλης την περασμένη εβδομάδα, αλλά δεν τα κατάφερε - τουλάχιστον, προς το παρόν. Εντούτοις, συνέλαβε, φυλάκισε και προσήγαγε σε δίκη επτά στελέχη του, με τη γνωστή κατηγορία της "αυτονομιστικής προπαγάνδας".

"Κάνουν τα πάντα, για να μας δέσουν τα χέρια", κατήγγειλε ο δικηγόρος Ζεκίρ Ουζγκέρ στην ελληνική αντιπροσωπεία που επισκέφτηκε το γραφείο του την Αγκυρα. "Πριν μια εβδομάδα, η Ασφάλεια έπιασε 11 συναδέλφους μας, που ασχολούνταν με υποθέσεις εξαφανίσεων και τους οδήγησε στα κρατητήριά της. Την επόμενη μέρα, άφησε έναν ελεύθερο. Αλλά τους υπόλοιπους τους κρατά ακόμη".

Ο ίδιος ο Ζεκίρ άρχισε να δουλεύει ως δικηγόρος τον Ιούνη του 1992, αναλαμβάνοντας πολιτικές υποθέσεις και από τότε έχει επανειλημμένα δεχτεί τις "πιέσεις" της αστυνομίας.

"Με συνέλαβαν για πρώτη φορά στις αρχές του 1993. Είχα αναλάβει τότε την υπόθεση της εξαφάνισης δύο δικηγόρων, φυσικά στη Νοτιοανατολική Τουρκία. Μια μέρα, ξεκίνησα να πάω στο Κοινοβούλιο, για να καταθέσω αίτηση στην Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, για να ασχοληθεί με την υπόθεσή τους, και μια κλούβα με περίμενε απ' έξω. Με οδήγησαν στην Ασφάλεια, με κράτησαν 10 μέρες και με βασάνισαν. Οταν με άφησαν, πέρασα από τον ιατροδικαστή των φυλακών για να πάρω χαρτί, ότι με είχαν βασανίσει. Κατά περίεργο τρόπο, μου το έδωσε. Το υπέβαλα στο Κοινοβούλιο για να ερευνήσει το ζήτημα, αλλά δεν πήρα καμία απάντηση".

"Εκτοτε, η αστυνομία έχει πραγματοποιήσει δύο επιδρομές σπίτι μου, μία στο γραφείο μου και μια στο σπίτι της γραμματέως μου", συνέχισε ο Ζεκίρ. "Μου απήγγειλαν κατηγορία ότι είμαι μέλος παράνομης οργάνωσης και περιμένω τη δίκη μου. Πριν λίγες μέρες, οι ασφαλίτες με ξανασυνέλαβαν, αλλά δε με δείρανε. Με "συμβούλεψαν" μόνον να πάψω να ασχολούμαι με πολιτικές υποθέσεις και να φύγω από την Αγκυρα. Διαφορετικά, μου είπαν, θα έχω πολύ κακό τέλος".

Η περίπτωση των πιέσεων που δέχεται ο Ζεκίρ για να σωπάσει είναι, ίσως, μια από τις χαρακτηριστικότερες, αλλά δεν είναι η μόνη. Ο κατάλογος των διώξεων σε βάρος των αγωνιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία είναι ατελείωτος.

Ο συνάδελφός του δικηγόρος Αχμέτ Ζεκί Οκτσούογλου βρίσκεται εδώ και ένα χρόνο στη φυλακή, γιατί συμμετείχε σε μια συζήτηση για τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του κουρδικού λαού. Το ίδιο "έγκλημα" έχει διαπράξει, άλλωστε, και ο επίσης φυλακισμένος Μαχμούτ Ακούρτ, πρόεδρος της Ενωσης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Μπαλίκεσίρ. Οι πρόεδροι και τα μέλη των οργανώσεων "Ιδρυμα" και "Ενωση" για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα Γιαβούζ Ονέν, Φεβζί Αργκούν, Ακίν Μπιρντάλ, Αλί Γιλντιρίμ και Αλπαρσλάν Μπερκτάι έχουν περάσει επανειλημμένα από δίκες αλλά έχουν αθωωθεί. Η τελευταία δίκη του κρατουμένου στις φυλακές του Ντιγιαρμπακίρ Ακίν Μπιρντάλ, που έχει δικαστεί και αθωωθεί δυο φορές τους τελευταίους μήνες, ξεκίνησε τη Δευτέρα και βρίσκεται σε εξέλιξη. Φαίνεται πως η τουρκική "δικαιοσύνη" δεν πρόκειται να ησυχάσει, αν δεν τον καταδικάσει.

Μ. ΤΟΛΙΑ

Αύριο: Οι Τούρκοι βουλευτές καταγγέλλουν