"Συχνά έχουμε κατηγορηθεί και αυτοκατηγορηθεί οι Ελληνες για "προγονοπληξία". Τα τελευταία χρόνια, όμως, η προγονοπληξία μας (η "έπαρση για τα κλέη των αρχαίων προγόνων") έχει πάρει ολότελα διαφορετική μορφή: όχι μόνο δε θαυμάζουμε τους προπάτορές μας, αλλά "πλήττουμε" και αφανίζουμε ό,τι εκείνοι μας άφησαν.Καταστρέφουμε την ουσία, τους ιστούς, την όψη του τόπου μας - τη γλώσσα και τις παραδόσεις, τη φύση και τα μνημεία, το χαρακτήρα και την ταυτότητά του (...)".

Το παραπάνω απόσπασμα από τον πρόλογο του Μάριου Πλωρίτη στο πανέμορφο, επιστημονικού χαρακτήρα, βιβλίο του Πειραιώτη αρχιτέκτονα Νικόλα Σ. Ντόριζα "Τα κτίρια του Πειραιά κατά το 19ο αιώνα",που παρουσίασε προχτές το βράδυ σε ειδική εκδήλωση το σωματείο Εταιρεία Φίλων του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά,συνοψίζει τη "μανία" - σε πανελλαδικό επίπεδο - καταστροφής της πολιτιστικής και αρχιτεκτονικής κληρονομιάς μας. Μανία, που "πηγάζει" από την κρατική αναλγησία (ανυπαρξία κονδυλίων, νόμων ή ύπαρξη βλαβερών νόμων, αδιαφορία κρατικών υπηρεσιών, στρεβλή οικονομική ανάπτυξη, ερήμωση της περιφέρειας και ασυγκράτητη αστυφιλία, άναρχη πολεοδομία, κλπ.) και κορυφώνεται από τα αχαλίνωτα, βοηθούμενα από τις εκάστοτε κυβερνήσεις και κάποτε από τους τοπικούς δημοτικούς άρχοντες, συμφέροντα μεγαλοϊδιοκτητών. Μανία, που θυσίασε στο "βωμό" των πολιτικο-οικονομικών συμφερόντων, παλιών και νέων "τζακιών", μοναδικά κτίρια - μνημεία και στον Πειραιά.

Οση ομορφιά προσφέρει η "ξενάγηση" του βιβλίου του Νικόλα Ντόριζα στα λαμπρά κτίρια του Πειραιά κατά τον περασμένο αιώνα, τόση θλίψη προκαλεί η απουσία πολλών από αυτά, η εγκατάλειψη επίσης πολλών άλλων ερειπωνόμενων σήμερα και τόση οργή γεννά η γνώση που παρέχει το βιβλίο για την ανεμπόδιστη καταστροφή μνημείων και κτιρίων, από τη δεκαετία του '50 και μέχρι σήμερα.

Ο καθηγητής Αρχιτεκτονικής στο ΕΜΠ Μάνος Μπίρης,προλογίζοντας επίσης το βιβλίο, σημειώνει το "παρήγορο" γεγονός ότι ο Πειραιάς διατηρεί ορισμένα δείγματα της αρχιτεκτονικής των χρόνων της ακμής του, "δημόσια και ιδιωτικά κτίρια με το ανάλαφρο "εξωστρεφές" ύφος του ντόπιου κλασικισμού" και "προπάντων το αρμονικό σχέδιο της πόλης, το οποίο με σοφία χάραξαν οι πρώτοι πολεοδόμοι της Αθήνας, Κλεάνθης και Σάουμπερτ". Οσο για τη μελέτη του Ν. Ντόριζα, υπογραμμίζει ότι "το περιεχόμενό της δε στοχεύει απλά στην "ψυχρή" τεκμηρίωση του ιστορικού οικισμού, αλλά περιέχει και ένα είδος κριτικής θεώρησης, ίσως και στοχαστικής διάθεσης, χαρακτηριστικής ενός αυτόχθονα - όχι ξένου προς το περιβάλλον του ερευνητή".

Η πρωτότυπη αυτή μελέτη (πρώτη φορά βλέπει το φως της δημοσιότητας μελέτη με αυτό το αντικείμενο), στις 250 σελίδες της, με τα κείμενα και τις 350 εικόνες (φωτογραφίες, σκίτσα, αρχιτεκτονικά σχέδια - όψεις, κατόψεις κλπ.), αποτελεί μια γοητευτική "ψηλάφηση" στην ιστορία, κυρίως όμως στην αρχιτεκτονική αισθητική και τυπολογία κάθε περιγραφόμενου κτιρίου, με αναφορές και στους δημιουργούς τους. Βαθύτερος στόχος και "καημός" της μελέτης είναι η διάσωση των "εναπομεινάντων" κτιρίων του αλλοτινού Πειραιά.