Σε ικανοποιητικό βαθμό, μέσα από τις αφηγήσεις, αναδείχτηκαν οι σκληρές και τρομερά δύσκολες συνθήκες, στις οποίες δρούσε το λαϊκό κίνημα μετά τον εμφύλιο πόλεμο, καθώς και οι παντός είδους διώξεις που υπέστησαν οι κομμουνιστές.

Γενικά, κυρίως με τις αναφορές της Ελλης Παππά σε πολιτικές εκτιμήσεις και περιστατικά εκείνων των χρόνων, πιστεύουμε ότι οι τηλεθεατές αποκόμισαν αρκετά χρήσιμα διδάγματα και έβγαλαν μια σειρά συμπεράσματα, απόρροια της τότε μαζικής αυτοθυσίας, μέρος της οποίας υπήρξαν και τα δύο συγκεκριμένα πρόσωπα.

Παρά ταύτα δεν μπορεί κανείς να μην επισημάνει, τόσο ορισμένες ουσιώδεις παραλείψεις, όσο και αρνητικές υπογραμμίσεις στις οποίες στάθηκαν η Διδώ Σωτηρίου και η Ελλη Παππά.

1.Ο Νίκος Μπελογιάννης δε δημιουργήθηκε από το πουθενά. Ο Νίκος Μπελογιάννης υπήρξε γνήσιο παιδί του ΚΚΕ. Στις γραμμές του διαπαιδαγωγήθηκε και αναπτύχθηκε, μέσα στις φυλακές, στην ΕΑΜική Αντίσταση, στο Δημοκρατικό Στρατό, στην παρανομία. Ουσιαστικά ο Μπελογιάννης, όντας στο ΚΚΕ από τα πρώτα εφηβικά χρόνια μέχρι το τέλος του, δε γνώρισε άλλη ζωή πέραν αυτής στο ΚΚΕ. Εκεί διαμόρφωσε την προσωπικότητά του. Δίχως το ΚΚΕ δε θα υπήρχε Μπελογιάννης. Οπως δε θα υπήρχαν και οι χιλιάδες επώνυμοι και μη επώνυμοι Μπελογιάννηδες που γέννησε τούτο το Κόμμα.

Και όμως, αυτό το οφθαλμοφανέστατο, αυτό το χιλιάδες φορές αποδεδειγμένο και θεμελιακής σημασίας θέμα, δε θεώρησαν άξιο λόγου να το αναφέρουν, ούτε για μια φορά, και οι Ελλη Παππά, Διδώ Σωτηρίου και οι δύο δημοσιογράφοι. Το προσπέρασαν ως μη υπάρχον. Και αν μεν οι δύο δημοσιογράφοι το παρέλειψαν λόγω άγνοιας (κάτι που δεν είναι το πιο πιθανό), οι δύο προσκαλεσμένες δε δικαιολογούνται, διότι γνωρίζουν...

Να σημειωθεί με την ευκαιρία, ότι μια σειρά ασχολούμενοι με την ιστορία του ΚΚΕ συνηθίζουν να διαχωρίζουν τα πρόσωπα από το Κόμμα, σαν να πρόκειται για δύο άσχετες μεταξύ τους οντότητες. Και το κάνουν αυτό, είτε για να εξυμνήσουν το πρόσωπο και να συκοφαντήσουν το Κόμμα, είτε για να εξυμνήσουν το πρόσωπο αποσιωπώντας το Κόμμα.

2.Η Ελλη Παππά υποστήριξε ότι σήμερα δεν υπάρχουν επαναστάτες. Επομένως, ίσως έτσι να δικαιολογεί το ότι η ίδια μένει άστεγη, όπως είπε, αντιμετωπίζοντας μόνη της τη βροχή ή το λιοπύρι, δίχως κεραμίδια πάνω από το κεφάλι της.

Ενα δίδαγμα, ωστόσο, από την ιστορία του λαϊκού κινήματος, αλλά και απ' όσα η ίδια πέρασε, είναι, ότι μόνο η συλλογική δράση κάνει ικανό τον αγωνιστή ν' αντιμετωπίζει τις φουρτούνες, δηλαδή να βαδίζει σωστά. Οπως έγραφε ο Μπρεχτ, μόνο του το μάτι ή το χέρι δεν μπορούν να κάνουν τίποτα, ξεκομμένα από το σώμα.

Αλλά και το να μη θεωρεί ότι το ΚΚΕ είναι επαναστατικό κόμμα, όπως έμμεσα άφησε να εννοηθεί, την ίδια στιγμή που η ίδια απομονώνει τον Μαρξ απ' όλη την επαναστατική πορεία του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος μετά το 1917, είναι τελείως άστοχο. Γιατί, ναι μεν ο 20ός αιώνας παρήλθε ανεπιστρεπτί, όπως είπε, αλλά ο 21ος δε θα είναι ευοίωνος, αν το κομμουνιστικό κίνημα πετούσε τη θετική προσφορά του στον αιώνα που τελειώνει.

3.Η Διδώ Σωτηρίου, απαντώντας σε σχετική ερώτηση, είπε ότι σήμερα δε θα έγραφε κανένα σύνθημα στους τοίχους, αν και στο παρελθόν έγραφε πολλά.

Τα βάσανα, όμως, του λαού δεν έχουν τελειωμό. Και είναι γνωστοί, τόσο οι ένοχοι γι' αυτά, όσο και η αιτία. Οπως είναι γνωστός - και πέρα για πέρα δοκιμασμένος - και ο τρόπος που ο λαός θα λυτρωθεί απ' αυτά.

Το να ψάξει κανείς για τα λάθη του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος, είναι άλλο πράγμα, και είναι τελείως διαφορετικό, ή το να πετάει και το μωρό μαζί με τα νερά, ή το να αγνοεί την ύπαρξη οραμάτων σε εκατομμύρια ταπεινούς και καταφρονεμένους, σε εκατομμύρια κομμουνιστές και άλλους αγωνιστές.

Το όραμα υπάρχει, η αναγκαιότητα υπάρχει, οι τοίχοι υπάρχουν και έχουμε άφθονη μπογιά και όρεξη για να γράψουμε συνθήματα, που αυτή τη φορά δε θα μπορέσει κανένας να τα σβήσει.

Μάκης ΜΑΪΛΗΣ