Το εσωτερικό του πρώτου αντιδραστήρα Τόκαμακ που κατασκευάστηκε στην ΕΣΣΔ το 1969

Πραγματικές αιτίες, σύμφωνα με τους υποστηρικτές του ITER, είναι η αντιζηλία για τη χώρα που θα κατασκευαστεί ο αντιδραστήρας και το γεγονός ότι οι ΗΠΑ διαθέτουν μεγάλα αποθέματα πετρελαίου και κάρβουνου. Και μεγάλες πετρελαϊκές εταιρίες, με ιδιαίτερο βάρος στην πολιτική της Ουάσιγκτον, θα προσθέταμε εμείς. Αλλωστε, οι ΗΠΑ ίσως να θεωρούν εξασφαλισμένα, μέσω οικονομικών ή ίσως και στρατιωτικών πιέσεων, και τα αποθέματα πετρελαίου του αραβικού κόσμου.

Αντίθετα, οι υπόλοιπες χώρες του ITER φαίνονται διατεθειμένες να συνεχίσουν το έργο. Βέβαια, η Ρωσία, λόγω οικονομικών δυσκολιών έχει ανακοινώσει ότι προς το παρόν θα παρέχει μόνο επιστημονικό προσωπικό (τι ειρωνεία για το διάδοχο κράτος εκείνου που εφηύρε την τεχνολογία Τόκαμακ...). Αντίθετα, η Ιαπωνία, ο Καναδάς και η Ευρωπαϊκή Ενωση παρά το πλήγμα που επέφεραν οι ΗΠΑ, προς το παρόν δε δείχνουν να υποχωρούν. Ο Καναδάς μάλιστα επίκειται να υποβάλει πρόταση για την κατασκευή του ITER στο έδαφός του, πρόταση που υποστηρίζει και η ΕΕ. Οσο για τη φτωχή σε ενεργειακούς πόρους Ιαπωνία η σύντηξη «αποτελεί είδος ενεργειακής ασφάλειας για τη χώρα μας», υπογραμμίζει ο Χιντεγιούκι Τακάτσου του Ιαπωνικού Ερευνητικού Ινστιτούτου Ατομικής Ενέργειας.

Πάντως, οι ΗΠΑ κρατάνε και μια πόρτα ανοιχτή, για να αποφύγουν να μείνουν πίσω, αν οι άλλοι εταίροι προχωρήσουν αποφασιστικά. «Θα ήμασταν πολύ χαρούμενοι αν συνέχιζε», λέει για το ITER, ο Ρίτσαρντ Χέιζελταϊν, επικεφαλής του Ινστιτούτου Μελετών Σύντηξης του Πανεπιστημίου του Τέξας. Αν δοθούν χρήματα από τις άλλες χώρες δεν αποκλείει την πιθανότητα οι ΗΠΑ να εξετάσουν μια «ανανεωμένη συμμετοχή τους».

Μετά την εφεύρεση και κατασκευή του πρώτου Τόκαμακ στην ΕΣΣΔ το 1969, κατασκευάστηκαν πολλοί μικροί πειραματικοί αντιδραστήρες του είδους αυτού σε όλον τον κόσμο, φτάνοντας σήμερα τους 100. Ο ITER, βασισμένος στο ίδιο σοβιετικό μοντέλο Τόκαμακ, θα ήταν ο μεγαλύτερος αντιδραστήρας του είδους, ικανός να παράγει 1.500 μεγαβάτ. Μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ και τη μείωση του προϋπολογισμού, η σχεδίαση του ITER υποβαθμίστηκε σε ένα μικρότερο μοντέλο των 400 μεγαβάτ, που δε θα μπορεί μεν να κάνει έναυση και αυτοσυντηρούμενη σύντηξη του πλάσματος, αλλά θα επιτρέψει να αποδειχτεί η εμπορική αξία της τεχνολογίας, αφού θα παράγει δεκαπλάσια ενέργεια απ' αυτή που θα καταναλώνει (μέχρι τώρα δυο-τρεις από τους μικρούς πειραματικούς Τόκαμακ έχουν καταφέρει απλώς να ισοσκελίσουν την ενέργεια που καταναλώνεται για τη λειτουργία τους).

Τα επόμενα δύο χρόνια θα είναι κρίσιμα για το μέλλον του ITER, του μεγαλύτερου διεθνούς έργου μετά την κατασκευή του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού. Η πρόοδος στον τομέα της πυρηνικής σύντηξης δεν είναι απαραίτητη μόνο γιατί τα παιδιά που γεννιούνται σήμερα ως μεσήλικες θα ζήσουν σε έναν κόσμο με ελάχιστα αποθέματα ορυκτών καυσίμων, αλλά και γιατί η καύση όλων των αποθεμάτων πετρελαίου και ακόμα χειρότερα κάρβουνου, που υπάρχουν στον πλανήτη, θα τον επιβαρύνει με τεράστιες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα, που ίσως κάνουν το φαινόμενο θερμοκηπίου μια σοβαρότατη απειλή.