Η Νέα Δημοκρατία παγιδευμένη στα εθνικόφρονα αντανακλαστικά της, το ΠΑΣΟΚ στον καιροσκοπισμό του και ο Συνασπισμός στον επαρχιωτικό ευρωπαϊσμό του, οδήγησαν την εξωτερική πολιτική της χώρας σε μια προσπάθεια "χαμένη από χέρι", αναγορεύοντας το πρόβλημα της ονομασίας των Σκοπίων σε μείζον εθνικό ζήτημα, την ίδια ώρα που η φωτιά στη Γιουγκοσλαβία φούντωνε και απειλούσε με παρανάλωμα ολόκληρη την περιοχή.

Ηταν στις 16 Δεκέμβρη του 1991 τότε που η κυβέρνηση της ΝΔ και ο υπουργός Εξωτερικών Αντ. Σαμαράς θεώρησαν - και πανηγύρισαν - ως ικανοποιητικό αντάλλαγμα τη συμφωνία τους στην κοινοτική απόφαση για τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, τους τρεις όρους για τα Σκόπια. Σύμφωνα με τους όρους αυτούς, η Κοινότητα θα αναγνώριζε το νέο κράτος, αν προηγουμένως έδινε εγγυήσεις ότι δεν έχει εδαφικές διεκδικήσεις, ότι θα σταματούσε την εχθρική προπαγάνδα σε βάρος της Ελλάδας και πως το όνομά του δε θα υποδηλώνει εδαφικές βλέψεις.

Τα ελληνικά πανηγύρια κράτησαν λίγο, μέχρι τις 15.1 92,όταν η Επιτροπή Μπατεντέρ γνωμοδότησε για την Κοινότητα πως το όνομα Δημοκρατία της Μακεδονίας που χρησιμοποιούσε το νέο κράτος, δεν υποδήλωνε εδαφικές βλέψεις.

Από το σημείο αυτό και έπειτα άρχισε στην ελληνική πολιτική ζωή ένα άλλο πανηγύρι, θλιβερό και άθλιο, καθώς η επίδειξη καιροσκοπισμού και μικροπολιτικών χειρισμών βρέθηκαν στην ημερήσια διάταξη, γεγονός που οδήγησαν τη χώρα στο αδιέξοδο και στην αγκάλη της αμερικανικής διπλωματίας. Η πλειοδοσία σε πατριωτισμό, με στόχο το θυμικό και το συναίσθημα ενός ολόκληρου λαού, κινητοποίησε εκατοντάδες χιλιάδες κόσμου στα συλλαλητήρια της Θεσσαλονίκης 14.2.92 και της Αθήνας 10.12.92 με το σύνθημα: "Η Μακεδονία είναι - μόνο - ελληνική". Ενεργό ρόλο στα συλλαλητήρια αυτά, δε θα πρέπει να λησμονηθεί, είχαν όλα τα κόμματα της τότε πολιτικής σκηνής, με μοναδική εξαίρεση το ΚΚΕ, που από την αρχή επισήμανε την αδιέξοδη πολιτική της ονοματολογίας και υπογράμμισε τη διαφωνία του με τις προσπάθειες υπόθαλψης των "πατριωτικών αντανακλαστικών" του λαού και δέχτηκε, από το σύνολο των πολιτικών δυνάμεων και των ΜΜΕ, αήθεις επιθέσεις.

Μέσα σε αυτό το κλίμα, στις 13.4.92,στη δεύτερη σύσκεψη των Πολιτικών Αρχηγών υπό τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κ. Καραμανλή ο καιροσκοπισμός και το μικροκομματικό παιχνίδι, διαμόρφωσε τη μυωπική και τραγικά ανελαστική και επικίνδυνη θέση της εξωτερικής πολιτικής της χώρας, σύμφωνα με την οποία "η Ελλάδα δεν πρόκειται να αναγνωρίσει κράτος με όνομα Μακεδονία ή παράγωγα του όρου".

Η απόφαση αυτή, την οποία δε συνυπέγραψε το ΚΚΕ, οδήγησε τη χώρα σε αλλεπάλληλες διπλωματικές ήττες, καθώς - όπως είναι γνωστό - τα Σκόπια είναι κράτος - μέλος του ΟΗΕ αναγνωρισμένο από το σύνολο της Διεθνούς Κοινότητας, σε πολλές περιπτώσεις δε με τη συνταγματική του ονομασία. Μάλιστα, θα πρέπει να σημειωθεί πως στη διεθνή πρακτική τείνει να οριστικοποιηθεί η αναφορά στο κράτος αυτό ως Δημοκρατία της Μακεδονίας.

Η απόφαση της δεύτερης σύσκεψης των πολιτικών αρχηγών εξακολουθεί και σήμερα να παραμένει η επίσημη θέση της χώρας, έστω κι αν επί της ουσίας έχει ξεπεραστεί από την πραγματικότητα. Και η πραγματικότητα διαμορφώθηκε όταν ο "πολύς" Ρ. Χόλμπρουκ σε μια επίσκεψη αστραπή σε Αθήνα και Σκόπια, το Σεπτέμβρη του 1995, επέβαλε το "αμερικανικό δίκαιο", το οποίο εκείνη τη χρονική στιγμή έπρεπε να επιβληθεί.

Η ελληνική κυβέρνηση του Α. Παπανδρέου δεν είχε καμία διάθεση να αμφισβητήσει το "δίκαιο" της Ουάσιγκτον. Ο Α. Παπανδρέου ήταν άλλωστε αυτός που με την ανάληψη της τελευταίας πρωθυπουργικής του θητείας διακήρυξε πως τα ελληνικά και τα αμερικανικά συμφέροντα στην περιοχή συμπίπτουν. Οταν, λοιπόν, ο Αμερικανός Πρόεδρος Μπ. Κλίντον έστειλε τον Ρ. Χόλμπρουκ για να προωθήσει την ομαλοποίηση των σχέσεων Αθήνας - Σκοπίων, ο Α. Παπανδρέου δεν είχε κανένα πρόβλημα να παραδεχτεί πως, τελικά, το όνομα της Μακεδονίας δεν είναι - σώνει και καλά - η ψυχή του, όπως έλεγαν τα συνθήματα των συλλαλητηρίων που στήριξε και το κόμμα του.

Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ υιοθέτησε τις αμερικανικές προτάσεις για την ενδιάμεση συμφωνία με τα Σκόπια, γνωρίζοντας πως η υπόθεση της ονομασίας αποτελεί μόνο εσωτερικό πρόβλημα της ελληνικής πολιτικής σκηνής.

Το πρόβλημα αυτό, όπως φαίνεται από τις τελευταίες εξελίξεις, είναι δυσεπίλυτο, καθώς η κατάσταση στο εσωτερικό του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ δεν επιτρέπει στη διπλωματία της χώρας να αντιμετωπίσει, με ανοιχτά μάτια, την πραγματικότητα, με αποτέλεσμα να διαιωνίζεται μια επικίνδυνη κατάσταση και να αξιοποιείται με ποικίλους τρόπους από όσες δυνάμεις επιθυμούν να συντηρούν την "ελεγχόμενη ένταση" στην περιοχή.

Δημήτρης ΜΗΛΑΚΑΣ