Το στέγαστρο του Τύμβου των Στρατιωτικών (Τούμπα Μπέλλα) στη Βεργίνα, με εγκεκριμένη πριν ένα χρόνο από το ΚΑΣ μελέτη (πληρώθηκε με 170 εκατ.) κοστίζει 2, 5 δισ.,συγχρηματοδοτείται από το το Β ΚΠΣ και δημοπρατείται. Η λογική του είναι αυτή του στεγάστρου των Βασιλικών Τάφων: βαριά κατασκευή, θεμελιώσεις από μπετόν, αμέτρητες πασσαλοπήξεις, ράμπες για επισκέπτες, κλιματιστικά μηχανήματα κ. ά. Αλλωστε η μελέτη και η εκτέλεση ανήκουν στην ίδια εταιρία. Και η "φιλοσοφία" είναι η κατ' ανάθεση τουριστική ανάδειξη - αξιοποίηση.

Πρόσφατα, ύστερα από αυτοψία του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, το θέμα αναπέμφθηκε,για να επανεξεταστεί προχθές η σκοπιμότητα της δαπάνης. Το Συμβούλιο όμως έκρινε ότι τα στοιχεία της αναπομπής δεν επαρκούν. Με 8 υπέρ, 6 κατά αποφάσισε να εμμείνει στην εγκεκριμένη μελέτη, γιατί "θα χαθούν τα κονδύλια και το έργο".

Το αντίβαρο των "ανεπαρκών στοιχείων" ήταν οι διαπιστώσεις των μειοψηφούντων για την προστασία των μνημείων και όχι των κονδυλίων. Διαπιστώσεις σοβαρές για να οδηγηθεί το Συμβούλιο σε επανεξέταση του συγκεκριμένου στεγάστρου και στη ριζική αναθεώρηση των απόψεων για την ανάδειξη των μακεδονικών μνημείων.

Η εμπειρία από το στέγαστρο των Βασιλικών Τάφων, όπως την παρουσίασε ο προϊστάμενος της Διεύθυνσης Συντήρησης Αρχαιοτήτων (ΔΣΑ), Νίκος Μίνως,αναφερόμενος στη διατήρηση των τοιχογραφιών, είναι: "Οι ενδείξεις για την κατάσταση των τοιχογραφιών είναι ανησυχητικές. Οι διακυμάνσεις των ποσοστών σχετικής υγρασίας, που ρυθμίζονται από μηχανήματα, είναι σοβαρότατες. Οι αλλοιώσεις στη ζωγραφική επιφάνεια των μνημείων φαίνονται διά γυμνού οφθαλμού. Είναι αδύνατον η προστασία να εξαρτάται από τον τεχνολογικό εξοπλισμό και τους χειριστές του. Επιπλέον Αγγλοι και Ιταλοί ειδικοί που επισκέφθηκαν τους τάφους διαπίστωσαν πολύπλοκα προβλήματα".

Και το χειρότερο... Η δραστηριότητα του εργοταξίου στην ευαίσθητη περιοχή των τάφων είχε επιπτώσεις. Ενας αναλημματικός τοίχος κατέρρευσε και οι τάφοι "έτριζαν" τόσο, ώστε χρειάστηκε άνθρωποι της Υπηρεσίας να συγκρατούν τα κονιάματα με τα χέρια...

Ηταν χαρακτηριστική η σειρά μνημείων που παρουσίασε ο προϊστάμενος της ΔΣΑ. Σχεδόν άριστα διατηρούνται οι τοιχογραφίες στον Τάφο των Λύσωνα και Καλλικλή στα Λευκάδια (σκεπασμένος από χώμα), στον τάφο της Ευρυδίκης, στον μακεδονικό Τάφο του Αγίου Αθανασίου στη Θεσσαλονίκη, αν και έχει αφαιρεθεί το χώμα του τύμβου. Σε σχετικά καλή κατάσταση βρίσκεται η ζωγραφική στον Τάφο των Ανθεμίων στα Λευκάδια, αφού ο μισός είναι μπαζωμένος, στον Τάφο της Κρίσεως, ενώ προβλήματα παρουσιάζουν οι Βασιλικοί Τάφοι, μετά την κατασκευή του υπερσύγχρονου στεγάστρου..

Γι' αυτό, σε συνεργασία με το Τμήμα Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών γίνονται μετρήσεις στον τάφο των Λύσωνα και Καλλικλή και τα αποτελέσματα θα τεκμηριώσουν τη μεθοδολογία προληπτικής εφαρμογής μέτρων προστασίας των τοιχογραφιών των μακεδονικών τάφων.

Ο προϊστάμενος της Διεύθυνσης Αναστήλωσης, Δημοσθένης Ζιρώ,παρουσιάζοντας τα μειονεκτήματα τέτοιων κατασκευών μίλησε για τη μη αναστρεψιμότητά τους και πρότεινε τη διερεύνηση ηπιότερων και οικονομικότερων λύσεων που να σέβονται το μνημείο.

Η έκθεση ενός μνημείου που κατασκευάστηκε υπό το έδαφος είναι παρέμβαση. Το χώμα προστάτευσε τους μακεδονικούς τάφους. Οι σύγχρονοι Ελληνες το αφαιρούν για να κόβουν εισιτήρια. Εχουν το δικαίωμα;

Δ. ΜΥΡΙΛΛΑ