Διετία εκτεταμένων ιδιωτικοποιήσεων, έντονης συγκέντρωσης, αλλά και μεγαλύτερης εξάρτησης από το ξένο τραπεζιτικό κεφάλαιο, ήταν για τον ελληνικό τραπεζικό χώρο η περίοδος 1998-1999. Μέσα σε λιγότερο από δύο χρόνια, ο χάρτης του τραπεζικού συστήματος της χώρας μας - τον οποίο συνέθεταν όλα τα προηγούμενα χρόνια, από τη μία μεγάλες υπό δημόσιο έλεγχο τράπεζες, με ισχυρή παρουσία δεκαετιών στην ελληνική αγορά, και από την άλλη πληθώρα μεγάλων ή μικρότερων αυτόνομων ιδιωτικών τραπεζών, οι οποίες εμφανίστηκαν στην αγορά με ιδιαίτερη ένταση στις αρχές της δεκαετίας, λόγω της ανάγκης μιας σειράς επιχειρηματιών να επενδύσουν συσσωρευμένα κεφάλαια σε έναν κερδοφόρο τομέα - αλλάζει άρδην.

Δύο είναι οι βασικές παράμετροι που οδήγησαν το ελληνικό τραπεζικό τοπίο στη σημερινή εικόνα: Πρώτον, η κυβερνητική πολιτική που ασκήθηκε τα προηγούμενα χρόνια, η οποία είναι απολύτως ευθυγραμμισμένη στο δήθεν "μονόδρομο" ένταξης της χώρας στην ΟΝΕ και υποταγμένη ως εκ τούτου στις αξιώσεις των αγορών και του Διευθυντηρίου των Βρυξελλών, για εκτεταμένες ιδιωτικοποιήσεις σε όλο το φάσμα του δημόσιου τομέα. Και δεύτερον, η "ανάγκη" του ντόπιου τραπεζιτικού κεφαλαίου να επαναπροσδιορίσει τη θέση του για να αντεπεξέλθει στο διεθνή ανταγωνισμό και στη "νέα τάξη πραγμάτων" που δημιουργεί η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας.

Το επιστέγασμα των εξελίξεων που γέννησαν οι παραπάνω παράμετροι, εκδηλώνεται με τη σταδιακή εξαφάνιση από τον ελληνικό τραπεζικό χάρτη, τραπεζικών ιδρυμάτων με χρόνια παρουσίας και παράδοση στη χώρα μας, με τη βίαιη συρρίκνωση τού υπό δημόσιο έλεγχο τραπεζικού τομέα και με την ταχεία συγκέντρωση του ιδιωτικού σε όλο και λιγότερα χέρια. Στην κατεύθυνση αυτή, τράπεζες όπως η Εθνική Στεγαστική, η Κτηματική, η Τράπεζα Κρήτης, η Κεντρικής Ελλάδος, η Ιονική, "σβήνουν" από τον τραπεζικό χάρτη. Παράλληλα, οι μεγάλες ιδιωτικές τράπεζες που λειτουργούν στην ελληνική αγορά (Πίστεως, Eurobank, Πειραιώς, Εργασίας κλπ.) προχωρούν σε "συμμαχίες" κάθε τύπου, είτε μεταξύ τους είτε με ξένες, στην προοπτική της δημιουργίας ελάχιστων τραπεζικών ομίλων, που απαιτεί για τα επόμενα χρόνια το πνεύμα του νέου ευρωπαϊκού "οικοδομήματος" της ΟΝΕ.

Σε μία εποχή όπου όλα ακόμη είναι ρευστά για την εγχώρια τραπεζική αγορά και στη δυναμική της συγκέντρωσης και της δημιουργίας μεγάλων τραπεζικών ομίλων, αξίζει να γίνει μία αναδρομή στα σημαντικότερα γεγονότα που σημάδεψαν την τελευταία διετία το συγκεκριμένο χώρο:

• Η διαδικασία ξεπουλήματος των υπό κρατικό έλεγχο τραπεζών, ξεκίνησε τον Απρίλη του 1998 με την πώληση της Τράπεζας Μακεδονίας - Θράκης στον όμιλο της Τράπεζας Πειραιώς (του Μιχ. Σάλλα).Η τελευταία (διέθετε 30 μόλις υποκαταστήματα στο ενεργητικό της) προσφέροντας το μάλλον ευτελές ποσό των περίπου 27 δισ. δραχμών, απέκτησε μία κερδοφόρα τράπεζα με 70 υποκαταστήματα. Σημειωτέον, ότι η Τράπεζα Πειραιώς μέχρι και το 1991, ελεγχόταν από το Δημόσιο (ήταν θυγατρική της Εμπορικής Τράπεζας). Στα πλαίσια της πολιτικής ιδιωτικοποιήσεων της ΝΔ μεταβιβάστηκε σε όμιλο ιδιωτών επιχειρηματιών και επικεφαλής της τοποθετήθηκε ο Μιχ. Σάλλας, επί χρόνια γνωστό στέλεχος του ΠΑΣΟΚ, που είχε διατελέσει και γενικός γραμματέας στο υπουργείο Εμπορίου.
• Στα μέσα του ίδιου μήνα (4/1998) ανακοινώνεται αιφνιδιαστικά η συγχώνευση της Εθνικής Τράπεζας με την Κτηματική, με την απορρόφηση της δεύτερης από την πρώτη.Ηταν μια κίνηση που ουσιαστικά άνοιξε το "χορό" των ιδιωτικοποιήσεων και της συγκέντρωσης του τραπεζιτικού κεφαλαίου μέσω συγχωνεύσεων και εξαγορών, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τους εργαζόμενους στο συγκεκριμένο χώρο. Αξίζει να σημειωθεί ότι λίγες βδομάδες πριν η Κτηματική είχε απορροφήσει πλήρως την Εθνική Στεγαστική Τράπεζα (που λειτουργούσε κάποτε αυτόνομα, ως ειδικευμένη στη στεγαστική πίστη, ενταγμένη στον ευρύτερο όμιλο της Εθνικής).
• Λίγο αργότερα και συγκεκριμένα στις αρχές Ιούλη 1998, η πολύπαθη Τράπεζα Κρήτης περνά στα χέρια του ομίλου Λάτση.Ο δεύτερος, προσέφερε για την απόκτηση, της απαλλαγμένης από χρέη και άλλες "αμαρτίες του παρελθόντος" Τράπεζας Κρήτης, το ποσό των 93 δισ. δρχ., από τα οποία το 30% άμεσα, 10% ετησίως για τα τρία πρώτα χρόνια και τα υπόλοιπα 37,2 δισ. μετά από τέσσερα χρόνια. Η Τράπεζα Κρήτης διέθετε ένα δίκτυο 86 καταστημάτων, ενώ το προσωπικό της ανερχόταν γύρω στα 1.489 άτομα. Διέθετε ακόμη θυγατρικές εταιρίες (Επενδύσεις Αναπτύξεως, Ακμή Ζωής, Ακμή Ζημιών, Κύδων), ενώ είναι ο κύριος μέτοχος της ΕΒΟ ΑΕ.
• Σχεδόν μία βδομάδα μετά, δηλαδή το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Ιούλη 1998, ο όμιλος Λάτση (Eurobank) προχωρά σε μία ακόμη αιφνιδιαστική κίνηση, αποκτώντας πακέτο σχεδόν 3 εκατομμυρίων μετοχών της Τράπεζας Εργασίας, που αντιστοιχεί περίπου στο 11,4% του μετοχικού κεφαλαίου της.Η παραπάνω κίνηση της Eurobank, σε συνδυασμό με άλλες που στόχευαν στην απόκτηση του 20% περίπου της τράπεζας, επέτρεψε ουσιαστικά στον όμιλο να ελέγξει τη διοίκηση της Τράπεζας Εργασίας, με αποτέλεσμα να βρίσκεται πλέον σε απόσταση αναπνοής από την Τράπεζα Πίστεως, που θεωρούνταν μέχρι πρότινος αδιαφιλονίκητος ηγέτης του ελληνικού τραπεζικού συστήματος.

Χαρακτηριστικές από αυτή την άποψη είναι οι κινήσεις στις οποίες είχε προχωρήσει ο όμιλος Λάτση από το 1994, όταν εξαγόρασε την Ευρωεπενδυτική Τράπεζα. Ακολούθησε η εξαγορά της Ιντερμπανκ και της Credit Lyonnais, η εξαγορά της Τράπεζας Αθηνών (η οποία είχε περάσει νωρίτερα στα χέρια ομίλου Κορεατών επιχειρηματιών), καθώς και η υποβολή προσφοράς (μία βδομάδα πριν) ύψους 93 δισ. δρχ. για την εξαγορά της Τράπεζας Κρήτης.

• Τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου, μία ακόμη τράπεζα δημόσιων συμφερόντων, η Τράπεζα Κεντρικής Ελλάδος (που μέχρι τότε ανήκε στον όμιλο της Αγροτικής Τράπεζας), περνά στα χέρια της Εγνατίας Τράπεζας. Η Εγνατία, η οποία ως γνωστόν ελέγχεται από όμιλο ιδιωτών μεγαλοεπιχειρηματιών (μεταξύ των οποίων και κ. Θεοχαράκης), προσέφερε για την εξαγορά του 51% των μετοχών της ΤΚΕ 17,3 δισ. δρχ. Η Εγνατία ήταν η μοναδική τράπεζα που είχε εκδηλώσει ενδιαφέρον κατά την πρώτη απόπειρα ιδιωτικοποίησης της ΤΚΕ το 1997, όταν ο σχετικός διαγωνισμός είχε κριθεί άγονος. Ο βασικότερος λόγος για τον οποίο είχε ακυρωθεί τότε ο διαγωνισμός ήταν το εξευτελιστικό τίμημα που πρόσφερε η Εγνατία Τράπεζα και το οποίο ανερχόταν μόλις σε 6,8 δισ. δρχ.
• Τέλος, το Νοέμβρη του 1998, ανακοινώνεται η εξαγορά του 37,3% του μετοχικού κεφαλαίου της Xiosbank (συμφερόντων Βαρδινογιάννη) από τον όμιλο της Τράπεζας Πειραιώς (που διοικείται από τον Μιχ. Σάλλα).Η οικογένεια Βαρδινογιάννη είναι ο δεύτερος εκπρόσωπος του μεγάλου κεφαλαίου που "μπαίνει" στην Πειραιώς, μετά την οικογένεια Αγγελόπουλου.

Η παραπάνω κίνηση ήρθε να προστεθεί σε σειρά άλλων που είχε πραγματοποιήσει το διάστημα εκείνο ο όμιλος της Τράπεζας Πειραιώς, ο οποίος είχε διευρυνθεί με την εξαγορά διαφόρων εταιριών του χρηματοπιστωτικού τομέα, όπως την Τράπεζα Μακεδονίας - Θράκης και τις θυγατρικές της (όπως αναφέρθηκε παραπάνω), την Chase στην Ελλάδα και την Credit Lyonnais, η οποία μετονομάστηκε και μετεξελίχθηκε στην "Πειραιώς Prime Bank", τη "Σίγμα ΑΧΕ" κλπ.

Η συγκέντρωση και συγκεντροποίηση του κλάδου των τραπεζών σε λίγα χέρια, αλλά και η ταχύτερη διείσδυση ξένων τραπεζών στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα (κυρίως σε συνεργασία μέσω ιδιωτών τραπεζιτών) συνεχίστηκε και συνεχίζεται. Στα πλαίσια αυτά:

• Το Δεκέμβρη του 1998, ανακοινώνεται η είσοδος του τραπεζικού κολοσσού που ακούει στο όνομα Deutsche Bank στην ελληνική αγορά, μέσω στρατηγικής συνεργασίας με τον όμιλο της EFG Eurobank. H γερμανική τράπεζα εξαγόρασε το 10% του μετοχικού κεφαλαίου του ομίλου της EFG Eurobank από την Consolidated Eurofinance Holdings SA Λουξεμβούργου, η οποία ελέγχει πλέον το 81% του κεφαλαίου της τράπεζας.
• Λίγους μήνες μετά και συγκεκριμένα στις 30 Μάρτη 1999, ολοκληρώνεται το μεγάλο πολιτικοοικονομικό σκάνδαλο της ιδιωτικοποίησης της Ιονικής Τράπεζας, της αρχαιότερης ελληνικής τράπεζας, η οποία ιδρύθηκε και λειτουργούσε στην ελληνική επικράτεια από το 1839 και ανήκε πριν την πώλησή της στον όμιλο της Εμπορικής Τράπεζας. Ο "ογκόλιθος" αυτός στην ιστορία του ελληνικού τραπεζικού δημόσιου τομέα, με τεράστια περιουσία στο ενεργητικό της (σειρά θυγατρικών χρηματοοικονομικών και ξενοδοχειακών επιχειρήσεων, καθώς και τεράστια ακίνητη περιουσία) περνά με τις "ευλογίες" της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ στον έλεγχο της ιδιωτικής Τράπεζας Πίστεως, του Γιάννη Κωστόπουλου. Ο τελευταίος προσέφερε για την εξαγορά του 51% των μετοχών της το ποσό των 272 δισ. δρχ. Η Ιονική Τράπεζα, αντί να συγχωνευτεί με τη μητρική της Εμπορική, όπως πρότεινε η περίφημη μελέτη του οίκου Monitor (ως την πιο βιώσιμη λύση), βρίσκεται τώρα σε διαδικασία πλήρους συγχώνευσης με την Πίστεως, (η διαδικασία αναμένεται να ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του χρόνου). Πρόκειται για ένα σκάνδαλο, που άνοιξε διάπλατα το δρόμο για την πλήρη ιδιωτικοποίηση του τραπεζικού συστήματος της χώρας και για ανακατατάξεις με αντιδραστικότερη κατεύθυνση, μεταξύ των ομίλων της οικονομικής ολιγαρχίας. Από τη στιγμή εκείνη άρχισε η αντίστροφη μέτρηση για την πορεία ιδιωτικοποίησης της Εμπορικής Τράπεζας. Η ιδιωτικοποίηση της τελευταίας, πιθανώς μέσω της μεταβίβασης ενός μεγάλου πακέτου μετοχών και του μάνατζμεντ σε ιδιώτες, είναι πλέον - αν και ανεπίσημα - ειλημμένη απόφαση της κυβέρνησης.
• Στις 9 Ιούνη 1999, ανακοινώνεται η πρόθεση του ομίλου Λάτση να αποκτήσει από κοινού με τη γερμανική Deutsche Bank τον πλήρη έλεγχο της Τράπεζας Εργασίας, με σειρά κινήσεων και προτάσεων "επιθετικής εξαγοράς" προς τους μετόχους της τελευταίας. Απώτερος στόχος αυτών των κινήσεων και προτάσεων ήταν και παραμένει να αποκτηθεί το 50,1% του μετοχικού της κεφαλαίου της Τράπεζας Εργασίας από το EFG Bank Group, μέσω της Consolidated Eurofinance Holdings, που ελέγχεται από τον όμιλο Λάτση. Το τοπίο άρχισε να"θολώνει" μετά την παρέμβαση του ομίλου επιχειρηματιών που ελέγχουν την Τράπεζα Πειραιώς, η διοίκηση της οποίας ανακοίνωσε την απόφασή της να διεκδικήσει τον έλεγχο της Τράπεζας Εργασίας...
• Στα μέσα του ίδιου μήνα, δημοσιοποιείται από τη διοίκηση της Αγροτικής Τράπεζας Ελλάδος (ΑΤΕ) το λεγόμενο "τριετές επιχειρησιακό σχέδιο δράσης της ΑΤΕ" με το οποίο ουσιαστικά τίθεται χρονοδιάγραμμα για την ιδιωτικοποίησή της μέχρι το 2001. Βασικό σημείο του λεγόμενου "επιχειρησιακού σχεδίου" είναι η αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΤΕ κατά 375 δισ. δραχμές (200 δισ. δραχμές το 1999 και 175 δισ. δραχμές το 2000) με μεταβίβαση από το δημόσιο και τη ΔΕΚΑ μετοχών ισόποσης αξίας.

Σήμερα, κανείς δεν ξέρει πώς θα έχει διαμορφωθεί μέχρι το τέλος του χρόνου το τοπίο στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα, καθώς δεν έχει κριθεί ακόμη ο "πόλεμος" που ξέσπασε το τελευταίο δεκαήμερο, μεταξύ της τράπεζας EFG Eurobank του ομίλου Λάτση και του ομίλου της Τράπεζας Πειραιώς για την απόκτηση του ελέγχου τους Τράπεζας Εργασίας. Οπως επίσης, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει σήμερα, ποιο μέλλον επιφυλάσσει η κυβέρνηση στην Εμπορική και άλλες μικρότερες εμπορικές τράπεζες, που προς το παρόν βρίσκονται υπό τον έλεγχο του Δημοσίου.

Βάσω ΜΠΑΡΜΠΑ