Συνάντηση με μια παλιά φίλη, τη Β. Περπατούσε στο δρόμο απελπισμένη, ανήσυχη, αγχωμένη. Μόλις είχε χάσει τη δουλιά της. "Ξέρεις, λέει εργαζόμουν στο τάδε κατάστημα με είδη δώρων. Καθώς είχα αρκετές γνωριμίες και ήξερα να προσεγγίζω τους πελάτες, η πελατεία του μαγαζιού πολλαπλασιάστηκε. Ολα φαίνονταν να πηγαίνουν ωραία και καλά, μόνο που ο εργοδότης δε μου είχε κολλήσει τα ένσημα, αν και είχαμε κάνει σχετική συμφωνία όταν με προσέλαβε. Ολο το ανέβαλλε με διάφορες δικαιολογίες. Σε κάποια φάση και ενώ του είχα ζητήσει επανειλημμένα τα ένσημα, βρήκε αφορμή και μπροστά σε πελάτες άρχισε να βρίζει με τα χυδαιότερα λόγια. Εφυγα, αλλά ούτε αποζημίωση, ούτε ένσημα. Κι όχι μόνο αυτό, αλλά όταν έβαλα δικηγόρο να τα ζητήσει, το "αφεντικό" άρχισε να απειλεί. Τώρα βρίσκομαι σε φοβερό δίλημμα: Εχω μάθει ότι ο λεγάμενος είναι ..."δικαστηριομανής" και από την άλλη πλευρά έχει τεράστια χρέη. Γιατί έπεσα στη λούμπα; Γιατί είχα μείνει χωρίς δουλιά και έπρεπε οπωσδήποτε να εργαστώ. Και αν καταφέρω να πάρω αυτά τα ένσημα συμπληρώνονται οι προϋποθέσεις, για να πάρω, μια μειωμένη έστω, σύνταξη... ".

Χαρακτηριστική η περίπτωση της Β. Χιλιάδες γυναίκες που έχουν δουλέψει μια ζωή, απολύονται - ή χάνουν τη δουλιά τους γιατί έκλεισε η επιχείρηση όπου εργάζονταν. Κι αυτό χωρίς να έχουν συμπληρώσει τις προϋποθέσεις που χρειάζονται για να πάρουν μια υποτυπώδη έστω σύνταξη. Οι Ελληνίδες που μένουν άνεργες αυξάνονται και πληθύνονται, ενώ όλο και πιο δύσκολο γίνεται να προσληφθούν ή να κρατήσουν τη δουλιά τους, όταν ξεπεράσουν μια ορισμένη ηλικία - που τώρα τείνει να κατεβεί κάτω από τα σαράντα... Ομως και αυτές τις εργαζόμενες θα θίξουν τα νέα μέτρα που επελαύνουν ενάντια στο ασφαλιστικό σύστημα κι όχι μόνο τις πολύ νέες γυναίκες. Οι αρμόδιοι είναι αποφασισμένοι να αυξήσουν τα όρια ηλικίας για άντρες και γυναίκες αν όχι στα 67, τουλάχιστον στα 65, με το πρόσχημα της ισότητας βέβαια! Προβλέπεται ότι θα καταργηθούν τα κατώτατα όρια των συντάξεων κι ακόμα ο θεσμός των βαρέων και ανθυγιεινών επαγγελμάτων, θα περιοριστούν οι επικουρικές συντάξεις κ. ά.

Ο δείκτης της ανεργίας έχει εκτιναχτεί όπως είναι γνωστό στα 11,5%. Αν μάλιστα συνυπολογιστεί και το ποσοστό όσων εργάζονται με ελαστικές μορφές εργασίας, φασόν, υποαπασχολούνται κλπ., το ποσοστό είναι πολύ μεγαλύτερο. Οι γυναίκες και οι νέοι κατέχουν μόνιμα τα σκήπτρα στην ανεργία και μάλιστα δεν εξαιρούνται όσοι-ες έχουν ανώτερη μόρφωση. Το 1983 το ποσοστό των ανέργων πτυχιούχων ήταν 7,6% το 1987 16,2% και το 1996 απογειώνεται στο 24%. Επόμενο είναι ότι ένας πολύ μεγάλος αριθμός γυναικών δε θα μπορέσει να πάρει σύνταξη μέχρι τα 65, γιατί ή δε θα μπορεί να βρει δουλιά ή δε θα έχει την οικονομική δυνατότητα για αυτασφάλιση, πληρώνοντας τόσα πολλά χρόνια.

Η αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης των γυναικών βασίζεται σε οδηγία της ΕΟΚ, που αφορά στην πλήρη εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών στα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης. Πόσο ίση όμως θα είναι αυτή η μεταχείριση, όταν αντί να επεκτείνονται τα ανεπαρκή συστήματα κοινωνικής προστασίας στην πραγματικότητα διαλύονται;

Το μειωμένο όριο συνταξιοδότησης για τις γυναίκες είχε θεωρηθεί στο παρελθόν σαν - ελάχιστη - ανταμοιβή για τις γυναίκες που έχουν επωμιστεί το διπλό βάρος της πλήρους απασχόλησης σαν εργαζόμενες και σαν νοικοκυρές - μητέρες οικογένειας.

"Οταν η ισότητα δεν αποτελεί πραγματικότητα στις εργασιακές σχέσεις, το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα της γυναίκας στην εργασία, θίγεται από τις διακρίσεις σε βάρος των γυναικών", επισημαίνει η οικονομολόγος Ηρα Εμκε- Πουλοπούλου, μέλος της Ακαδημίας Επιστημών της Νέας Υόρκης και στέλεχος της Εταιρείας Δημογραφικών Μελετών. "Οι γυναίκες σε σύγκριση με τους άντρες πλήττονται περισσότερο από την ανεργία και ωθούνται σε διάφορες μορφές απασχόλησης - εκμετάλλευσης (φασόν, συμβάσεις ορισμένου χρόνου κλπ. ). Εξάλλου, οι εργαζόμενες κάποιας ηλικίας απολύονται ως μη παραγωγικές και προτιμούν νέες, που, σαν ανειδίκευτες αμείβονται λιγότερο, αλλά και για άλλους- γνωστούς - λόγους. Επομένως, δεν έχουν εξασφαλιστεί ακόμα οι προϋποθέσεις για την ισότητα των δύο φύλων στην εργασία και τη συνταξιοδότηση. Αντίθετα, άλυτα παραμένουν προβλήματα απασχόλησης, μητρότητας και κοινωνικών παροχών. Χρειάζεται να ιδρυθούν νέοι παιδικοί σταθμοί, να αλλάξει το ωράριο των σχολείων, ώστε να προσαρμοστεί στις ώρες εργασίας των γονέων, να ληφθούν μέτρα για όσους φροντίζουν ηλικιωμένους κ.ά.

Και η επιστήμονας τονίζει: Αλλαγή σε κεκτημένα δικαιώματα χάριν της ισότητας θα δυσκολέψει ακόμη περισσότερο την ήδη επιβαρυμένη θέση της γυναίκας στην κοινωνία. Η εργαζόμενη γυναίκα - μητέρα δουλεύει διπλό 8ωρο και όταν μεγαλώσει τα παιδιά της, επιφορτίζεται με την ευθύνη των ηλικιωμένων".

Για τη γήρανση του πληθυσμού - που θα παίξει, λένε, καταλυτικό ρόλο στην αύξηση των δαπανών πρόνοιας και συντάξεων - κόπτονται διάφοροι φορείς της ΕΕ, αλλά και οι ντόπιοι "αρμόδιοι", που μιλάνε με μεγάλες φωνές για "εξυγίανση του ασφαλιστικού συστήματος". Αλλά για ποια εξυγίανση γίνεται λόγος, όταν για την κρίση του ασφαλιστικού συστήματος ευθύνεται το ίδιο το κράτος, που χρωστάει δισεκατομμύρια στο ΙΚΑ;

Επιστημονικές μελέτες έρχονται να αμφισβητήσουν με στοιχεία αυτά τα επιχειρήματα, όπως λ. χ. οι έρευνες που έκανε η Ηρα Εμκε - Πουλοπούλου και καταρρίπτουν τους ισχυρισμούς της Εκθεσης Σπράου: Μπορεί η γήρανση του πληθυσμού να παίξει ρόλο στην αύξηση των δαπανών για τη συνταξιοδότηση, αλλά η ανεργία θα έχει πολύ πιο σημαντικές επιπτώσεις στην κοινωνική ασφάλιση, ισχυρίζεται η οικονομολόγος, αφού έχει σαν αποτέλεσμα τη μείωση του αριθμού των απασχολουμένων και την απώλεια εισφορών.

"Γι' αυτό, υπογραμμίζει, χρειάζεται αύξηση της πλήρους απασχόλησης".

Επισημαίνει: Μετά τον πόλεμο το μεγαλύτερο μέρος από τα δεσμευμένα αποθεματικά των ασφαλιστικών φορέων χρησιμοποιήθηκε για να διευκολύνει την οικονομική πολιτική των κυβερνήσεων. Αντί με τα υπάρχοντα αποθεματικά να αυξηθούν οι γλίσχρες συντάξεις, να βελτιωθεί η υγειονομική περίθαλψη με την κατασκευή νοσοκομείων κλπ., ή κυρίως να επενδυθούν, για να διασφαλιστούν οι μελλοντικές συντάξεις, διοχετεύτηκαν στις τράπεζες που τα διαχειρίζονταν ερήμην των δικαιούχων και τα χορηγούσαν, με τη μορφή χαμηλότοκων δανείων ή έντοκων γραμματίων στους βιομηχάνους και τους εμπόρους. Με άλλα λόγια, με τα χρήματα των εργαζομένων χρηματοδοτήθηκαν οι εργοδότες!!! Μετά το 1982 ο μεγαλύτερος ασφαλιστικός φορέας, το ΙΚΑ, άρχισε να έχει ελλείμματα αντί για πλεονάσματα. Τα αποθεματικά εξανεμίστηκαν από τον καλπάζοντα πληθωρισμό. Εξάλλου, η χρησιμοποίηση των διαθεσίμων των δημόσιων ασφαλιστικών φορέων για την αγορά τίτλων του Δημοσίου με χαμηλό επιτόκιο - που συχνά γινόταν αρνητικό σε περιόδους πληθωρισμού - συνέβαλε στην όξυνση των προβλημάτων του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης... ".

Αλλος μεγάλος ένοχος η εισφοροδιαφυγή και οι εισφοροαπαλλαγές. Οι αλλοδαποί που εργάζονται χωρίς ασφάλιση, οι εργαζόμενοι με σύμβαση έργου που προσλαμβάνονται ακόμα και από τους δημόσιους οργανισμούς, είναι μια σημαντική παράμετρος του προβλήματος. Πραγματική μάστιγα όμως είναι οι εργοδότες. "Συχνά, τονίζει η Ηρα Εμκε - Πουλοπούλου, παρατηρούνται καθυστερήσεις 2 και 3 ετών στην καταβολή από τους εργοδότες κοινωνικών εισφορών που βαρύνουν τους ίδιους και έχουν ήδη παρακρατηθεί από τους ασφαλισμένους. Επειδή τα πρόστιμα είναι ελαστικά και ασήμαντα, οι εργοδότες επωφελούνται από την καθυστέρηση καταβολής των εισφορών.

Μελέτες του EUROSTAT και της ΕΕ δείχνουν ότι στην Ελλάδα το επίπεδο εισφορών των ασφαλισμένων είναι υψηλότερο από το αντίστοιχο των άλλων χωρών της ΕΕ, αλλά η δημόσια συνεισφορά είναι από τις χαμηλότερες (να θυμηθούμε εδώ και τις εισφορές εργαζόμενων γυναικών - π. χ. στον κλάδο των εμποροϋπαλλήλων- που δεν κατόρθωσαν να φτάσουν στη σύνταξη και οι κρατήσεις που γίνονταν στο μισθό τους πήγαν "υπέρ... της αεροπορίας;").

Τα τελευταία 15 - 20 χρόνια η χώρα μας διέθετε σε σύγκριση με τις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ το χαμηλότερο ποσοστό του ΑΕΠ για τις κοινωνικές δαπάνες(συντάξεις, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, παροχές ασθένειας και αναπηρίας, επιδόματα ανεργίας, οικογενειακά επιδόματα, επιδόματα μητρότητας κ. ά. ). Οπως μάλιστα αναφέρει η επιστήμονας στο βιβλίο της "Ελληνες ηλικιωμένοι πολίτες"(εκδόσεις "Ελλην") εντυπωσιακή είναι το 1994 η καθυστέρηση της Ελλάδας (16%) όχι μόνο ως προς τον μέσο όρο της ΕΕ (28,6%) αλλά ακόμα και σε σύγκριση με την προτελευταία στον πίνακα Πορτογαλία (19,5%).