«Οι επιστήμονες πρέπει να απαντούν στα κοινωνικά προβλήματα που είναι έντονα», διακήρυξε ο ομότιμος καθηγητής Σεισμολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Βασίλης Παπαζάχος, προτείνοντας ρεαλιστικές λύσεις για την αντιμετώπιση των σεισμών στο μέλλον, λύσεις που πρέπει να λάβει υπόψη της η πολιτεία.

Αντισεισμικός κανονισμός υπάρχει, αλλά δεν εφαρμόζεται σωστά. Γιατί; Διότι, ενώ γίνεται έλεγχος των δημοσίων κτιρίων, δε γίνεται κανένας έλεγχος των ιδιωτικών, κανείς δεν ελέγχει τον μηχανικό, τον εργολάβο που έκτισε ένα ιδιωτικό κτίριο. Γι' αυτό τα δημόσια κτίρια είναι καλύτερα. Το Τεχνικό Επιμελητήριο ήδη έχει πάρει θέση ότι αποδέχεται να γίνεται έλεγχος της σωστής εφαρμογής του αντισεισμικού κανονισμού και στα ιδιωτικά κτίρια.

Χρειάζεται να γίνονται μικροζωνικές μελέτες. Τι σημαίνει αυτό; Αν έχω μια πόλη και θέλω να την επεκτείνω, πρέπει να μελετήσω το έδαφος, το υπέδαφος, τη δομή της περιοχής, ώστε να ξέρω, σε περίπτωση που θα κτίσω, πώς θα ανταποκριθεί το έδαφος. Είναι ένα πολυκλαδικό πρόβλημα, που πρέπει να το αντιμετωπίσει πλήθος επιστημόνων - σεισμολόγοι, γεωφυσικοί, γεωλόγοι κ.ά. Τόσα χρόνια καμιά κυβέρνηση δε θεσμοθέτησε αυτή τη μελέτη. Γιατί; Γιατί είχε να κάνει με συμφέροντα αντιτιθέμενα. Σήμερα ορισμένοι δήμοι προσπαθούν να κάνουν μικροζωνικές μελέτες. Αλλά αν δε χρησιμοποιήσουν όλους τους επιστήμονες που χρειάζεται μπορεί να κάνουν περισσότερο κακό παρά καλό - γιατί οι δυνάμεις που θα προσδιοριστούν μπορεί να είναι διαφορετικές από τις πραγματικές αναμενόμενες δυνάμεις. Η λύση είναι, λοιπόν, να καθιερωθούν σωστές μικροζωνικές μελέτες. Δεν μπορούμε παρά να αποδεχτούμε τις συνέπειες ενός σεισμού, αλλά θα πρέπει να εξαντλήσουμε τις δυνατότητες της επιστήμης και τεχνολογίας, ώστε οι συνέπειες να είναι όσο το δυνατό ηπιότερες.

Μπορούμε, όμως, να προβλέψουμε τους σεισμούς; Η απάντηση του καθηγητή είναι θετική: Η πρόβλεψη των σεισμών είναι ένας ρεαλιστικός στόχος και η έρευνα πρέπει να συνεχιστεί, αλλά ακόμα δεν έχουμε την επιστημονική δυνατότητα για άμεση πρόβλεψη. Βρισκόμαστε όμως κοντά στη δυνατότητα μεσοπρόθεσμης πρόβλεψης, π.χ. για σεισμό στα τρία επόμενα χρόνια. Η πολιτεία οφείλει να εστιάσει την προσπάθειά της σε μέτρα ετοιμότητας στις περιοχές όπου προβλέπεται ότι θα γίνει σεισμός (έλεγχος σχολείων, νοσοκομείων, εργοστασίων, ενημέρωση πολιτών, ενίσχυση εκεί που πρέπει, να αναλάβει την ευθύνη ελέγχου των ιδιωτικών κτιρίων). Εχουμε κάνει, είπε, έγγραφη πρόταση στον Οργανισμό Αντισεισμικής Προστασίας για εστίαση μέτρων ετοιμότητας σε συγκεκριμένες περιοχές, όταν προβλέπεται ότι θα γίνει σεισμός τα επόμενα χρόνια. Το κόστος ενός τέτοιου προγράμματος είναι πολύ μικρό. Επίσης το κράτος οφείλει να έχει ένα πρόγραμμα εφαρμοσμένης έρευνας, ώστε σε ετήσια βάση να γνωρίζει ποιες είναι οι περιοχές που κινδυνεύουν. Ετσι, θα υπάρχει η δυνατότητα να γίνεται σωστή ενημέρωση του πληθυσμού, να μη δημιουργείται αναστάτωση και να αποφευχθούν τα θύματα και οι βαριές οικονομικές συνέπειες.

Αλλη πρόταση: Να συγκροτηθεί σώμα πολιτικών μηχανικών, π.χ., 500 μηχανικών που θα είναι δημόσιοι υπάλληλοι και θα ασχολούνται αποκλειστικά με τον έλεγχο των κτιρίων των συγκεκριμένων περιοχών, όχι όλης της Ελλάδας. Μια τέτοια ομάδα θα μπορούσε να συμπεριλαμβάνει ακόμα και ψυχολόγους, ώστε η πολιτεία να είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει το φαινόμενο των σεισμών. Πρόκειται για προτάσεις υλοποιήσιμες, κατέληξε ο Βασίλης Παπαζάχος.

Για την προστασία του φυσικού δομημένου και παραδοσιακού περιβάλλοντος, μίλησε η Ρούλα Ξαρχάκου, πολιτικός μηχανικός και μέλος του ΤΕΕ, που έκανε την κεντρική εισήγηση. Το περιβάλλον και πριν απ' όλα η φύση είναι στα πρόθυρα «εμφράγματος» παρατήρησε κι αυτό είναι από τα πιο σοβαρά και επείγοντα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε στο κατώφλι της 3ης χιλιετίας. Γι' αυτό απαιτείται αυξημένη εγρήγορση και κινητοποίηση όλου του λαϊκού κινήματος και μάλιστα του γυναικείου.

Μερικά από τα στοιχεία που ανέφερε: Από το 1975 μέχρι το 1977, ενώ κάηκαν 7,5 εκατ. στρέμματα, δεν αναδασώθηκαν περισσότερα από ένα εκατομμύριο στρέμματα, ενώ τον Ιούλιο του '95, τρεις μήνες μετά την πυρκαγιά που έκαψε 65.000 στρέμματα δασικής γης, 50.000 στρέμματα αποχαρακτηρίστηκαν από τον περιφερειάρχη... επειδή ανήκαν σε συνεταιρισμούς! Ακόμα και οι ελάχιστοι ελεύθεροι χώροι και πράσινο που διαθέτουμε (από τα χαμηλότερα στην Ευρώπη) βρίσκονται υπό διωγμό (π.χ. Πάρκο Ελευθερίας κ.ά.). Το σύνολο της γης θεωρείται σαν σημερινά ή μελλοντικά οικόπεδα. Τεράστια η αύξηση των ΙΧ και απαράδεκτη η κατάσταση των αστικών συγκοινωνιών. Στην Αθήνα, από 6.000.000 μετακινήσεις που γίνονται κάθε μέρα, μόνο το 35% αφορά μετακινήσεις με ΜΜΕ - όταν σε αντίστοιχες ευρωπαϊκές πόλεις ξεπερνάει το 50%. Πλήρης η αγνόηση του παραδοσιακού περιβάλλοντος των μνημείων και των ιστορικών τοποθεσιών. Στην εποχή που το κυνήγι του κέρδους «ρίχνει» το γενικό δείκτη αξιών και οραμάτων, χρειάζεται αυξημένη επαγρύπνηση για τη διαφύλαξη της πολιτιστικής μας παρακαταθήκης, τη θεώρησή της σαν ένα κομμάτι της ζωής του εργαζόμενου, του μαθητή, του φοιτητή, του διανοούμενου.

Στην ενδυνάμωση του ρόλου των γυναικών στη διαχείριση θεμάτων που σχετίζονται με το περιβάλλον, κατέληξε η ομιλήτρια, τονίζοντας ότι η ενθάρρυνση της συμμετοχής τους, μαζί με άλλα μέλη του κοινωνικού συνόλου, είναι όροι κοινωνικής επιβίωσης και ύπαρξης πολιτισμού.

Η αναγνώριση του γεωλογικού περιβάλλοντος πρωτεύει, ενώ η προστασία είναι το τελευταίο στάδιο, υποστήριξε ο αναπληρωτής καθηγητής Υδρογεωλογίας και Τεχνικής Γεωλογίας του Παν/μίου Αθηνών Γεώργιος Στουρνάρας. Ο βιασμός της φύσης, είπε, είναι ασύλληπτος!

Το κράτος είναι αυτό που ευθύνεται για την ύπαρξη και διαιώνιση των αυθαίρετων κατασκευών, την ανυπαρξία για χρόνια στεγαστικής πολιτικής, το μπάζωμα των ρεμάτων, την ενίσχυση των οικοδομικών συνεταιρισμών. Γιατί άφηνε ήσυχη την ιδιωτική πρωτοβουλία και απαλλασσόταν από το οικονομικό και πολιτικό κόστος. Μέσα σ' αυτό το πλαίσιο ανάπτυξης που έχει επιβληθεί, κυρίαρχο στοιχείο είναι η αξία της γης. Οι οικοδομές, αν δεν εξυπηρετούν οικονομικά συμφέροντα, θεωρούνται αναγκαίο κακό (π.χ. πάρκα, παιδικές χαρές). Εχει χαθεί ο σεβασμός στη φύση, π.χ., ο θαυμασμός μπροστά σε ένα ποτάμι που τρέχει, έχουμε ήδη εκτρέψει δύο ποτάμια στην Αττική με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το περιβάλλον. Τα δάση που καίγονται είναι κάτι που θεωρείται σημείο των καιρών, η αποστράγγιση υδροβιότοπων ή υδροφόρων ζωνών για να γίνει κάποια δόμηση ονομάζεται ...εξυγίανση του εδάφους!

Τα βιομηχανικά ατυχήματα μεγάλης έκτασης ήταν το πολύ ενδιαφέρον θέμα, που ανέπτυξε η Εύη Γεωργιάδου, μέλος του ΔΣ του Πανελληνίου Συλλόγου Χημικών Μηχανικών.

Το Θριάσιο Πεδίο στη Δυτ. Αττική είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, που σχετίζεται με την απειλή βιομηχανικού ατυχήματος μεγάλης έκτασης. Στην περιοχή υπάρχουν διυλιστήρια πετρελαίου, εγκαταστάσεις υγραερίων, φυτοφαρμάκων, που αποθηκεύουν, παράγουν και διακινούν μεγάλες ποσότητες επικίνδυνων ουσιών, εύφλεκτων, εκρηκτικών και τοξικών. Οι εγκαταστάσεις αυτές γειτνιάζουν με μεγάλο αριθμό μικρότερων σε μέγεθος επιχειρήσεων (γύρω στις 1.500), με κατοικημένες περιοχές (Ελευσίνα, Ασπρόπυργος, Μάντρα), καθώς και με την εθνική οδό Αθηνών - Κορίνθου. Είναι χαρακτηριστικό ότι η πολεμική βιομηχανία ΠΥΡΚΑΛ γειτνιάζει με την ΠΕΤΡΟΛΑ. Ο κίνδυνος σοβαρού ατυχήματος είναι πολύ μεγάλος, ιδιαίτερα στην περίπτωση ενός σεισμού. Εκτός από τους πολλούς νεκρούς που θα είχαμε και τους τραυματίες - με ανάγκη ειδικής νοσοκομειακής περίθαλψης - θα ήταν πολύ πιθανό να δημιουργηθούν αλυσιδωτά ατυχήματα λόγω της γειτνίασης με βιομηχανίες και καταστροφικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Να θυμίσουμε ότι το 90% των επιχειρήσεων στο Θριάσιο λειτουργούν χωρίς άδεια!

Είναι ταξική η επιλογή της κυβέρνησης και του κράτους να μην εφαρμόζει την υπάρχουσα νομοθεσία, υπογράμμισε η ομιλήτρια. Η πρόσφατη τοποθέτηση του προέδρου του ΣΕΒ για την κατάργηση του ΠΔ 84/84, για ασύδοτη, δηλαδή, επέκταση των βιομηχανιών στην Αττική και η δέσμευση ακριβώς την επόμενη μέρα του υπουργού Ανάπτυξης Ε. Βενιζέλου, ότι έτσι ακριβώς θα πράξει η κυβέρνησή του, συνιστά πραγματικά πρόκληση - ιδιαίτερα μετά τον καταστροφικό σεισμό. Είναι χαρακτηριστικό ότι η πορεία αριθμού των ελέγχων των υπηρεσιών του υπουργείου Εργασίας μεταξύ του 1985 και του 1994 έχει μειωθεί κατά 50%. Αξίζει επίσης να αναφερθεί ότι, σύμφωνα με στοιχεία του ίδιου του υπουργείου Εργασίας, σε ένα σύνολο επιχειρήσεων, που ξεπερνά τις 150.000, οι καταδικαστικές αποφάσεις για παραβάσεις του νομοθετικού πλαισίου βρίσκονται κάτω από τον αριθμό των 260 ετησίως, την ίδια στιγμή που μόνο τα εργατικά ατυχήματα ξεπερνούν τα 20.000 κάθε χρόνο.