Η ομιλία του υπουργού Πολιτισμού, Γ. Βουλγαράκη, τον περασμένο Γενάρη σε κεντρικό βιβλιοπωλείο της Αθήνας, στο πλαίσιο «ανοιχτής συζήτησης» για θέματα πολιτισμού, θα καταγραφόταν σαν μία ακόμη επικοινωνιακού τύπου απόπειρα της κυβέρνησης να «ψάξει» για «άλλοθι» της αντιδραστικής πολιτιστικής πολιτικής της, στη διανόηση και τους καλλιτέχνες... αν δεν αποτελούσε την αφορμή, για να εκφραστεί η κυβερνητική πρόθεση για εμπορευματική αξιοποίηση των ιδιόκτητων ακινήτων του ΥΠΠΟ στην Πλάκα.

Πρόκειται για 300 κτίρια σε μια περιοχή - «φιλέτο» για το κεφάλαιο, αλλά ζωτικής σημασίας για την πολιτιστική κληρονομιά της Αθήνας, αφού αποτελεί ακόμη - παρά τις πολεοδομικές περιπέτειες - τον «σκληρό», αν όχι μοναδικό, πυρήνα της ιστορικής, αρχιτεκτονικής, περιβαλλοντικής, πολιτισμικής γενικά μνήμης της πόλης.

Για την κυβέρνηση, όπως το έθεσε ο υπουργός, τα κτίρια αυτά είναι «πρακτικά αχρησιμοποίητα», αφήνοντας έτσι να εννοηθεί ότι οι υπάρχουσες χρήσεις τους (στέγαση υπηρεσιών του υπουργείου, σωματείων κλπ.) είναι κάτι σαν ...«μη χρήσεις». Σχολίασε, μάλιστα, απαξιωτικά ότι ένα σωματείο μπορεί να στεγαστεί και σε ένα διαμέρισμα στα Πατήσια...

Πριν όμως μιλήσει απαξιωτικά για τα σωματεία είχε προλάβει να «θάψει» τα ίδια τα κτίρια ως εξής: Αν το ΥΠΠΟ «απαλλαγεί από τα "βαρίδια" αυτά, εκμεταλλευτεί τα κτίρια στην Πλάκα και πάρει χρήματα αντί να πληρώνει για τη συντήρησή τους μπορεί να τα διαθέσει στην πολιτιστική δημιουργία»!

Ευλόγως αυτό σημαίνει πως θα προχωρήσει σε ενοικίαση και, προφανώς, αλλαγή χρήσης των κτιρίων. Διότι μπορεί ο υπουργός να κάνει λόγο περί δημιουργίας «κυττάρων πολιτισμού» και για «πολιτιστική δημιουργία», αλλά αυτό θα γίνει με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια σε ό,τι αφορά στην οικονομική τους εκμετάλλευση από το ΥΠΠΟ σε σχέση με τους χρήστες και των τελευταίων σε σχέση με τα κτίρια, αφού είναι ευνόητο ότι δεν πρόκειται να πληρώνουν χωρίς να εισπράττουν από κάπου.

Σχεδόν αμέσως εκείνη την περίοδο διέρρευσαν και πληροφορίες ότι η ενοικίαση των συγκεκριμένων κτιρίων είναι πολύ δύσκολο να γίνει επειδή έχουν απαλλοτριωθεί από το Δημόσιο για συγκεκριμένη χρήση. Εδώ είναι και θέμα ερμηνειών: Η χρήση μπορεί να παραμείνει πολιτιστική, αλλά το πλαίσιό της να είναι εμπορευματικό. Σε κάθε περίπτωση, στις προθέσεις του υπουργείου είναι η εκχώρησή τους.

Περίπου ένα μήνα μετά τα παραπάνω και με αφορμή την παρουσίαση της μελέτης ανάπλασης της πλατείας στο Μοναστηράκι από την εταιρεία Ενοποίησης Αρχαιολογικών Χώρων Αθήνας ΑΕ (ΕΑΧΑ ΑΕ) στα γραφεία της, ο υπουργός επανέλαβε τις προθέσεις του για «αξιοποίηση» του κτιριακού πλούτου του ΥΠΠΟ στην Πλάκα, ως μέρος ενός προγράμματος για την «εξέλιξη της περιοχής σε πολιτιστικό κύτταρο». Χαρακτήρισε μάλιστα την ανάπλαση της πλατείας ως «αρχή» αυτού του προγράμματος, για το οποίο συστάθηκε στο ΥΠΠΟ επιτροπή «σχεδιασμού» του.

Την ίδια περίοδο, οι εργαζόμενοι του ΥΠΠΟ προχώρησαν σε διάφορες κινήσεις (στάσεις εργασίας, συνεντεύξεις Τύπου) εκφράζοντας την αντίθεσή τους στο σχέδιο μετεγκατάστασης του ΥΠΠΟ στις πρώην καπναποθήκες του «Κεράνη» στο Ρέντη. Σε σχετική του ανακοίνωση, ο Ενιαίος Σύλλογος Εργαζομένων Αττικής - Στερεάς και Νήσων του ΥΠΠΟ, αφού παρέθετε στοιχεία για την ακαταλληλότητα και επικινδυνότητα του κτιρίου, εξέφρασε και την κατηγορηματική του αντίθεση στην «εκδίωξη των Εφοριών Αρχαιοτήτων από τα ιδιόκτητα νεοκλασικά κτίρια γύρω από την Ακρόπολη και την ανάθεση της εκμετάλλευσής τους στα ιδιωτικά συμφέροντα».

Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι το σχέδιο μετεγκατάστασης στο Ρέντη προβλέπει και τη συστέγαση στον ίδιο χώρο, του ΥΠΠΟ και του υπουργείου Τουρισμού. Εκτός από τα τεκμηριωμένα τεχνικά και περιβαλλοντικά προβλήματα που θα έχει αυτή η εγκατάσταση, η συστέγαση είναι και συμβολική, δεδομένης της πολιτικής «τουριστικοποίησης» του πολιτισμού που ακολουθεί η κυβέρνηση. Από τη μία λοιπόν επιχειρείται το επικίνδυνο «στοίβαγμα» των εργαζομένων και από την άλλη δηλώνονται οι προθέσεις για εμπορευματική «αξιοποίηση» του σημαντικού κτιριακού πλούτου του Δημοσίου στην Πλάκα.

Αξίζει να σημειωθεί επίσης για την ιστορία - και όχι μόνο - ότι τον Μάρτη του 2000, το Ελληνικό Κέντρο του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου εξέφρασε σε ανακοίνωσή του την έντονη διαμαρτυρία του για την απόφαση της τότε ηγεσίας του ΥΠΠΟ να προχωρήσει σε έξωσή του από την έδρα του στην οδό Λυσίου 9 στην Πλάκα. «Η απόφαση αυτή» - υπογραμμιζόταν στην ανακοίνωση - «εν ονόματι πρόσκαιρων διοικητικών αναγκών του ΥΠΠΟ, εγγράφεται με τον επιλεκτικό της χαρακτήρα, σε ένα ευρύτερο κλίμα διοικητικής αντιμετώπισης των καλλιτεχνικών ζητημάτων, συνιστά υποτίμηση της μακράς και ευδόκιμης πορείας και της σημερινής παρουσίας του Κέντρου και υπονομεύει μείζονες διεθνείς δραστηριότητες, οι οποίες βρίσκονται στο στάδιο της ολοκλήρωσης».

Αυτό που στην ανακοίνωση σημειωνόταν κάπως πιο «κομψά» ως «πρόσκαιρες διοικητικές ανάγκες» ήταν ουσιαστικά η ίδια αντίληψη για τον πολιτισμό που εκφράζουν και εφαρμόζουν τόσο το ΠΑΣΟΚ όσο και η ΝΔ. Μια αντίληψη που εκπορεύεται από τις ανάγκες του κεφαλαίου να εμπορευματοποιήσει κάθε πτυχή του πολιτισμού στο όνομα της αύξησης της κερδοφορίας και της ανταγωνιστικότητάς του. Το θέμα των κτιρίων του ΥΠΠΟ στην Πλάκα φαίνεται να έχει πάει «πίσω», αλλά αυτό δεν πρέπει να εφησυχάσει τους εργαζόμενους.