Οι ροές των κεφαλαίων στη διεθνή οικονομία είναι ένας ασφαλής δείκτης των γεωπολιτικών εξελίξεων, των στρατηγικών που αναπτύσσονται από τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, αλλά και των μεταξύ τους αντιθέσεων και ανταγωνισμών. Πιο συγκεκριμένα, παρακολουθώντας την πορεία των Ξένων Αμεσων Επενδύσεων (ΞΑΕ), μπορούμε να έχουμε μια πιο καθαρή εικόνα, όχι μόνο για το τι συμβαίνει σήμερα στη διεθνή σκακιέρα, αλλά και για τις επερχόμενες ανακατατάξεις. Από την άποψη αυτή η πορεία των επενδύσεων είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για την ανάλυση της πραγματικότητας.

Δύο πρόσφατες εκθέσεις για τις Ξένες Αμεσες Επενδύσεις προσφέρουν ένα πλήθος στοιχείων που μπορούν να ερμηνεύσουν τις διεθνείς οικονομικές εξελίξεις, οι οποίες εμφανίζονται ιδιαίτερα περίπλοκες. Η πρώτη έκθεση έγινε από την UNCTAD, τον οργανισμό του ΟΗΕ για τις επενδύσεις και την ανάπτυξη, αφορά στις ΞΑΕ σ' όλο τον κόσμο και δημοσιοποιήθηκε το Μάη του 2007. Η δεύτερη έγινε από τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), αφορά στις επενδύσεις στις χώρες - μέλη του Οργανισμού και δημοσιοποιήθηκε τον Ιούνη του 2007.

Πριν προχωρήσουμε όμως σε μια αναλυτικότερη παρουσίαση των στοιχείων, πρέπει να διευκρινίσουμε ότι Ξένες Αμεσες Επενδύσεις είναι οι άμεσες επενδύσεις κεφαλαίου στο εξωτερικό με σκοπό την εξασφάλιση του δικαιώματος άμεσου ελέγχου από τον επενδυτή πάνω στην ξένη επιχείρηση ή στην ξένη εταιρεία στην οποία επενδύει.

Οι διεθνείς επενδυτές επιδιώκουν να επενδύουν τα κεφάλαιά τους στο εξωτερικό πρώτα απ' όλα με τη μορφή των άμεσων επενδύσεων γιατί είναι πιο κερδοφόρες και τους δίνουν τη δυνατότητα να εξουσιάζουν τις τύχες των επιχειρήσεων, αλλά και ολόκληρων κλάδων της οικονομίας στις χώρες όπου επενδύουν. Υπολογίζεται ότι οι Ξένες Αμεσες Επενδύσεις είναι περίπου το 70% των συνολικών επενδύσεων σ' όλο τον κόσμο.

Το πρώτο συμπέρασμα που βγαίνει και από τις δύο εκθέσεις είναι ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες μετά από ένα μικρό χρονικό διάστημα (περίπου ένα χρόνο) επέστρεψαν στην κορυφή των χωρών με τις μεγαλύτερες επενδύσεις στον κόσμο. Οπως προκύπτει από την έκθεση της UNCTAD, οι ΗΠΑ δέχτηκαν το 2006 επενδύσεις 177,3 δισ. δολαρίων και ξαναβρέθηκαν στην πρώτη θέση, εκτοπίζοντας απ' αυτήν τη Βρετανία που δέχτηκε επενδύσεις 169,8 δισ. δολαρίων. Σημειώνουμε ότι η Βρετανία βρέθηκε το 2005 στην πρώτη θέση εξαιτίας κάποιων εξαγορών στον τομέα των πετρελαίων.

Σύμφωνα με την έκθεση της UNCTAD, οι άμεσες ξένες επενδύσεις στις αναπτυγμένες χώρες, το 2006, έφτασαν τα 800 δισεκατομμύρια δολάρια, αυξημένες κατά 48%!

Το ποσό αυτό αντιστοιχεί σε διπλασιασμό των εισροών, σε σχέση με το 2004.

Αξίζει ακόμα να σημειωθεί ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση, ως σύνολο, υποδέχτηκε το 45% των παγκόσμιων άμεσων επενδύσεων το 2006, ενώ στην Ιαπωνία η εκροή επενδύσεων ήταν μεγαλύτερη της εισροής, με αποτέλεσμα η οικονομία της χώρας (ως προς το δείκτη των επενδύσεων) να βρεθεί στα επίπεδα του 1989.

Αξιοσημείωτη, επίσης, είναι η μεγάλη αύξηση των επενδύσεων στις πετρελαιοπαραγωγούς χώρες της Αφρικής, όπου τα ποσά που επενδύθηκαν το 2006 ξεπέρασαν τα 38 δισεκατομμύρια δολάρια, δημιουργώντας ρεκόρ όλων των εποχών.

Οπως σημειώνεται στην έκθεση, οι υψηλές τιμές του πετρελαίου και των μεταλλευμάτων οδήγησαν σε αύξηση των επενδύσεων όχι μόνο στις αναπτυγμένες, αλλά και στις αναπτυσσόμενες χώρες με τα πλούσια κοιτάσματα.

Ωστόσο, και το 2006, όπως και το 2005, το μεγαλύτερο μέρος των παγκόσμιων άμεσων επενδύσεων διατέθηκε για τις διασυνοριακές συγχωνεύσεις και εξαγορές επιχειρήσεων και εταιρειών.

Οι διασυνοριακές επενδύσεις αφορούν σε συγχωνεύσεις και εξαγορές επιχειρήσεων από επιχειρήσεις άλλων χωρών. Η αύξηση αυτού του τύπου επενδύσεων αποδεικνύει αφ' ενός την περαιτέρω μεγέθυνση των διεθνικών μονοπωλίων, αλλά και το βαθμό αλληλεξάρτησης των οικονομιών.

Σύμφωνα με την UNCTAD, το ποσό που διατέθηκε για τις συγχωνεύσεις και εξαγορές αυτού του τύπου, το 2006, υπερτριπλασιάστηκε, σε σχέση με το 2005. Βεβαίως, με την εξέλιξη αυτή επιβεβαιώνεται η ένταση στη συγκεντροποίηση του κεφαλαίου ως αποτέλεσμα όχι μόνο της ελεύθερης κίνησης των κεφαλαίων, αλλά και ως προϊόν ενός αδυσώπητου ανταγωνισμού μεταξύ των ίδιων των μονοπωλίων. Ετσι επιβεβαιώνεται η τάση για τη διαρκή μεγέθυνση των διεθνικών μονοπωλίων, τα οποία στην προσπάθειά τους να κατακτήσουν ηγεμονεύουσα θέση στους κλάδους της παγκόσμιας οικονομίας εξαγοράζουν ή απορροφούν μικρότερες συγκριτικά με τα ίδια μονοπωλιακές επιχειρήσεις ή άλλες επιχειρήσεις με πολύ ταχείς ρυθμούς.

Τα διεθνικά μονοπώλια, όπως είναι φυσικό, πραγματοποιούν το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος των ΞΑΕ. Ομως, όπως αναφέρει η UNCTAD, τα τελευταία χρόνια εμφανίστηκαν στον κατάλογο των μεγάλων επενδυτών και κρατικές επιχειρήσεις, κυρίως από αναπτυσσόμενες χώρες και ειδικά επιχειρήσεις διαχείρισης φυσικών πόρων.

Η UNCTAD, σχετικά με τα διεθνικά μονοπώλια, υπολογίζει σε περίπου 77.000 τις μητρικές εταιρείες και σε πάνω από 770.000 τις ξένες θυγατρικές τους. Το 2005, αυτές οι ξένες θυγατρικές είχαν παραγωγή, κατ' εκτίμηση, 4,5 τρισεκατομμυρίων δολαρίων και απασχόλησαν περίπου 62 εκατομμύρια εργαζόμενους. Οι εξαγωγές τους σε προϊόντα και υπηρεσίες ξεπέρασαν τα 4 τρισεκατομμύρια δολάρια.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι επενδύσεις και στη Λατινική Αμερική, όπου συνολικά υπήρξε μια επιβράδυνση, αλλά με διαφορές από χώρα σε χώρα. Ετσι, το Μεξικό παρέμεινε στην κορυφή ως προς την υποδοχή επενδύσεων (αν και ποσοστιαία είχε μηδαμινή αύξηση), ενώ στη δεύτερη θέση βρίσκεται η Βραζιλία, όπου οι επενδύσεις το 2006 ήταν κατά 6% μεγαλύτερες σε σχέση με το 2005. Η χώρα με τη μεγαλύτερη αύξηση επενδύσεων στη Λατινική Αμερική ήταν η Χιλή, όπου οι άμεσες ξένες επενδύσεις αυξήθηκαν κατά 48% εξαιτίας κυρίως των επενδύσεων στα μεταλλεία.

Αντιθέτως, άλλες χώρες, όπως η Κολομβία και η Αργεντινή, είδαν τις επενδύσεις στο εσωτερικό τους να μειώνονται κατά 52% και 30% αντίστοιχα, εξαιτίας κυρίως της μείωσης των εξαγορών και των συγχωνεύσεων.

Πολύ σημαντική, όμως, είναι η παρατήρηση της UNCTAD για το συσχετισμό των πολιτικών εξελίξεων με τις επενδύσεις στη Λατινική Αμερική. «Οι αλλαγές στην εφαρμοζόμενη πολιτική και η άσκηση περισσότερου ελέγχου από το κράτος, όπως και η μεγαλύτερη φορολόγηση στις ξένες πετρελαϊκές ή εξορυκτικές εταιρείες (π.χ., στη Βολιβία, στον Ισημερινό και στη Βενεζουέλα) φαίνεται να λειτουργούν αποτρεπτικά για τους επενδυτές»!

Η παράγραφος αυτή επιβεβαιώνει, εξάλλου, το ρόλο των διεθνών ιμπεριαλιστικών οργανισμών, που ελέγχουν τις ροές των κεφαλαίων παγκοσμίως, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Οι οργανισμοί αυτοί, όπως καταγγέλλουν διάφορες οργανώσεις του «τρίτου κόσμου», εκβιάζουν τις κυβερνήσεις των φτωχότερων χωρών, απαιτώντας την εφαρμογή πολιτικών ιδιωτικοποίησης, απελευθέρωσης των αγορών και εγγύησης των κερδών του κεφαλαίου, προκειμένου να χορηγήσουν δάνεια ή να δώσουν «πράσινο φως» στους επενδυτές.

Από το χώρο των αναπτυσσόμενων, η Ασία παραμένει πρώτη όσον αφορά στο ύψος των ξένων επενδύσεων. Οπως αναφέρει η έκθεση της UNCTAD, το ύψος των επενδύσεων σε Ασία και Ωκεανία το 2006 έφτασε τα 230 δισ. δολάρια, κατά 15% υψηλότερο του 2005. Ειδικότερα, από το σύνολο των επενδύσεων στην Ασία, το 63% πηγαίνει στην Κίνα και στο Χονγκ Κονγκ, ενώ ακολουθεί η Σιγκαπούρη. Στη Δυτική Ασία, η Τουρκία και οι πετρελαιοπαραγωγοί χώρες του Κόλπου παρέμειναν ως οι κατεξοχήν αποδέκτες των Ξένων Αμεσων Επενδύσεων.

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι όπως το 2005, έτσι και το 2006 παρουσιάστηκαν αξιοσημείωτες εκροές κεφαλαίων από χώρες όπως η Κίνα και η Ινδία. Ετσι, η Κίνα παγίωσε τη θέση της ως πηγής άμεσων επενδύσεων σε άλλες χώρες, ενώ το 2006 διπλασιάστηκαν και οι επενδύσεις που έγιναν από την Ινδία σ' όλο τον κόσμο.

Ως προς τους κλάδους της οικονομίας όπου έγιναν επενδύσεις, αξίζει να επισημανθεί ότι και το 2006, όπως και το 2005, οι μεγαλύτερες επενδύσεις και οι μεγαλύτερες εξαγορές ή συγχωνεύσεις (περίπου το 65% του συνόλου των ΞΑΕ) έγιναν στον τομέα των υπηρεσιών, έτσι όπως τον προσδιορίζει η αστική οικονομία. Γιατί, σύμφωνα με τα στοιχεία της UNCTAD, οι επενδύσεις σ' αυτό τον κλάδο έγιναν κυρίως στις τηλεπικοινωνίες και στην αγορά ακινήτων. Αλλά αυτοί οι κλάδοι δεν είναι κλάδοι υπηρεσιών, αλλά βιομηχανίας.

Βεβαίως, απ' αυτά τα στοιχεία φαίνεται πτώση στο μεταποιητικό τομέα, όπου οι επενδύσεις μειώθηκαν κατά 4% μέσα σε ένα χρόνο, και απότομη άνοδος (κατά 10% σε σχέση με το 2004) στον πρωτογενή τομέα και πρωτίστως στην πετρελαϊκή βιομηχανία.