Ξάφνιασε η είδηση της παραίτησης του επικεφαλής του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας του Ιράν, και κύριου διαπραγματευτή για το πυρηνικό του πρόγραμμα, Αλί Λαριτζάνι. Ξάφνιασε και η παρουσία του στην προγραμματισμένη συνάντηση με τον Χαβιέ Σολάνα στο πλευρό του αντικαταστάτη του Σαγιάντ Τζαλίλι. Αν αυτά συνδυαστούν με τις αντιδράσεις εντός Ιράν, την εσπευσμένη επιστροφή του Προέδρου Αχμαντινετζάντ από την επίσημη επίσκεψή του στην Αρμενία και τη διαρκώς εντεινόμενη φημολογία περί παραίτησης και του υπουργού Εξωτερικών Μανουσέρ Μοτακί, τότε γίνεται σαφές ότι η παραίτηση Λαριτζάνι είναι απλώς η κορυφή του παγόβουνου συνθετότερων προβλημάτων στους κόλπους του θεοκρατικού καθεστώτος της Τεχεράνης.

Ο Λαριτζάνι υπήρξε προσωπική επιλογή του ανώτατου θρησκευτικού ηγέτη του Ιράν, του Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, στην ηγεσία του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας, υποχρεωμένος να δίνει λόγο μόνο σε αυτόν. Ο αντικαταστάτης του, υφυπουργός Εξωτερικών, Σαγιάντ Τζαλίλι, στενός συνεργάτης του Προέδρου Αχμαντινετζάντ, προέρχεται από τους κόλπους των «Φρουρών της Επανάστασης», και τέθηκε επικεφαλής του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας χωρίς να έχει υπάρξει μέλος του, νωρίτερα, ως είθισται.

Η παραίτηση Λαριτζάνι ερμηνεύτηκε, αρχικώς, ως κίνηση περαιτέρω «σκλήρυνσης» της Τεχεράνης στις διαπραγματεύσεις για το πυρηνικό της πρόγραμμα, με την έγκριση του Ανώτατου Θρησκευτικού ηγέτη. Οι αντιδράσεις, όμως, που ακολούθησαν, θολώνουν το τοπίο.

Μετά τη γνωστοποίηση της παραίτησης, 183 από τους 290 βουλευτές, με επιστολή,εξαίρουν την τακτική Λαριτζάνι και ζητούν να συνεχιστεί, αφήνοντας αιχμές για τη μη γνωμοδότηση του κοινοβουλίου στην αντικατάστασή του. Ακολούθως, ο νυν σύμβουλος του Αγιατολάχ σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, Αλί Ακμπάρ Βελαγιατί, εκτιμούσε ως «ατυχέστατη τη χρονική στιγμή της παραίτησης, που θα έπρεπε να αποφευχθεί». Τέλος, ο Μουχάμαντ Χασεμί, πρώην αντιπρόεδρος και αδελφός του Χασεμί Ραφσαντζανί νυν προέδρου του Συμβουλίου που ελέγχει και μπορεί ακόμη και να καθαιρέσει τον Αγιατολάχ, χαρακτήρισε «θλιβερή την αδυναμία ανοχής διαφορετικών αντιλήψεων από την κυβέρνηση Αχμαντινετζάντ»...

Ο Λαριτζάνι φέρεται να είχε υποβάλει παραίτηση τρεις ακόμη φορές. Τις καταιγιστικές εξελίξεις, όμως, φαίνεται ότι πυροδότησε η επίσκεψη του Ρώσου Προέδρου που κόμισε «μια πρόταση για το πυρηνικό πρόγραμμα». Το περιεχόμενο δε γνωστοποιήθηκε. Ο Λαριτζάνι, όμως, τη χαρακτήρισε «εξαιρετικά ενδιαφέρουσα» και ο Αγιατολάχ δεσμεύτηκε να την εξετάσει. Ο Αχμαντινετζάντ την αγνόησε.

Εκτιμάται ότι η παραίτηση Λαριτζάνι είναι ένα ακόμη επεισόδιο διαμάχης εξουσίας μεταξύ Προέδρου και Αγιατολάχ, παρά την υποστήριξη του δεύτερου στις προεδρικές εκλογές του 2005. Με την απομάκρυνση Λαριτζάνι, ο Αχμαντινετζάντ επιδιώκει τον πλήρη έλεγχο των διαπραγματεύσεων για το πυρηνικό πρόγραμμα.

Υποστηρίζεται, όμως, ότι ο Αγιατολάχ δέχτηκε την παραίτηση με στόχο να αφήσει έκθετο τον Πρόεδρο, που πλέον δε θα έχει το άλλοθι Λαριτζάνι για να «σωθεί» από τις «γκάφες τακτικής». Εξ ου και έχει ενδιαφέρον το ότι ο Λαριτζάνι παρευρέθηκε στη συνάντηση με τον Σολάνα με την ιδιότητα του «ειδικού απεσταλμένου του Αγιατολάχ για το πυρηνικό πρόγραμμα». Το αν θα συνεχιστεί αυτή η «δυαρχία» στις ιρανικές αντιπροσωπείες μένει να φανεί.

Οποια και αν είναι η εξέλιξη θα πρέπει να είναι ξεκάθαρο το εξής: οι δύο πλευρές δε διαφωνούν ως προς την ουσία, δηλαδή τη συνέχιση του πυρηνικού προγράμματος. Διαφωνούν ως προς το χειρισμό του ζητήματος στις συνομιλίες με τη Διεθνή Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας, τον ΟΗΕ και την ΕΕ. Η πλευρά Λαριτζάνι, αν μπορούσε να ονομαστεί έτσι, εκτιμά ότι δε χρειάζονται υψηλοί τόνοι και ότι μπορούν να υπάρξουν αμοιβαία οφέλη. Η πλευρά Αχμαντινετζάντ επιλέγει τακτική κλιμάκωσης.

Αυτή η αντιπαράθεση δεν μπορεί να γίνει κατανοητή, αν δεν ενταχθεί στο γενικότερο πλαίσιο χειρισμού του πυρηνικού προγράμματος από το ιρανικό θεοκρατικό καθεστώς στο σύνολό του. Οπως επισήμαινε, ήδη λίγους μήνες μετά την εκλογή Αχμαντινετζάντ, το κόμμα Τουντέχ του Ιράν, η ανάπτυξη ενός ειρηνικού πυρηνικού προγράμματος δεν είναι μόνο δικαίωμα του Ιράν αλλά και επιθυμία της πλειοψηφίας του ιρανικού λαού. Εκτιμούσε, επίσης, ότι οι ΗΠΑ και άλλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, έχοντας αποτύχει να προωθήσουν τα στρατηγικά τους συμφέροντα στην περιοχή «διαβρώνοντας» την ιρανική αντιπολίτευση, θα αξιοποιήσουν ως μοχλό πίεσης, το πυρηνικό πρόγραμμα.

«Ενώ, όμως, οι ΗΠΑ υπερβάλλουν όσον αφορά την ιρανική πυρηνική απειλή, το καθεστώς της Τεχεράνης παίζει ένα επικίνδυνο παιχνίδι "λεονταρισμού" και ως εκ τούτου προσφέρει στην κυβέρνηση Μπους όλες τις δικαιολογίες που χρειάζεται. ...η αδιάλλακτη στάση του καθεστώτος δε βασίζεται στην προστασία των εθνικών συμφερόντων αλλά αντίθετα βασίζεται πάνω στη δική του επιβίωση, με οποιοδήποτε τίμημα, έτσι ώστε να έχει το περιθώριο να παραγνωρίσει τις δημοκρατικές απαιτήσεις του ιρανικού λαού, επικαλούμενη την εξωτερική απειλή...». Αυτά, μεταξύ άλλων, ανέλυε σε άρθρο του ο υπεύθυνος Διεθνών Σχέσεων του κόμματος Τουντέχ, Ναβίντ Σομάλι, ήδη από τον Φεβρουάριο του 2006, συμπληρώνοντας κατηγορηματικά ότι η οποιαδήποτε ξένη επέμβαση ή παρέμβαση στα εσωτερικά του Ιράν θα ήταν απολύτως καταστροφική και ενάντια στα συμφέροντα του ιρανικού λαού, ακόμη και αν τα επικαλούνταν.

Ο Αχμαντινετζάντ εκλέχτηκε στη βάση μιας λαϊκίστικης ατζέντας που υποσχόταν εξάλειψη της φτώχειας και της ανεργίας σε μια χώρα που κουμάντο στην οικονομία κάνουν τα μπονιγιάντ (τα επαναστατικά ιδρύματα που ιδρύθηκαν ως κοινωφελή ιδρύματα, και σήμερα ελέγχουν μονοπωλιακά την οικονομία, χωρίς να υπόκεινται σε φορολογία), με ανεργία πάνω από 20% και περισσότερα από 20 εκατομμύρια ανθρώπους κάτω από το όριο της φτώχειας. Μέχρι στιγμής, έχουν γίνει τα ακριβώς αντίθετα, ενώ οποιαδήποτε αντίδραση των εργαζομένων αντιμετωπίστηκε με στυγνή καταστολή και φυλακίσεις συνδικαλιστών. Παράλληλα, εντάθηκαν οι διώξεις κατά των ατομικών και πολιτικών ελευθεριών.

Η λαϊκή δυσαρέσκεια κατά του καθεστώτος έχει φτάσει σε ακραία σημεία. Πολλοί, πάλαι ποτέ υποστηρικτές του Αχμαντινετζάντ συμπεριλαμβανομένων και ανθρώπων του στενού περιβάλλοντος του Αγιατολάχ, τον κατηγορούν ότι με τη «χοντροκομμένη και απροκάλυπτα απλοϊκή τακτική του, σε εσωτερικά και εξωτερικά ζητήματα, πυροδοτεί περαιτέρω τη λαϊκή δυσαρέσκεια», θέτοντας σε κίνδυνο την ίδια την επιβίωση του θεοκρατικού καθεστώτος. Σε αυτό το πλαίσιο, ίσως, θα πρέπει να αναλυθεί και η τωρινή «σύγκρουση εξουσίας» που πιθανώς θα ήταν ορθότερο να χαρακτηριστεί «αντιπαράθεση τακτικής» στους κόλπους του αντιδραστικού θεοκρατικού καθεστώτος με απώτερο στόχο την καλύτερη δυνατή χειραγώγηση και έλεγχο του ιρανικού λαού.