Από την «εκφυλισμένη» στην «αυτιστική» τέχνη | ΠΑΙΔΕΙΑ

ΠΑΙΔΕΙΑ

Από την «εκφυλισμένη» στην «αυτιστική» τέχνη

Το 1937 οι ναζί συγκεντρώνουν 730 εικαστικά έργα της τότε καλλιτεχνικής πρωτοπορίας και τα εκθέτουν στο Ινστιτούτο Αρχαιολογίας του Μονάχου κάτω από το γενικό τίτλο «εκφυλισμένη τέχνη». Ανάμεσα στους καλλιτέχνες αυτούς ήταν οι: Μαξ Ερνστ, Γκέοργκ Γκρος, Βασίλι Καντίνσκι, Πάουλ Κλέε, Οσκαρ Κοκόσκα κ.ά. «Τι δημιουργείτε; Γυναίκες που προκαλούν αηδία (...);» είπε, μεταξύ πολλών άλλων, ο Χίτλερ εγκαινιάζοντας την έκθεση που οργάνωσε ο Γκαίμπελς.

Τον Ιούλιο της ίδιας χρονιάς είχε προηγηθεί η οργάνωση ανάλογων εκθέσεων που είχαν σκοπό να στρέψουν το κοινό εναντίον της πρωτοποριακής τέχνης, στη βάση βέβαια του ακράτητου αντικομμουνισμού. Οι τίτλοι τους είναι χαρακτηριστικοί: «Πολιτιστικός Μπολσεβικισμός», «Αίθουσα Τέχνης του Τρόμου», «Αντανακλάσεις της παρακμής στην τέχνη», «Τέχνη στην υπηρεσία της αποσύνθεσης».

Επιπλέον, μια από τις πρώτες ενέργειες του Γκαίμπελς, όταν ανέλαβε υπουργός Προπαγάνδας στις αρχές του '33, ήταν να κλείσει το «Μπάουχάουζ», σημαντική σχολή αρχιτεκτονικής με προοδευτικό προσανατολισμό. Ενα μήνα αργότερα, η ναζιστική νεολαία θα κάψει βιβλία των Μαν, Τσβάιχ, Ρεμάρκ και Προυστ. Το Νοέμβρη θα γίνει το ιδεολογικό «ξεσκαρτάρισμα» των καλλιτεχνών με την υποχρεωτική εγγραφή τους στην «Εταιρεία Εικαστικών Τεχνών» η οποία λειτούργησε σαν ένα είδος «ιεράς εξέτασης». Τα μη μέλη της ήταν καταδικασμένα, στην καλύτερη περίπτωση, στην οικονομική εξόντωση.

Ολα αυτά είναι γνωστά. Αλλά έρχονται σήμερα στην επιφάνεια με τουλάχιστον αρνητικό, αν όχι επικίνδυνο τρόπο: Ζωγραφικά θέματα με εργάτες να διαβάζουν «Ριζοσπάστη» θεωρούνται «αυτιστικά» στη Σχολή Καλών Τεχνών και τα σκίτσα του Πικάσο θεωρούνται «ακατάλληλα» για μαθητές από τη Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ανατολικής Θεσσαλονίκης.

Οσοι θεωρούν «σοκαριστικό» ή ίσως ακόμη και «προσβλητικό» να έρχονται στο νου οι φασιστικές θεωρίες περί «εκφυλισμένης τέχνης», όταν συμβαίνουν σήμερα τα παραπάνω, ας προσπαθήσουν να σκεφτούν τι τα ενώνει. Και αυτό που τα ενώνει είναι ο αντικομμουνισμός σαν αντίληψη, διαχυμένη πλέον στο σύνολο της κυρίαρχης διανόησης της αστικής τάξης. Αλλωστε, στις Βαλτικές «δημοκρατίες» - μέλη της ΕΕ, οι συνεργάτες των ναζί αντιμετωπίζονται πλέον ως «απελευθερωτές» από τους «μπολσεβίκους», απηχώντας την κυρίαρχη αντίληψη που διέπει κάθε απόπειρα ξαναγραψίματος της ιστορίας. Η οποία, ως ξαναγραμμένη, σίγουρα είναι ακατάλληλη για τα παιδιά...

Γ. Τ.