Σε κατάσταση λειτουργικής ασφυξίας βρίσκονται πολλοί τομείς και υπηρεσίες του στενού (υπουργεία) και ευρύτερου δημόσιου τομέα (ΔΕΚΟ, νοσοκομεία, ταμεία κλπ), καθώς οι μακροχρόνιες πολιτικές λιτότητας για την επίτευξη των κριτηρίων της ΟΝΕ - κυρίως του ελλείμματος - έχουν πλήξει σοβαρά την ικανότητα προσφοράς και των στοιχειωδέστερων υπηρεσιών. Σοβαρά έχουν τρωθεί - και ως εκ τούτου υπολειτουργούν - δημόσια νοσοκομεία, η δημόσια εκπαίδευση, φορείς του πολιτισμού, και του αθλητισμού, ερευνητικά ιδρύματα κλπ. Κοινά χαρακτηριστικά στους τομείς αυτούς είναι το ελλιπές και κακοπληρωμένο προσωπικό, η αναβολή της εκτέλεσης προγραμματισμένων έργων, τα οποία πάνε συνεχώς πίσω, ο περιορισμός στα έσχατα σημεία των λειτουργικών τους αναγκών. Ετσι πολλές υπηρεσίες του Δημοσίου αντιμετωπίζουν έλλειψη... χαρτιού καθαριότητας, οι διάδρομοι δε φωτίζονται επαρκώς, ενώ ακόμα και η αντικατάσταση ενός σπασμένου τζαμιού είναι... πολύπλοκη διαδικασία.

Η ζοφερή αυτή παρουσίαση του περιβάλλοντος λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης στην Ελλάδα, αποκτά μεγαλύτερη βαρύτητα, όταν ομολογείται από τους ίδιους τους κυβερνητικούς παράγοντες. Στο υπουργείο Οικονομικών δεν κρύβουν σήμερα ότι η συμπίεση των δημοσίων δαπανών όλη τη δεκαετία του '90 με στόχο την επίτευξη των κριτηρίων της ΟΝΕ έχει δημιουργήσει σοβαρές δυσλειτουργίες στη δημόσια διοίκηση, η οποία πλήρωσε τα σπασμένα της «δημοσιονομικής πειθαρχίας». Ομολογούν -κατόπιν εορτής βέβαια - κάτι που απέκρυπταν όλα τα προηγούμενα χρόνια εφαρμογής των προγραμμάτων λιτότητας. Οτι ο στόχος ναι μεν επιτεύχθηκε - η ένταξη στην ΟΝΕ - αλλά με πολύ μεγάλο κόστος για τη δημόσια διοίκηση, τα δημόσια νοσοκομεία, τα σχολεία κλπ, τα οποία δεν ήταν σε θέση να προσφέρουν σωστές υπηρεσίες, καταταλαιπωρούν τους πολίτες μπροστά στα γκισέ της εφορίας, η στην αναζήτηση ενός κρεβατιού σε δημόσιο νοσοκομείο. Σήμερα αναγκάζονται να ομολογήσουν ότι η αρνητική εικόνα που παρουσιάζει η δημόσια διοίκηση στην Ελλάδα, δεν οφείλεται στον κακό υπάλληλο που αρνείται να συνεργαστεί με το κοινό, ή στους συνδικαλιστές που ταλαιπωρούν τον κόσμο με τις απεργίες - κατηγορίες πολύ διαδεδομένες τα τελευταία χρόνια - αλλά στο γεγονός ότι η μηχανή του Δημοσίου ήταν αναγκασμένη να λειτουργεί με ελλιπείς πόρους. Αυτό αναγνωρίζεται πλέον και επίσημα. Ετσι στην έκθεση του Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ) με θέμα «Το μέγεθος και ο ρόλος του δημόσιου τομέα στην Ελλάδα» που δημοσιεύτηκε το Μάρτη του 1999, αναφέρονται τα εξής ενδιαφέροντα: «Η τρέχουσα δημόσια κατανάλωση (δεν περιλαμβάνονται οι δαπάνες για πληρωμή των τοκοχρεολυσίων του δημόσιου χρέους) που αντανακλά το κόστος λειτουργίας των κρατικών δαπανών κυμαινόταν το 1996 στις χώρες της ΕΕ μεταξύ 14%-26%. Το σχετικό μέγεθος για την Ελλάδα βρισκόταν στο κάτω άκρο (14,4%). Αν λάβουμε υπόψη το αυξημένο βάρος των δαπανών άμυνας στην Ελλάδα, είναι σαφές ότι, στην πράξη σε σχέση με όλες τις άλλες χώρες της ΕΕ, το ποσοστό των πολιτικών δημοσίων δαπανών (χωρίς τις πολεμικές δαπάνες) μπορεί να υπολείπεται του ελάχιστου κατά 2-3 περίπου εκατοστιαίες μονάδες. Από τα μεγέθη αυτά φαίνεται να συνάγεται το συμπέρασμα ότι ανεξάρτητα από όλες τις άλλες αιτίες της κακής ποιότητας των δημοσίων υπηρεσιών στη χώρα, μια βασική αιτία είναι ότι η Ελλάδα επιχειρεί να λειτουργήσει το κράτος με οικονομικά μέσα τα οποία υπολείπονται του ελάχιστου που χρειάζεται, αν κρίνει κανείς από την πείρα των λοιπών χωρών - μελών». Οι συντάκτες της έκθεσης αναφέρουν ότι οι δαπάνες άμυνας στην Ελλάδα υπερβαίνουν το 4% του ΑΕΠ, ενώ σε αρκετές άλλες χώρες, το ποσοστό αυτό κυμαίνεται κάτω του 2%. Και η καταγραφή αυτή γίνεται με στοιχεία μέχρι το 1996, πριν δηλαδή ο «μεγάλος τιμονιέρης του εκσυγχρονισμού», ο σημερινός πρωθυπουργός ακολουθήσει την πολιτική μεγαλύτερης ακόμα συμπίεσης των δημοσιονομικών δαπανών και αύξησης των φορολογικών εσόδων - περίοδος 1997-1999 - όταν τα δημοσιονομικά ελλείμματα μειώθηκαν κατά το μισό, από 7% το 1996 στο 3,5% το 1999.

Στο υπουργείο Οικονομικών αναλύουν σήμερα και τους μηχανισμούς μέσω των οποίων συμπίεσαν τις δημόσιες δαπάνες. Σε ό,τι αφορά τις δαπάνες για μισθούς, εκτός από τις «σφικτές» εισοδηματικές πολιτικές, αυτές συμπιέστηκαν, συνολικά, με την περιβόητη εφαρμογή του νόμου: μια πρόσληψη για κάθε πέντε αποχωρήσεις. Ο νόμος αυτός, εκτιμούν σήμερα στο υπουργείο, ότι εφαρμόστηκε επιτυχώς... Και το εύρος του κάλυψε το προσωπικό σε υπουργεία, νοσοκομεία, στη δημόσια εκπαίδευση, στις ΔΕΚΟ, στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, αυτό που κατά Μάαστριχτ θεωρείται σαν ευρύτερος δημόσιος τομέας. Η επιτυχής εφαρμογή όμως του νόμου αυτού, σημαίνει και αντίστοιχες «μαύρες τρύπες» - από την άποψη της επάρκειας του προσωπικού - εκεί που εφαρμόστηκε. Σήμερα μιλούν για «κόστος» στο υπουργείο, και σαν παράδειγμα αναφέρουν «δικό τους», ίδρυμα, το Μηχανογραφικό Κέντρο του υπουργείου (ΚΕΠΥΟ), το οποίο επί χρόνια λειτουργεί με μεγάλες ελλείψεις προσωπικού. Αυτή είναι και η αιτία - επισημαίνουν - που καθυστερούν κάθε χρόνο να αποσταλούν τα εκκαθαριστικά στους φορολογούμενους. Αναφέρουν επίσης ότι οι τομείς που πλήρωσαν ακριβά το μάρμαρο των περικοπών, ήταν αυτοί του πολιτισμού - αθλητισμού, καθώς πολλά προγράμματα και εξαγγελθέντα έργα πήγαν πολλά χρόνια πίσω. Με αφοπλιστική ειλικρίνεια αναφέρουν ότι όταν έμπαινε το δίλημμα να περικόψουμε δαπάνες για μισθούς ή δαπάνες - μη μισθολογικές - για τον πολιτισμό κόβαμε αυτές του πολιτισμού! Ετσι επιτεύχθηκε ο μέγας άθλ(ι)ος των κριτηρίων της ΟΝΕ.

Σήμερα στο υπουργείο Οικονομικών, αντιμετωπίζουν ένα κατακλυσμό αιτημάτων από τα υπόλοιπα υπουργεία, τα οποία - όπως ομολογούν - είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό ρεαλιστικά και πραγματικά. Δεν πρόκειται φυσικά για αιτήματα βελτίωσης της θέσης των κακοπληρωμένων υπαλλήλων, ή της ανάπλασης των ταλαιπωρημένων αστικών κέντρων. Αφορούν αιτήματα που έχουν σαν βάση κυβερνητικές επιλογές (Ολυμπιάδα 2004 - στρατιωτικοί εξοπλισμοί - «εκσυγχρονισμός» ΕΣΥ) ή άλλα τα οποία σκοπό έχουν να αντιμετωπίσουν το νέο εξωτερικό περιβάλλον που διαμορφώθηκε από τις αρχές της δεκαετίας του '90 (δουλέμποροι που μεταφέρουν μετανάστες στο Αιγαίο, λαθρεμπόριο στα σύνορα κλπ). Αιτήματα τα οποία όλα τα προηγούμενα χρόνια είχαν πάει πίσω, μπροστά στην ανάγκη επίτευξης του... μεγάλου στόχου της ΟΝΕ. Μετά την επίτευξη του στόχου κάθε υπουργός διεκδικεί... το δίκιο του από το υπουργείο Οικονομικών. Το τελευταίο εκτιμά ότι το σύνολο των αιτημάτων αυτών ξεπερνά κατά 1,3 τρισ. δραχμές, το όριο δαπανών που έχουν θέσει σαν στόχο για το 2001. Και επειδή η πίεση των μεγάλων ιδίως υπουργείων είναι μεγάλη, ο υφυπουργός Οικονομικών Γ. Δρυς, αρμόδιος για τις δημόσιες δαπάνες, την προηγούμενη Δεύτερα, πήρε το φάκελο υπό μάλης και πήγε να κάνει τα παράπονά του στον Σημίτη. Μου ζητάνε πολλά του ανέφερε, αν τους τα δώσω κινδυνεύει η δημοσιονομική σταθερότητα...