Ο σχεδιασμός είναι μονόδρομος | ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Ο σχεδιασμός είναι μονόδρομος

Ουφυπουργός Οικονομικών Ν. Χριστοδουλάκης (Ν.Χ.) σε συνέντευξή του στην «Καθημερινή» (5-12-1999) υποστηρίζει ότι αν η μαρξιστική θεωρία διασταυρωνόταν με τη θεωρία των αγορών θα αποτρεπόταν η «κατάρρευση» της οικονομίας του υπαρκτού σοσιαλισμού.

Η τοποθέτηση αυτή ουσιαστικά υποστηρίζει ότι αν η οικονομία του υπαρκτού σοσιαλισμού στηριζόταν στην αγορά και όχι στο σχεδιασμό θα μπορούσε να αναπτυχθεί ομαλά. Στην περίπτωση όμως αυτή θα είχαμε καπιταλιστική και όχι σοσιαλιστική ανάπτυξη με φαινόμενα που είναι χαρακτηριστικά για τον καπιταλισμό, όπως εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο κυκλικές κρίσεις, ανεργία, πληθωρισμός. Κατά συνέπεια είναι θέμα επιλογής του σοσιαλισμού ή του καπιταλισμού. Εμείς επιλέγουμε το σοσιαλισμό και όχι... υπουργικούς θώκους στον καπιταλισμό.

Ας δούμε όμως συγκεκριμένα το περιεχόμενο της συνέντευξης, όσον αφορά τη μαρξιστική θεωρία.

Π ρώτον ο Ν.Χ. υποστηρίζει ότι «δε θα είναι επίκαιρη η θεωρία της αναπόφευκτης κατάρρευσης του συστήματος απ' τις εσωτερικές του αντιθέσεις, γιατί αποδείχτηκε ότι η εξέλιξη της τεχνολογίας, η ανθρώπινη επινοητικότητα και η εξάπλωση της δημοκρατίας και της συμμετοχής γεννούν νέες δυνατότητες στην οικονομία».

Κατ' αρχήν ο Κ. Μαρξ στις μελέτες του έλαβε υπόψη την εξέλιξη της τεχνολογίας. Στα «Grundrisse» γράφει προφητικά: «Η παραγωγική διαδικασία (προβάλλει) όχι σαν υποταγμένη στην άμεση επιδεξιότητα του εργάτη, αλλά σαν τεχνολογική εφαρμογή της επιστήμης. Η τάση του κεφαλαίου είναι άρα να δίνει επιστημονικό χαρακτήρα στην παραγωγή και η άμεση εργασία υποβαθμίζεται σε απλό συνθετικό στοιχείο αυτής της διαδικασίας» (σελ. 533, εκδ. «Στοχαστής»).

Πέρα απ' αυτό στον καπιταλισμό δεν έχουμε εξάπλωση της δημοκρατίας και της συμμετοχής. Κεφάλαιο και Δημοκρατία δεν πάνε μαζί. Οσο προχωράμε στην ανάπτυξη του ιμπεριαλισμού τόσο περισσότερο περιορίζεται η δημοκρατία σε όλα τα επίπεδα. απ' τους χώρους δουλιάς, μέχρι τη Βουλή.

Τέλος, ο Κ. Μαρξ δεν υποστήριζε ότι ο καπιταλισμός θα καταρρεύσει αναπόφευκτα από τις εσωτερικές του αντιθέσεις. Εκείνο που υποστήριζε είναι ότι η «η αστική τάξη παράγει τους νεκροθάφτες της (το προλεταριάτο)» (Κομμουνιστικό Μανιφέστο). Δηλαδή υποστήριζε ότι οι εσωτερικές αντιθέσεις του καπιταλισμού οδηγούν την εργατική τάξη και το κόμμα της στη συνειδητοποίηση της ανάγκης να ανατρέψει τον καπιταλισμό και να οικοδομήσει το σοσιαλισμό. Και αυτό έχει επιβεβαιωθεί στην πράξη απ' την ιστορία: Κομμούνα του Παρισιού, Οκτωβριανή επανάσταση, Κουβανική επανάσταση κλπ.

Δ εύτερον, ο Ν.Χ. διακηρύσσει: «θεωρώ πως η ταύτιση του καπιταλισμού με την αγορά υπήρξε ιστορικά αδικαιολόγητη γιατί μπορεί να υπάρχει καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής χωρίς να λειτουργούν οι αγορές, σωστά ή καθόλου». Αυτό δεν είναι σωστό. Καπιταλισμός χωρίς ολοκληρωμένη λειτουργία της αγοράς δε νοείται. Εκείνο που είναι σωστό είναι ότι αγορά, φυσικά περιορισμένη, έχουμε και στους άλλους τρόπους παραγωγής π.χ. τη φεουδαρχία.

Τρίτο, ο Ν.Χ. συγκεντρώνει την προσοχή του στο ρόλο της αγοράς. Γράφει: «Η μαρξιστική ανάλυση θεώρησε τη βιομηχανική επανάσταση σαν το τελικό στάδιο οικονομικής ανάπτυξης και αγνόησε την καταλυτική δύναμη της τεχνολογίας και των αγορών. Ηταν ιστορική ατυχία που ο Μαρξ από τους κλασικούς οικονομολόγους μελέτησε το Ρικάρντο και δεν άκουσε τον Ανταμ Σμιθ... Η διασταύρωση της θεωρίας των αγορών με τη μαρξιστική ανάλυση θα δημιουργούσε νέα δεδομένα και θα απέτρεπε την εξορία της αγοράς απ' τη σοσιαλιστική οργάνωση της οικονομίας».

Κατ' ρχήν το θέμα της αγοράς δεν είναι θέμα λειψής μελέτης του Ανταμ Σμιθ. Ο Κ. Μαρξ μόνο στον τρίτο τόμο του «Κεφαλαίου», όπως φαίνεται απ' το σχετικό ευρετήριο θεμάτων, αναφέρθηκε 26 φορές στον Ανταμ Σμιθ. Κατά συνέπεια είναι θέμα απόρριψης της αγοράς και επιλογής του σχεδιασμού ως αναγκαίου όρου για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού. Ο Κ. Μαρξ συγκεκριμένα στο έργο «Εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία» που αφορά την πείρα από την Κομμούνα του Παρισιού γράφει: Η συνεταιριστική παραγωγή για να παραμερίσει το κεφαλαιοκρατικό σύστημα πρέπει «να ρυθμίζει την εθνική παραγωγή σύμφωνα με ένα κοινό σχέδιο, παίρνοντάς τη κάτω απ' την καθοδήγησή της και βάζοντας τέλος στη διαρκή αναρχία της παραγωγής και στις περιοδικά επαναλαμβανόμενες διαταραχές». (Μαρξ - Ενγκελς «Διαλεχτά Εργα», τομ. 1, σελ. 626, εκδ. «Αναγνωστόπουλος»).

Πέρα απ' αυτό, με τον όρο αγορά οι μαρξιστές καταλαβαίνουν το πρόβλημα αν οι διαθέσιμοι πόροι, που είναι ανεπάρκεια, θα κατανέμονται μέσω της αγοράς ανάμεσα στην παραγωγή καταναλωτικών προϊόντων και στην παραγωγή μέσων παραγωγής ή θα κατανέμονται μέσω του κεντρικού σχεδιασμού. Και τάσσονται υπέρ του σχεδιασμού. Φυσικά υπάρχει το θέμα των εμπορευματοχρηματικών σχέσεων που θα υπάρχουν στο μεταβατικό στάδιο της δικτατορίας του προλεταριάτου και θα απονεκρώνονται βαθμιαία όσο προχωράμε προς το σοσιαλισμό - κομμουνισμό.

Τώρα με το σχεδιασμό δεν υπάρχουν προβλήματα; Ασφαλώς υπάρχουν. Και το κυριότερο είναι ο σχεδιασμός να μπορέσει να απελευθερώσει την πρωτοβουλία των εργαζομένων. Το ζήτημα αυτό πρέπει να λυθεί στην πορεία λύσης του προβλήματος της εγκαθίδρυσης και οργάνωσης της λαϊκής εξουσίας.

Κατά συνέπεια ο σχεδιασμός είναι μονόδρομος για τη σοσιαλιστική ανάπτυξη της οικονομίας.

Κώστας ΚΑΠΠΟΣ
Υ.Γ. Οι υπεύθυνοι των καναλιών καλούν στα πάνελ για την Παιδεία απ' τη μια μεριά μαθητές 15 έως 17 χρόνων που είναι υπέρ των καταλήψεων και από την άλλη «προσωπικότητες» που διαπνέονται από αντικομμουνιστικά αισθήματα όπως ο Ε. Γιαννόπουλος, ο Ρ. Αποστολίδης κλπ. Για να υπάρχει «ισότητα των όρων» έπρεπε να καλούν μαθητές 15 έως 17 χρόνων που τάσσονται φυσικά κατά των καταλήψεων.