Το «κόκκινο φως» στις τιμητικές συντάξεις των καλλιτεχνών άναψαν οι εφέσεις του Γενικού Επιτρόπου της Επικρατείας, ενάντια σε καλλιτέχνες - εικαστικούς, δικαιούχους τιμητικών συντάξεων. Το πρόβλημα έχει δημιουργηθεί μετά από εισήγηση του Γενικού Επιτρόπου στο Ελεγκτικό Συνέδριο και αφορά στην απόδοση των τιμητικών συντάξεων που απονεμήθηκαν, βάσει του νόμου 2435/96 του ΥΠΠΟ, σε παλαίμαχους καλλιτέχνες.

Οι εφέσεις του Γενικού Επιτρόπου δεν απευθύνονται μόνο στους εικαστικούς δημιουργούς. Αφορούν στην κοινωνική κατάσταση των καλλιτεχνών όλων των κλάδων. Οπως μας λέει ο Πρόεδρος του ΕΕΤΕ, Μιχάλης Παπαδάκης, «έχουν σταλεί και σε άλλους δημιουργούς (συγγραφείς κλπ.). Κάνουμε προσπάθεια να μάθουμε σε πόσους έχουν σταλεί. Σας πληροφορώ ότι δεν είναι πολύ εύκολο να μάθουμε. Είναι τόσο προσβλητικό για τους δημιουργούς το ύφος των εφέσεων, τόσο μειωτικό, που η πρώτη αντίδραση που παράγει στον καλλιτέχνη είναι να αισθανθεί προσωπικά θιγμένος και να έχει δυσκολία να το κοινοποιήσει».

Συγκεκριμένα, σε επιστολές που εστάλησαν από τον Γενικό Επίτροπο σε δικαιούχους Τιμητικών Συντάξεων αναφέρεται ότι η εισηγητική έκθεση του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους προσδιόριζε το 1996 ότι η τιμητική σύνταξη θα έπρεπε να είναι το 80% του 11ου μισθολογικού κλιμακίου των Δημοσίων Υπαλλήλων. Η Βουλή όμως ψήφισε (με εισήγηση του τότε υπουργού Στ. Μπένου) να είναι το 80% του 1ου κλιμακίου. Ετσι, οι τιμητικές συντάξεις δόθηκαν κατά 30 περίπου χιλιάδες δραχμές αυξημένες, πλησιάζοντας τις 180.000 δρχ. μηνιαίως. Ομως, μετά τη Βουλή, δεν ακολουθήθηκε η διαδικασία της επικύρωσης από το Ελεγκτικό Συνέδριο. Ετσι, οι εφέσεις του Γεν. Επιτρόπου, οι οποίες εστάλησαν προσωπικά στον κάθε ένα, είχαν ως αποτέλεσμα να παγώσουν και τις εκκρεμούσες συντάξεις που είχαν ήδη εγκριθεί και για άλλους καλλιτέχνες, οι οποίοι είχαν εν τω μεταξύ καταθέσει αιτήσεις συνταξιοδότησης.

Η λύση θα μπορούσε να δοθεί από τον υπουργό Πολιτισμού με πρόσθετη υπουργική απόφαση για τροποποίηση του νόμου, κίνηση που μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει. Το ΥΠΠΟ μέχρι στιγμής δεν παίρνει θέση για το θέμα.

«Οι μέχρι τώρα επίσημες απαντήσεις που έχουμε λάβει», μας λέει ο Μ. Παπαδάκης, «είναι ότι το ΥΠΠΟ δε νομιμοποιείται να κάνει τίποτα μέχρι να αποφασίσει το Ελεγκτικό Συνέδριο. Αυτό, όμως, δεν είναι αλήθεια. Το ΥΠΠΟ έχει το δικαίωμα από το νόμο να παραστεί, όταν εκδικαστεί η Εφεση στο 2ο τμήμα του Ελεγκτικού Συνεδρίου και να υπερασπιστεί τον εαυτό του και τους δημιουργούς. Είναι διάδικος. Το ερώτημα είναι: Το θέλει; Υπάρχει η λεγόμενη πολιτική βούληση; Από τη μέχρι τώρα αρνητική στάση των δύο υπουργείων, είναι παράλογο να σκεφτόμαστε ότι κάποια εντολή παρότρυνε τον Επίτροπο να προσβάλλει τις τιμητικές συντάξεις;».

Σε πρόσφατη ανακοίνωσή του το ΔΣ του ΕΕΤΕ καλούσε τον υπουργό Πολιτισμού να συμβάλει έμπρακτα, ώστε «να μη μειωθεί το ύψος της Τιμητικής Σύνταξης και να πάψει η αμφισβήτηση του νόμου που έχει η Βουλή ψηφίσει. Να πάψουν οι όποιες επί της ουσίας "αμφισβητήσεις" της κρίσης των Επιτροπών του Ν. 2435/96 και να περιοριστεί το υπουργείο Οικονομικών στον έλεγχο της νομιμότητας των στοιχείων που οι δικαιούχοι έχουν υποβάλει. Οι Επιτροπές κρίνουν θετικά ή αρνητικά βάσει του έργου και της σημαντικής του προσφοράς για την κοινωνία και τον Πολιτισμό και κανένα Λογιστήριο δεν μπορεί να μπαίνει στην ουσία αυτής της Κρίσης».

Οι συντάξεις στο σύνολο των καλλιτεχνικών κλάδων δεν μπορούν να υπερβαίνουν τις 100 το χρόνο. Ειδικά για τον κλάδο των εικαστικών καλλιτεχνών, που είναι ανασφάλιστοι, οι συντάξεις μπορούν να ανέλθουν στις 30. Οι τιμητικές συντάξεις δε λύνουν, ουσιαστικά, το ασφαλιστικό και συνταξιοδοτικό πρόβλημα των εικαστικών δημιουργών. Εως ότου δοθεί συνολική «λύση» από την πολιτεία, είναι αναγκαία η περιφρούρησή τους, αφού, σε πολλές περιπτώσεις, αυτή η σύνταξη είναι και ο μοναδικός πόρος ζωής των εικαστικών.

«Η τιμητική σύνταξη», σημειώνει ο Μ. Παπαδάκης, «αφορά μόνο στον καλλιτέχνη που κρίνεται από τις δύο ειδικές επιτροπές ότι έχει προσφέρει "διακεκριμένες υπηρεσίες στην ανάπτυξη των Γραμμάτων και των Τεχνών"».

«Οι τιμητικές συντάξεις, που απονέμει το ΥΠΠΟ, τις περισσότερες φορές αποτελούν τον μόνο πόρο ζωής. Με τις καθυστερήσεις και τις αμφισβητήσεις, καταργείται όποια μικρή ανακούφιση απορρέει από το Ν.2435/96 για τους καλλιτεχνικούς κλάδους. Οι τελευταίες έρευνες του ΕΕΤΕ έδειξαν ότι το 1/3 των καλλιτεχνών δεν έχει την προοπτική να συνταξιοδοτηθεί από πουθενά. Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι το υπάρχον καθεστώς των τιμητικών συντάξεων του ΥΠΠΟ, αν και δεν απαντάει στο πραγματικό πρόβλημα της συνταξιοδότησης των καλλιτεχνών, περιέχει ψήγματα κοινωνικής δικαιοσύνης».

«Το ότι έχει φέρει τόση αναστάτωση η προσπάθεια του Γεν. Επιτρόπου να τις κόψει οφείλεται κατ' αρχήν στο χαρακτήρα της παρέμβασής του να καταργήσει την ανεξαρτησία των ειδικών επιτροπών (άρα και της Τέχνης), εισάγοντας το κριτήριο της κρίσης των κρίσεων από κρατικούς υπαλλήλους, πράγμα που παραπέμπει σε καταστάσεις εντελώς αντιδημοκρατικές. Δηλαδή, κάποιοι υπάλληλοι κρίνουν αν οι κρίσεις των ειδικών επιτροπών είναι επαρκείς ή όχι! Για ορισμένους συναδέλφους το να μπορούν σήμερα να διεκδικούν να αναγνωριστεί η προσφορά τους ως "διακεκριμένη" είναι και η μόνη ελπίδα που έχουν να αναγνωριστεί (εάν αναγνωριστεί) από την πολιτεία ότι έχουν δικαίωμα σε μια αξιοπρεπή διαβίωση στο τελευταίο κομμάτι της ζωής τους».

Από τον πρώτο χρόνο εφαρμογής του Ν.2435/96, οι εικαστικοί δημιουργοί συνάντησαν προβλήματα στην απόδοση των συντάξεων από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους, που αμφισβητούσε (ανεπισήμως, οι διοικητικοί υπάλληλοι) την κρίση των αρμοδίων, βάσει του νόμου, επιτροπών. Αποτέλεσμα ήταν οι συντάξεις που απονεμήθηκαν το '97 να αποδοθούν στο τέλος του '99. Μάλιστα, στο διάστημα της «αμφισβήτησης» της κρίσης των Επιτροπών από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους, απεβίωσαν, χωρίς να έχουν πάρει την τιμητική σύνταξη, πολλοί δικαιούχοι.

Συγκεκριμένα, οι δικαιούχοι υποβάλλουν τα δικαιολογητικά και τα έργα τους προς κρίση σε δύο επιτροπές: στην κατά κλάδο Εισηγητική Επιτροπή Εικαστικών και Φωτογραφίας που είναι πενταμελής και που για τους εικαστικούς, στα χρόνια 1997 μέχρι 2000, αποτελείται από τον Πρύτανη της ΑΣΚΤ, εκπρόσωπο του Τμήματος Καλών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του ΑΠΘ, εκπρόσωπο της Εθνικής Πινακοθήκης, τον Πρόεδρο του ΕΕΤΕ και τον Πρόεδρο της «Πυραμίδας» (Συλλόγου Φωτογράφων - Καλλιτεχνών). Ακολουθεί κρίση από την 7μελή Επιτροπή για όλους τους κλάδους που διορίζει ο εκάστοτε υπουργός. Απαρτίζεται από επιφανείς προσωπικότητες του χώρου των Γραμμάτων και των Τεχνών και αποφασίζει την οριστική απονομή των τιμητικών συντάξεων.

Οι εικαστικοί δημιουργοί, στην έκτακτη γενική τους συνέλευση που πραγματοποιήθηκε πριν λίγες μέρες, διατύπωσαν την πρόθεσή τους να αντιμετωπίσουν αγωνιστικά τις μεθοδεύσεις που πλήττουν το θεσμό των τιμητικών συντάξεων.

«Στην έκτακτη Γενική Συνέλευση», καταλήγει ο Μ. Παπαδάκης, «αποφασίσαμε και συγκροτήσαμε μία διευρυμένη επιτροπή με δύο διακριτούς στόχους. Ο πρώτος είναι να υπερασπιστούμε τις τιμητικές συντάξεις. Δεν πρέπει να αφήσουμε το θεσμό των ανεξάρτητων ειδικών επιτροπών (που αποτελούνται από καλλιτέχνες) να χειραγωγηθούν από τη λογοκρισία του διοικητικού μηχανισμού. Ο δεύτερος στόχος μας είναι να προωθήσουμε τη λύση του συνταξιοδοτικού μας προβλήματος, μέσα στα πλαίσια των ιδιαιτεροτήτων της Τέχνης και της ανάγκης να προστατευτεί η ελευθερία της, όπως ακριβώς αναγνωρίζει το άρθρο 16 του Συντάγματος. Η προσπάθεια που έγινε παλιότερα να μας εντάξουν στο ΤΕΒΕ ή η προσπάθεια να μας σπρώξουν σ' ένα σύστημα αυτασφάλισης στο ΙΚΑ, εμπορευματοποιούν την Τέχνη και είναι αντισυνταγματική».