«Λιώνει ο πάγος», «νέο κεφάλαιο στις σχέσεις ΗΠΑ - Λατινικής Αμερικής», «μεγάλη αλλαγή», «ο Ομπάμα έθεσε σε νέες βάσεις την πολιτική του στην περιοχή». Εκτιμήσεις προφανώς υπερτιμημένες των εγχώριων και διεθνών ΜΜΕ που συνόδευσαν την αυλαία τέλους της 5ης Συνόδου των Αμερικανικών Κρατών που πραγματοποιήθηκε από τις 17 έως τις 19 Απριλίου στο Πορτ οφ Σπέιν, την πρωτεύουσα του Τρινιδάδ και Τομπάγκο. Τα αμερικανικά ΜΜΕ δε, έκαναν, για ευνόητους λόγους, ένα βήμα πιο πέρα συγκρίνοντας την «συμφιλιωτική προσέγγιση» του Μπαράκ Ομπάμα και την πολιτική «καλής γειτονίας» που είχε υιοθετήσει ο Φρ. Ντ. Ρούζβελτ.

«Δεν υπήρξε συμφωνία», ανακοίνωσε ο οικοδεσπότης και πρωθυπουργός του Τρινιντάντ και Τομπάγκο, Πάτρικ Μάνινγκ που πρόσθεσε ότι «το έγγραφο που προέκυψε είναι ένα συμβιβαστικό έγγραφο που εξασφάλισε τη συμφωνία ορισμένων χωρών και όχι όλων». Οι χώρες της ALBA (Μπολιβαριανή Εναλλακτική Λύση για την Αμερική) - Βενεζουέλα, Βολιβία, Νικαράγουα, Ονδούρα, Δομινίκη - δεν υπέγραψαν το κείμενο όπως είχαν προαναγγείλει με τη Διακήρυξη του Κουμανά (πόλη της Βενεζουέλας, που φιλοξένησε πριν από Σύνοδο της Αμερικής, την Συνάντηση της ΑLBA, όπου εκτός των χωρών που αναφέρθηκαν συμμετέχει και η Κούβα). Σε αυτή αναδεικνύεται η ευθύνη του καπιταλιστικού συστήματος για την πολύμορφη κρίση, οικονομική, επισιτιστική και οικολογική, ενώ καταγγέλλεται ο συνεχιζόμενος αποκλεισμός της Κούβας από τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό.

Πάντως, είναι γεγονός ότι σε αυτήν τη Σύνοδο έγιναν βήματα εξομάλυνσης και εκφράστηκε βούληση για διάλογο: «Εχουμε διαμετρικά αντίθετες απόψεις αλλά αυτό δε σημαίνει ότι δεν μπορούμε να συνομιλούμε», όπως δήλωσε χαρακτηριστικά ο Πρόεδρος της Βενεζουέλας, Ούγο Τσάβες σύμφωνα με το κρατικό ειδησεογραφικό πρακτορείο της Βενεζουέλας ΑΒΝ.

Είναι επίσης γεγονός ότι αυτή τη φορά ο Αμερικανός Πρόεδρος δεν έτυχε της χλεύης τόσο των ηγετών της Λατινικής Αμερικής όσο και των τεράστιων λαϊκών μαζών, όπως έτυχε ο Τζορτζ Ου. Μπους κατά τη 4η Σύνοδο, που πραγματοποιήθηκε στα τέλη του 2005 στο θέρετρο της Αργεντινής, Μαρ δελ Πλάτα. Ετσι ο Μπαράκ Ομπάμα δεν εξαναγκάστηκε σε άτακτη υποχώρηση, όσον αφορά την προώθηση της Ζώνης Ελεύθερου Εμπορίου της Αμερικής (FTAA-ALCA) και την αποχώρησή του από τη Σύνοδο πριν το τέλος των εργασιών της.

Εδώ τελειώνουν τα «εντυπωσιακά επιτεύγματα» της Συνόδου, αν και για τον Αμερικανό Πρόεδρο το «κρας τεστ» θα πρέπει να θεωρηθεί επιτυχές σε πρώτο επίπεδο τουλάχιστον.

Ηταν σημαντικό να είναι επιτυχές, καθώς η Λατινική Αμερική αποτελεί τρόπον τινά «ζωτικό χώρο» και εξαιρετικά κρίσιμο για την ανάκτηση, έστω και μερικώς, της κυριαρχίας τους. Οκτώ χρόνια «χαμένα για την Ουάσιγκτον» σήμαναν την απώλεια μιας περιοχής εκτόνωσης της οικονομικής τους κρίσης. Υπόσκαψης του κύρους των ΗΠΑ εξαιτίας της παντελούς απόρριψης της αμερικανικής κυβέρνησης εκ μέρους των χωρών της Λατινικής Αμερικής, δίνοντας την ευκαιρία σε ανταγωνιστές τους όπως η Ρωσία και η Κίνα να διεισδύσουν στο μαλακό υπογάστριό τους, τόσο σε οικονομικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο.

Το κενό έπρεπε να καλυφθεί. Ετσι, η αντιπροσωπεία των ΗΠΑ περιόρισε κατά πολύ τους στόχους της όσον αφορά τα αποτελέσματα της συνάντησης, αποσύροντας, πριν καν φτάσει στο Τρινιδάδ και Τομπάγκο, από την ατζέντα των συνομιλιών την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων για την FTAA-ALCA. Επιπροσθέτως ο Πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα χειρίστηκε «αριστοτεχνικά» το γεγονός ότι οι ΗΠΑ βρέθηκαν μόνες τους έναντι των υπολοίπων 33 χωρών που συμμετείχαν στη Σύνοδο όσον αφορά την Κούβα, καθώς όπως αναμενόταν ζήτησαν όλοι ανεξαιρέτως την άμεση άρση του αποκλεισμού. «Δε νομίζω ότι είναι δυνατόν να πραγματοποιηθεί μία ακόμη Σύνοδος χωρίς την Κούβα», δήλωσε ο Πρόεδρος της Βραζιλίας Λουίς Ινάσιου Λούλα ντα Σίλβα, ενώ ο ΓΓ του ΟΑΚ Μιγκέλ Ινσούλσα απαντώντας άφησε ανοικτό το ενδεχόμενο η Κούβα να είναι παρούσα στην επόμενη Σύνοδο το 2012, αφού φέρεται να δήλωσε σύμφωνα με το Γερμανικό Πρακτορείο ότι θα ζητήσει την άρση της απόφασης αποβολής της Κούβας από τον ΟΑΚ κατά την προσεχή Γενική του Συνέλευση, που θα πραγματοποιηθεί στις 2-3 Ιούνη στην Ονδούρα. Ωστόσο, η Κούβα μέσα από τις παρεμβάσεις του προέδρου της Ραούλ Κάστρο και την αρθρογραφία του Φιντέλ Κάστρο υπογράμμισε ότι δεν ενδιαφέρεται να ενταχθεί σε αυτόν τον ανυπόληπτο οργανισμό και ξεκαθάρισε ότι είναι διατεθειμένη να κάνει διάλογο και με τις ΗΠΑ, χωρίς όμως να μπαίνει όρος να απαρνηθεί τις αρχές της.

Η Κούβα δεν ήταν παρούσα στην Σύνοδο, αφού έχει αποβληθεί από τον Οργανισμό Αμερικανικών Κρατών - ΟΑΚ το 1962 με τη επιβολή και του αποκλεισμού, φυσικά δεν ήταν και στην ατζέντα των συνομιλιών. Θα μπορούσε να πει όμως κανείς ότι μονοπώλησε τις εργασίες της Συνόδου, γεγονός που είχε ενοχλήσει εκ των προτέρων τους Αμερικανούς αξιωματούχους. Εξ αναγκασμού και όχι λόγω «αλλαγής πολιτικής» ο Λευκός Οίκος έκανε σταδιακά κάποιες μετριοπαθείς χειρονομίες με τον πρόεδρο Ομπάμα τις παραμονές της Συνόδου να ανακοινώνει την ολική άρση των περιορισμών όσον αφορά τα ταξίδια και τα εμβάσματα των Κουβανοαμερικανών και μόνο, αλλά και τη δίωξη που ασκεί το υπουργείο Δικαιοσύνης στον αντικουβανό εγκληματία Λουίς Ποσάδα Καρίλες.

Ενώ κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου που παραχώρησε με το πέρας της Συνόδου ο Μπαράκ Ομπάμα αναγνώρισε ότι η πολιτική των ΗΠΑ όσον αφορά την Κούβα εδώ και μισόν αιώνα, δηλαδή ο αποκλεισμός , «απέτυχε να προωθήσει την ελευθερία ή ευκαιρίες για το λαό της Κούβας»... αλλά πρόσθεσε πως δε θα αλλάξει στο εγγύς μέλλον.

«Σου δίνω αυτό το χέρι, με το οποίο επί οκτώ χρόνια χαιρέταγα τον Μπους. (Σ.σ. ο χαιρετισμός με υψωμένη την παλάμη προς τον αυτοκράτορα της Ρώμης ή προς τον Χίτλερ) Θέλω να γίνω φίλος σου», δήλωσε σύμφωνα με το Τελεσούρ ο Πρόεδρος Ούγκο Τσάβες, δίνοντας το χέρι του στον πρόεδρο των ΗΠΑ κατά την πρώτη σύντομη συνάντηση που είχαν κατά τη διάρκεια της Συνόδου. Χειρονομία και κλίμα που έκανε το γύρο του κόσμου. Μάλιστα στη συνάντηση που είχε με την υπουργό Εξωτερικών Χίλαρι Κλίντον, ανακοίνωσαν την αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων, ενώ ο Πρόεδρος πρότεινε τον πρώην υπουργό Εξωτερικών και κατόπιν εκπρόσωπο της Βενεζουέλας στον ΟΑΚ, Ρόρι Τσάντερτον για τη θέση του πρέσβη.

Ο Πρόεδρος Τσάβες όμως ξάφνιασε όταν σε δεύτερη επαφή που είχαν δώρισε στον Μπαράκ Ομπάμα το βιβλίο του Ουρουγουανού συγγραφέα Εντουάρτο Γκαλεάνο, «Ανοιχτές φλέβες της Λατινικής Αμερικής: Πέντε αιώνες λεηλασίας μιας ηπείρου». Ενα βιβλίο που καταγράφει την εκμετάλλευση, την καταλήστευση, τα εγκλήματα, τις γενοκτονίες και το λουτρό αίματος, που διέπραξαν αρχικά οι αποικιοκρατικές δυνάμεις, οι φωτισμένες δεσποτείες της Ευρώπης, Αγγλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Γαλλία, Ολλανδία, Γερμανία, και οι κατόπιν αντικαταστάτες τους οι Ηνωμένες Πολιτείες.

Η κατάσταση δεν αλλάζει, παρά τις κινήσεις τακτικής του Μπαράκ Ομπάμα. Οι επιφυλάξεις εκ μέρους των ηγετών της Λατινικής Αμερικής είναι δεδομένες και δεν μπορούν να παραμεριστούν με «καθρεφτάκια και χάντρες». Οι επιφυλάξεις δεν είναι καν υπερβολικές. «Η Βραζιλία, η Χιλή και η Κολομβία κοιτούν στο μέλλον και όχι στο παρελθόν», θα δηλώσει ο ειδικός σύμβουλος για τη Σύνοδο και τη Λατινική Αμερική του προέδρου Μπαράκ Ομπάμα, Τζέφρι Ντάβιντοφ στο περιθώριο της Συνόδου. Περιέγραψε δε την ομόφωνη απαίτηση για την άρση του αποκλεισμού στην Κούβα ως «μέρος της ιστορικής κληρονομιάς της Λατινικής Αμερικής που αποτελεί αντανακλαστικό καχυποψίας ή δείγμα αντιαμερικανισμού». Ο Ντάβιντοφ δεν είναι κάποιος «αδέξιος» ή «ασήμαντος» αλλά επί χρόνια διπλωμάτης και χαρακτηριζόμενος ως «δεινόσαυρος» ειδικός σε θέματα Λατινικής Αμερικής της «παλιάς καλής σχολής των πραξικοπημάτων, των ταγμάτων θανάτου και των παραστρατιωτικών»*.

Η επιλογή του, δε, δημιούργησε ερωτηματικά σε αυτούς που ακόμη θεωρούν ότι ο Μπαράκ Ομπάμα «μπορεί να αλλάξει τα πράγματα». Προφανώς στους επαΐοντες της Λατινικής Αμερικής δεν δημιουργεί ερωτηματικά και παρότι ο Μπαράκ Ομπάμα προσπαθεί να «συνομιλήσει ως εταίρος» οι επιλογές του με πρόσωπα σαν τον Ντάβιντοφ, αλλά και οι δηλώσεις του φανερώνουν ότι πρόκειται για «μπίζνες ως συνήθως». Η διατήρηση του αποκλεισμού απέναντι στην Κούβα σημαίνει ότι ενστερνίζεται το σκοπό του αποκλεισμού: αποκλεισμός γι' αυτό που εκπροσωπεί η Κούβα, το σοσιαλισμό. Σε αυτό το πλαίσιο και οι επιφυλάξεις που διατύπωσε τόσο για την Κούβα όσο και για τη Βενεζουέλα: «Οχι μόνο λόγια αλλά και πράξεις».

Ακόμη και εάν ακολουθήσει την πολιτική «καλής γειτονίας» του Φρ. Ντ. Ρούζβελτ, που για τα αμερικανικά ΜΜΕ είναι «τίτλος τιμής» η πολιτική αυτή σήμανε όχι άμεσες στρατιωτικές επεμβάσεις στη Λατινική Αμερική, αλλά τη διατήρηση του δικαιώματος να δημιουργεί και να υποστηρίζει δικτάτορες, τον εξοπλισμό, την εκπαίδευση και την υποδούλωση των Ενόπλων Δυνάμεων των χωρών της περιοχής, την προώθηση της οικονομικής κυριαρχίας διά μέσου του ελεύθερου εμπορίου και των δανείων με όρους δουλείας, τη δημιουργία ή τη σύμπλευση με τις ακροδεξιές παραστρατιωτικές ομάδες κ.ά. Και μέχρι στιγμής οι μέθοδοι κυριαρχίας και η τακτική του Φρ. Ντ. Ρούζβελτ φαίνεται ότι είναι θελκτικές για τον νέο Πρόεδρο των ΗΠΑ.

*Ο Τζέφρι Ντάβιντοφ ξεκίνησε την καριέρα του ως πολιτικός αξιωματούχος - θέση που συνήθως καταλαμβάνουν πράκτορες της CIA - της πρεσβείας των ΗΠΑ στη Χιλή, το 1971, όπου παρέμεινε έως το 1974. Είναι η περίοδος της κυβέρνησης του Σαλβαδόρ Αλιέντε και του πραξικοπήματος του Αουγκούστο Πινοτσέτ. Υπόμνημα του Ντάβιντοφ προς Χιλιανούς αξιωματούχους με ημερομηνία 3 Μαρτίου 1974 αναφέρει ότι «υπάρχει συνωμοσία εκ μέρους των εχθρών της Χιλής, προκειμένου να σκιαγραφηθεί η χούντα με το χειρότερο δυνατό τρόπο». Παράλληλα, σύμφωνα με αποχαρακτηρισμένα έγγραφα που είχε στη διάθεσή του το National Security Archive εμπλέκει τον Ντάβιντοφ μαζί με άλλους αξιωματούχους της αμερικανικής πρεσβείας στη εξαφάνιση και δολοφονία του Αμερικανού δημοσιογράφου Τσαρλς Χόρμαν στο στάδιο του Σαντιάγο τις πρώτες ημέρες του πραξικοπήματος. Μετά τη Χιλή υπηρέτησε ως πολιτικός αξιωματούχος στην πρεσβεία των ΗΠΑ στη Νότια Αφρική (1974-76), οργανώνοντας μυστικές επιχειρήσεις ενάντια στην Αγκόλα. Μετά πρέσβης στο Μεξικό όπου συνέβαλε στη δημιουργία παραστρατιωτικών ομάδων στην περιοχή των Τσιάπας, επίσης ήταν πρέσβης στη Βενεζουέλα από το 1993 έως το 1996, αρμόδιος για θέματα Λατινικής Αμερικής επί προεδρίας Κλίντον και ένας εκ των ιθυνόντων του «Σχεδίου Κολομβία», δηλαδή της αμερικάνικης εμπλοκής στην Κολομβία για το χτύπημα του αντάρτικού κινήματος που αντιστέκεται στην κρατική τρομοκρατία.