Ενα διαμάντι είναι για πάντα. Το ίδιο όμως και το ζαφείρι, ο χαλαζίας ακόμα και ορισμένα τεχνητά υλικά. Είναι αλήθεια ότι το διαμάντι είναι η σκληρότερη ουσία που συναντάται στη φύση, γεγονός που εξηγεί γιατί τα διαμάντια είναι εξαιρετικά ως βιομηχανικά υλικά κοπής, αλλά όχι γιατί είναι σύμβολα ρομαντισμού. Από πλευράς σπανιότητας δεν είναι πιο δυσεύρετα από ορισμένα άλλα χαμηλότερου «κύρους» και κόστους ορυκτά και για πολλούς ούτε πιο εντυπωσιακά. Με αυτή την έννοια, αν και τα φυσικά διαμάντια δημιουργήθηκαν μέσα στις μεγάλες θερμοκρασίες και πιέσεις του μανδύα του πλανήτη μας πριν από δισεκατομμύρια χρόνια, αυτό που αντιπροσωπεύει ένα διαμάντι στην ανθρώπινη κοινωνία είναι μια πολύ πρόσφατη ιστορία, τόσο πρόσφατη όσο και η περίοδος των εκμεταλλευτικών κοινωνικοοικονομικών σχηματισμών και κυρίως του καπιταλισμού.

Η βρετανική μεταλλευτική έρευνα στη Νότια Αφρική τη δεκαετία του 1870 αποκάλυψε τεράστια αποθέματα διαμαντιών. Ως τότε, τα διαμάντια ήταν εξαιρετικά σπάνια. Τα νέα ορυχεία δημιούργησαν τον κίνδυνο να πλημμυρίσει η αγορά με πετράδια ρίχνοντας κατακόρυφα την τιμή τους. Οι καπιταλιστές με επενδεδυμένα κεφάλαια σε αδαμαντωρυχεία αντιλήφθηκαν ότι έπρεπε να συνενώσουν τα συμφέροντά τους για να ελέγξουν τη ροή των διαμαντιών στην αγορά και έτσι το 1888 σχημάτισαν το εξορυκτικό κονσόρτσιουμ De Beers. Συσσωρεύοντας τα διαμάντια σε αποθήκες, έτσι ώστε να κρατηθούν οι τιμές ψηλά, το κονσόρτσιουμ κατάφερε να ελέγξει την παγκόσμια παραγωγή διαμαντιών επί έναν αιώνα.

Το επόμενο κόλπο που χρησιμοποίησε το De Beers, εκμεταλλευόμενο και πάλι τη μονοπωλιακή του θέση στην αγορά, ήταν ο έλεγχος της ζήτησης. Το 1938 προσέλαβε την εταιρεία δημοσίων σχέσεων Ν. Αγιερ για να πραγματοποιήσει την πρώτη διαφημιστική εκστρατεία που αποσκοπούσε όχι στην πώληση κάποιου συγκεκριμένου προϊόντος, ούτε στην προσέλκυση πελατών σε ένα συγκεκριμένο κατάστημα, αλλά στη διαμόρφωση της κοινωνικής συνείδησης, «πουλώντας» την αντίληψη ότι το διαμάντι είναι το μοναδικό αποδεκτό σύμβολο παντοτινής αγάπης και ότι όσο μεγαλύτερο είναι το διαμάντι, τόσο μεγαλύτερη και η αγάπη. Η εταιρεία De Beers «φύτεψε» δημοσιεύματα σε εφημερίδες και περιοδικά που υπερτόνιζαν το μέγεθος των διαμαντιών που χάρισε ο τάδε ηθοποιός στη δείνα ηθοποιό. Ο Τύπος γέμισε διαφημίσεις όπου διασημότητες επιδείκνυαν τα πετράδια τους, βοηθώντας παραπέρα να «τσιμενταριστεί» η σύνδεση διαμαντιών και «γκλάμουρ». Το σλόγκαν «ένα διαμάντι είναι για πάντα» πολιτογραφήθηκε γύρω στο 1949 και όταν η μεταπολεμική γενιά έφτασε σε ηλικία γάμου, το διαμαντένιο δαχτυλίδι αρραβώνων έγινε αδιαμφισβήτητο σύμβολο γοήτρου και ενδιαφέροντος για δημιουργία δεσμού (για όσους είχαν την οικονομική δυνατότητα).

Εστω κι αν χρειάζονται ...εκατό χρόνια για να εφαρμοστούν, ο καπιταλισμός έχει νόμους που τάχα διώκουν «ξεφωνημένες» (αλλά συνηθισμένες) μονοπωλιακές πρακτικές σαν αυτές που εφάρμοζε το κονσόρτσιουμ De Beers. Τότε το «πάπλωμα» παραχωρείται σε άλλους, υποτίθεται πιο προσεκτικούς κεφαλαιοκράτες, ή στο ίδιο το κράτος του κεφαλαίου. Ετσι πριν από λίγο καιρό την περίοπτη θέση του De Beers στην αγορά διαμαντιών πήρε η εταιρεία Alrosa, ιδιοκτήτης της οποίας κατά 90% είναι το ρωσικό κράτος. Η Alrosa ιδρύθηκε με προεδρικό διάταγμα του Γέλτσιν, χρηματοδοτήθηκε τον περασμένο Αύγουστο με 1 δισ. δολάρια από την κυβέρνηση Πούτιν και έγινε στις αρχές του 2009 ο μεγαλύτερος παραγωγός διαμαντιών στον κόσμο. Ανησυχώντας για ενδεχόμενη πτώση των τιμών κατά τη διάρκεια της τρέχουσας καπιταλιστικής κρίσης, η Alrosa σταμάτησε να διοχετεύει διαμάντια στην αγορά από τον περασμένο Δεκέμβρη. Οπως δήλωσε στους «Νιου Γιορκ Τάιμς» ο Αντρέι Πολιακόφ, εκπρόσωπος της Alrosa: «αν δεν υποστηρίξεις την τιμή, το διαμάντι γίνεται απλώς ένα κομμάτι άνθρακα»...

Το διαμάντι είναι η τετραεδρική μορφή άνθρακα. Η ισχύς των δεσμών που συνδέουν τα άτομα άνθρακα σε αυτή τη διάταξη είναι η αιτία της σκληρότητας του διαμαντιού και της σχετικής μ' αυτό αξίας χρήσης του. Οσο για την αγοραία αξία, αυτή στον καιρό του μονοπωλιακού καπιταλισμού δεν καθορίζεται ούτε από την αξία χρήσης, ούτε από τον κοινωνικά αναγκαίο χρόνο για την εξόρυξη και επεξεργασία των διαμαντιών, αλλά κυρίως από την ίδια την κυριαρχία των μονοπωλίων σε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο.