Η Ρωσία του 20ού αιώνα δεν «κυοφόρησε» μόνο την Οκτωβριανή Επανάσταση. «Κυοφόρησε» και τη «δίδυμή» της πολιτιστική επανάσταση σε όλους, ανεξαιρέτως, τους τομείς της τέχνης. Η επανάσταση αυτή στον τομέα εικαστικών τεχνών είναι διεθνώς αναγνωρισμένη ως «Ρώσικη Πρωτοπορία» (1910-1930), η οποία αποτέλεσε ιδεολογο-κοινωνική και αισθητική «κοσμογονία» στην αρχιτεκτονική, στις πλαστικές τέχνες, ακόμα και στον κινηματογράφο και το θέατρο, με εκφραστές της διάφορα αισθητικά κινήματα (κυριότερα: ο κονστρουκτιβισμός, ο σουπρεματισμός, ο φουτουρο-κυβισμός) και επέδρασε καταλυτικά στην ευρωπαϊκή και διεθνή σύγχρονη τέχνη, τόσο, που σήμερα οι ιστορικοί της Τέχνης να θεωρούν πως αυτή υπήρξε η Ευρωπαϊκή Πρωτοπορία κατά τον 20ό αιώνα.

Τύχη αγαθή το θέλησε, η χώρα μας, συγκεκριμένα το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης, να γίνει κάτοχος 270 αντιπροσωπευτικότατων έργων της Ρώσικης Πρωτοπορίας, τα οποία, μαζί με 700 περίπου άλλα που ανήκουν στην γκαλερί «Τριετακόφ» της Μόσχας, αποτελούσαν την περίφημη Συλλογή του Γεωργίου Κωστάκη. Το ΚΜΣΤ της Θεσσαλονίκης, με την ευκαιρία της έκθεσης «Πρωτοπορία - Αριστουργήματα της Συλλογής Κωστάκη» (εγκαινιάστηκε στις 16/12/2000 και θα διαρκέσει μέχρι τις 30/4/2001, πλαισιωμένη με διαλέξεις ξένων και Ελλήνων ιστορικών Τέχνης), σε συνεργασία με τον - άριστο σε εκδόσεις τέχνης - οίκο «Αδάμ», κυκλοφόρησε σε μια θαυμάσια συλλεκτική έκδοση, τον ομότιτλο Κατάλογο της έκθεσης (ελληνικά και αγγλικά). Η έκδοση έχει ήδη εγκωμιαστεί από ξένους ειδικούς και μουσεία, τα οποία ενδιαφέρονται έντονα για σχετική συνεργασία με το ΚΜΣΤ.

Η έκδοση (400 σελ.), η οποία περιλαμβάνει τα 107 έργα της έκθεσης και βιο-εργογραφικά σημειώματα για τους 28 κορυφαίους δημιουργούς τους, καθώς και βιογραφικό του συλλέκτη, παρουσιάστηκε χθες από τους πανεπιστημιακούς καθηγητές Δημήτρη Φατούρο (πρόεδρος του ΚΜΣΤ), Μιλτιάδη Παπανικολάου (διευθυντής του μουσείου και καθοριστικός παράγοντας για την παραμονή της συλλογής στην Ελλάδα), Εμμανουήλ Μαυροματάκη και τον τεχνοκριτικό - δημοσιογράφο Νίκο Ξυδάκη. Ο Δ. Φατούρος (ο οποίος διάβασε χαιρετισμό του υπουργού Πολιτισμού), τόνισε ότι το ΚΜΣΤ χάρη στη «διαχρονική, τεράστιας εικαστικής αξίας και παιδευτικής -ερευνητικής σημασίας, Συλλογή Κωστάκη, αποτελεί σημείο αναφοράς της παγκόσμιας σύγχρονης τέχνης και συγκαταλέγεται στα μεγάλα μουσεία σύγχρονης τέχνης». Ο Μ. Παπανικολάου επισήμανε τη μεγάλη «προσφορά της έκδοσης», στην οποία περιλαμβάνονται κείμενα σπουδαίων (Ευρωπαίων και Βαλκάνιων) ειδικών, «για σοβαρά, βαρύνοντα, επίκαιρα θέματα». Κείμενα που συμβάλουν για την εμβάθυνση των μελετητών -ξένων και Ελλήνων- στην «τέχνη της Ρώσικης Πρωτοπορίας, από την οποία ξεπήδησαν ιδέες, έννοιες και αισθητικά κινήματα στον ευρωπαϊκό και αμερικανικό καλλιτεχνικό χώρο. Μια τέχνη που συνέδεσε τον καλλιτέχνη, γενικά τον άνθρωπο με την κοινωνία».

Ο Εμμ. Μαυροματάκης αναφερόμενος στη «διαχρονικότητα της Ρώσικης Πρωτοπορίας, η οποία συνδέει το παρελθόν με το μέλλον», τόνισε ότι «δημιούργησε μια νέα διάσταση της τέχνης μέσα στον κοινωνικό χώρο και με πρωτοφανές "λεξιλόγιο", το οποίο επιβιώνει σήμερα με άλλες μορφές, αλλά με τις ίδιες ιδέες. Η Ρώσικη Πρωτοπορία χρησιμοποίησε χωρίς φραγμούς κάθε ύλη, έκφρασε κοινωνικές ιδέες και θέσεις. Δημιούργησε έργα κοινωνικού χαρακτήρα, που δεν ήταν εμπόρευμα, αλλά στοιχείο της κοινωνίας, του νέου κράτους, φτιαγμένα συλλογικά, μέσα σε κρατικά εργαστήρια. Εργα μιας νέας ιδεολογίας και κοινωνικής φιλοσοφίας και σχετικά με τον κοινωνικό ρόλο της τέχνης». Και κατέληξε μια ιδιαιτέρως σημαντική παραίνεση: «Αυτές τις ιδέες πρέπει να διδάξουμε σήμερα στους φοιτητές μας, ώστε να μπορέσουν να προχωρήσουν συλλογικά για την ανάπλαση μιας νέας κοινωνικής τέχνης».