Πέμπτη 20 Δεκέμβρη 2012
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 22
ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ
ΦΡΙΤΣ ΛΑΝΓΚ
Και οι δήμιοι πεθαίνουν

Από τις πολλές προπαγανδιστικές αντιφασιστικές παραγωγές που γυρίστηκαν στο Χόλιγουντ όσο διαρκούσε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, λίγες ήταν αυτές που πλησίασαν ή ξεπέρασαν τη φήμη της ταινίας «ΚΑΙ ΟΙ ΔΗΜΙΟΙ ΠΕΘΑΙΝΟΥΝ» του Φριτς Λανγκ, με μια ιστορία βασισμένη χαλαρά, στη δολοφονία του «Δήμιου της Πράγας». Ετσι αποκαλούνταν ο διοικητής του Τρίτου Ράιχ στην Πράγα, ο τρομερός Ράινχαρντ Χάιντριχ, στέλεχος των «SS», Νο 2 στην πυραμίδα της χιτλερικής εξουσίας. Ο «Δήμιος της Πράγας» δολοφονήθηκε στις 27 Μάη 1942 με απόφαση της εξόριστης αστικής κυβέρνησης. Τη δολοφονία, ακολούθησε λουτρό αίματος με μαζικές συλλήψεις και εκτελέσεις αμάχων για αντίποινα.

Και μόνο το όνομα του Φριτς Λανγκ θα αρκούσε να προϊδεάσει τους θεατές για ταινία εξαιρετικού ενδιαφέροντος... Πόσο μάλλον που με την ιδιότητα του συν-συγγραφέα και σεναριογράφου προστέθηκε στην παραγωγή και το όνομα του πρόσφατα νεοφερμένου εκείνη την εποχή Μπέρτολτ Μπρεχτ, στους κόλπους της γερμανικής κοινότητας των καλλιτεχνών εμιγκρέδων στη Σάντα Μόνικα. Η παραγωγή του «ΚΑΙ ΟΙ ΔΗΜΙΟΙ ΠΕΘΑΙΝΟΥΝ» προβάλλεται συχνά ως αποτέλεσμα της γενναιοδωρίας του Φριτς Λανγκ. Ο Λανγκ, είχε πρωτοστατήσει στη συλλογή χρημάτων για να φέρει στην Αμερική τον Μπρεχτ από την Φινλανδία που βρισκόταν αυτοεξόριστος με την οικογένειά του, από τις αρχές του 1940. Ο Φριτς Λανγκ γνώριζε τι εστί Μπρεχτ, είχε δει έργα του σε θέατρα του Βερολίνου. Μάλιστα τον είχε γνωρίσει προσωπικά, μέσα από τον ηθοποιό Πέτερ Λόρε, ο οποίος τον λάτρευε, και που η γνώμη του μετρούσε ιδιαίτερα για τον Λανγκ. Λέγεται ότι ο σκηνοθέτης όντως πίστευε - το είχε εκφράσει καθαρά - ότι ο Μπρεχτ ήταν ο μόνος ιδιοφυής «ανάμεσά τους»...

Ο Μπρεχτ έφτασε στο Λος Αντζελες τον Ιούλη του 1941 και ο Λανγκ άρχισε να τον συναντά συστηματικά σε πάρτι και κοσμικές συνάξεις, όλο το φθινόπωρο και το χειμώνα του 1941-1942. Ο «δύσκολος» και «στριμμένος» Μπρεχτ κρατούσε ένα ημερολόγιο που βρίθει από πικρόχολες σημειώσεις για κάθε άτομο και κάθε μέρος που συναντούσε και ο Λανγκ φιγουράριζε ανάμεσά τους. Στις 21 Οκτώβρη, ο Μπρεχτ σημειώνει ότι για πρώτη φορά ο Λανγκ τον κάλεσε στο σπίτι του. Ο Μπρεχτ «έφριξε» με το επίπεδο της ομήγυρης, όπως του συνέβαινε παντού όπου πήγαινε στο Χόλιγουντ. Στην οικία Λανγκ, «πολιτικοί πρόσφυγες, ενήλικες άνθρωποι, απομεινάρια του αστικού, παρακμιακού Βερολίνου, κάθονταν κι άκουγαν ένα Βρετανό αστρολόγο, έναν παχύσαρκο ηλίθιο, να προσδιορίζει ως αίτιο της νίκης του Χίτλερ επί της Γαλλίας, τη θέση των άστρων το Μάη του 1940»!

Ο Μπρεχτ στις σημειώσεις του αναφέρει ότι ήδη, από την επομένη της δολοφονίας του «Δημίου της Πράγας», ο ίδιος και ο Λανγκ, προσανατολίστηκαν προς μια ταινία «με ομήρους» που να σχετίζεται με τη δολοφονία του Χάιντριχ που πραγματοποιήθηκε με εντολή της εξόριστης, αστικής κυβέρνησης της Τσεχοσλοβακίας. Το γεγονός αυτό υπήρξε μόνο η αφορμή για τη μυθοπλασία της ταινίας. Μέσα από την ιστορία του σεναρίου της ο Μπρεχτ βάζει στόχο να καταδείξει τη λαϊκή αντίσταση στο τσουνάμι της φασιστικής τρομοκρατίας, αλλά και να θίξει το ζήτημα του αντιφασιστικού αγώνα, ο οποίος για να είναι αποτελεσματικός θα πρέπει να ταυτίζεται με την επαναστατική πάλη - κάτι που η δυτική κινηματογραφία αποφεύγει συστηματικά έστω και να υπαινίσσεται. Ο Μπρεχτ και με αυτόν το σχεδιασμό, προσπαθεί να επέμβει με τον τρόπο του, στο κοινωνικό προτσές της εποχής, παροτρύνοντας τους εργαζόμενους και τους προλετάριους σε στάση αγωνιστική. Αρχικά φαίνεται ότι ο Φριτς Λανγκ δεν είχε διαφωνίες ως προς αυτό. Ωστόσο, κατά την ανάπτυξη του σεναρίου, αναφύησαν ειδοποιείς διαφορές σε ζητήματα αρχών οι οποίες όξυναν περαιτέρω - και ανεπανόρθωτα - την αντίθεση ανάμεσα στον Μπρεχτ και τη βιομηχανία του θεάματος του Χόλιγουντ.

Οι αρχικές σκέψεις ήθελαν την ταινία «ΚΑΙ ΟΙ ΔΗΜΙΟΙ ΠΕΘΑΙΝΟΥΝ» με δομή επική μέσα από παράλληλη ανάπτυξη τριών ξεχωριστών ιστοριών οι οποίες τέμνονται σε κάποια σημεία. Η πρώτη, είχε να κάνει με τον άνδρα που δολοφόνησε τον Χάιντριχ, η δεύτερη, με την κοπέλα που ο πατέρας της κρατείται όμηρος στην Γκεστάπο και η τρίτη, με τον «κουίσλινγκ» που ολόκληρη η πόλη μισεί... Ο επικός χαρακτήρας της ταινίας τελικά ισοπεδώθηκε από μια πολύπλοκα διαρθρωμένη αστυνομική ιστορία γεμάτη ίντριγκες. Επίσης, ισοπεδώνεται τελικά και το ουσιαστικό νόημα της μοναδικής σεκάνς, στην αρχή του φιλμ, όπου βλέπουμε για μοναδική φορά τον δήμιο Χάιντριχ να επιπλήττει τους Τσέχους βιομηχάνους, γιατί βρέθηκαν αντιστασιακές προκηρύξεις να κυκλοφορούν στους χώρους δουλειάς στα εργοστάσιά τους, προτρέποντας τους εργάτες να σαμποτάρουν την παραγωγή πολεμοφοδίων για το Ανατολικό Μέτωπο. Ο Χάιντριχ τους ξεκαθαρίζει στεγνά ότι γι' αυτό θα γίνουν αντίποινα. Σε αυτήν την ενότητα καταδεικνύεται με σαφήνεια το ομόκεντρο τη σχέσης καπιταλισμού, φασισμού και ναζισμού...

Παρά το γερό «στρογγύλεμα» που υπέστησαν τα «μπρεχτικά» στοιχεία της ταινίας, το ιδεολογικό στίγμα του κομμουνιστή δραματουργού εντοπίζεται ατόφιο σε κάποιες μεμονωμένες σκηνές...

Παίζουν: Γουόλτερ Μπρέναν, Αννα Λι, Αλαξάντερ Γκράναχ, Ντένις Ο' Κιφ, κ.ά.

Παραγωγή: ΗΠΑ (1943).


Κορυφή σελίδας
Ευρωεκλογές Ιούνη 2024
Μνημεία & Μουσεία Αγώνων του Λαού
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ