Ο άγριος ενδοϊμπεριαλιστικός ανταγωνισμός στον πολιτιστικό τομέα εν μέσω της καπιταλιστικής κρίσης που βαθαίνει συνεχώς και μπροστά στην έναρξη των εμπορικών διαπραγματεύσεων μεταξύ ΕΕ - ΗΠΑ που θα τεθεί, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, το ζήτημα της λεγόμενης «πολιτιστικής εξαίρεσης», «καθρεφτίστηκε» στο Συμβούλιο Παιδείας, Νεολαίας, Πολιτισμού και Αθλητισμού της ΕΕ που πραγματοποιήθηκε στις Βρυξέλλες στις 16 και 17 Μαΐου.

Θυμίζουμε ότι η «πολιτιστική εξαίρεση» είναι το αποτέλεσμα συμβιβασμών, στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου - που κάθε άλλο προκύπτουν ως αποτέλεσμα του «ενδιαφέροντος» για τον πολιτισμό - και εξασφαλίζει, μεταξύ άλλων, την απαλλαγή των πολιτιστικών «προϊόντων» από τους «κανόνες ελεύθερων συναλλαγών» του Οργανισμού. Η απαλλαγή αυτή επιτρέπει στις χώρες - μέλη του ΠΟΕ να θέτουν περιορισμούς στις εισαγωγές πολιτιστικών «προϊόντων», όπως οι κινηματογραφικές ταινίες, στο «πνεύμα» της Σύμβασης της ΟΥΝΕΣΚΟ για την «προστασία» της πολιτιστικής πολυμορφίας και έκφρασης (2005), που δεν μπορούν να αντιμετωπίζονται - στον καπιταλισμό(!) - ως «εμπορεύματα», όπως όλα τα άλλα. Φυσικά, πρόκειται για κοροϊδία που προσπαθεί να καλύψει το γεγονός ότι η «πολιτιστική εξαίρεση» δεν είναι παρά μία προσπάθεια της ΕΕ, να προστατεύσει τα μονοπώλιά της από τον ανταγωνισμό.

Απαντώντας στις «ανησυχίες» κρατών - μελών για το αν και κατά πόσο θα απειληθεί η «πολιτιστική πολυμορφία» από την ένταξη του πολιτισμού στις εμπορικές συζητήσεις - λες και η ΕΕ δεν προωθεί με τον πλέον κυνικό τρόπο την εμπορευματοποίηση του πολιτισμού - η Επιτροπή υπογράμμισε «έντονα» (sic) ότι η «πολιτιστική πολυμορφία» δεν είναι προς διαπραγμάτευση, δεδομένου ότι... «κατοχυρώνεται στις Συνθήκες (σ.σ. της ΕΕ) και αποτελεί έναν από τους ακρογωνιαίους λίθους του ευρωπαϊκού οικοδομήματος»! Πρόσθεσε, ότι τα «εργαλεία» στήριξης της «πολιτιστικής πολυμορφίας» (σ,σ. δηλαδή της πολιτιστικής βιομηχανίας των μονοπωλίων) από την ΕΕ δε θα θιγούν (κρατικές επιδοτήσεις κ.λπ.), ενώ η ΕΕ θα «υποστηρίξει» την οπτικοακουστική «δημιουργικότητα» μέσω του προγράμματος «Δημιουργική Ευρώπη» που θα ξεκινήσει το 2014. Θυμίζουμε ότι πρόκειται για πρόγραμμα - «σκούπα» που θα εντάξει όλα τα σημερινά πολιτιστικά επικουρικά προγράμματα της ΕΕ, με στόχο την ταχύτερη εφαρμογή του συνόλου των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων στον πολιτιστικό τομέα.

Το γεγονός ότι όλα τα παραπάνω απηχούν τα συμφέροντα των «πολιτιστικών» μονοπωλίων της ΕΕ και την ανάγκη τους να ανταγωνιστούν με καλύτερους όρους - για τα ίδια - τις ΗΠΑ ομολογείται και από τα συμπεράσματα της συζήτησης, όπου αναφέρεται σαφώς ότι αν τα παραπάνω προγράμματα αποτελέσουν μέρος των εμπορικών διαπραγματεύσεων ΕΕ - ΗΠΑ, αυτό «θα μπορούσε να οδηγήσει σε μεγαλύτερη απελευθέρωση της οπτικοακουστικής αγοράς» κάτι που φοβούνται οι ευρωπαϊκές κινηματογραφικές και οπτικοακουστικές επιχειρήσεις, οι οποίες «ανησυχούν ότι μπορεί να μην είναι σε θέση να ανταγωνιστούν την αμερικανική κινηματογραφική βιομηχανία»...

Φαίνεται όμως ότι ένα μέρος του «πολιτιστικού» κεφαλαίου της ΕΕ θέλει αυτό το «άνοιγμα» ακριβώς επειδή προσβλέπει σε μεγαλύτερα κέρδη με αυτόν τον τρόπο. Ετσι, κάποια κράτη - μέλη υποστήριξαν «ότι η συμφωνία αυτή θα επιφέρει αύξηση των ευκαιριών στην αγορά της ΕΕ για αγαθά και υπηρεσίες και θα μπορούσε να αποτελέσει μια σημαντική πηγή ανάπτυξης και δημιουργίας θέσεων εργασίας σε πολλούς τομείς, συμπεριλαμβανομένου του οπτικοακουστικού».

Διαφωνίες μεταξύ των κρατών - μελών καταγράφηκαν και στο ζήτημα των κρατικών ενισχύσεων στον κινηματογράφο, δεδομένου ότι η τελευταία «ανακοίνωση για τον κινηματογράφο» έληξε στο τέλος του 2012 και η Επιτροπή «δεν ήταν σε θέση να υιοθετήσει τους νέους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις (...) εξαιτίας της έντονης αντίδρασης πολλών κρατών μελών σε πολλές αλλαγές που η Επιτροπή επιθυμεί να προβεί».

Ειδικά η Γερμανία θεωρεί ότι υπήρξαν «βελτιώσεις», αλλά «εξακολουθούν να υπάρχουν αμφιβολίες σχετικά με τις "υποχρεώσεις εδαφικότητας των δαπανών", οι οποίες απαιτούν από τους παραγωγούς ταινιών να δαπανούν ένα ορισμένο ποσό από τον προϋπολογισμό ενός κινηματογραφικού έργου στο κράτος - μέλος που χορηγεί την ενίσχυση. Αρκετά κράτη - μέλη επανέλαβαν τις ανησυχίες της Γερμανίας επειδή θεωρούν ότι, αν η υποχρέωση αυτή περιοριστεί, αυτό θα επηρεάσει αρνητικά την ευρωπαϊκή κινηματογραφική βιομηχανία.

Να σημειωθεί εδώ ότι δεν πρόκειται για ιδεολογική διαφωνία (η «κακή» ΕΕ που απειλεί το κριτήριο της εδαφικότητας των δαπανών και η «καλή» Γερμανία που θέλει να στηρίζονται οι εθνικές κινηματογραφίες) αλλά για σύγκρουση συμφερόντων ανάμεσα σε μονοπώλια που χάνουν ή κερδίζουν από τέτοιου είδους κριτήρια. Πάντως, ο Επίτροπος για θέματα Ανταγωνισμού, Χ. Αλμούνια, «υπενθύμισε» ότι η «εσωτερική ακεραιότητα της αγοράς πρέπει να διατηρηθεί και ότι πρέπει να υπάρχει αναλογικότητα μεταξύ της ενίσχυσης και τις υποχρεώσεις εδαφικότητας».

Αξίζει να θυμίσουμε εδώ ότι σε έγγραφο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αξιολόγηση των κρατικών ενισχύσεων στον κινηματογράφο το 2011 αναφερόταν ότι «οι κρατικές ενισχύσεις για την παραγωγή κινηματογραφικών ταινιών και οπτικοακουστικών έργων συχνά συνοδεύονται από υποχρεώσεις εδαφικότητας των δαπανών, πράγμα που μπορεί να έχει ως ακούσια συνέπεια την αύξηση του κατακερματισμού του τομέα». Αυτό είναι «πρόβλημα», διότι «βασική αρχή της ευρωπαϊκής εσωτερικής αγοράς αποτελεί η ελεύθερη κυκλοφορία αγαθών, κεφαλαίων, προσώπων και υπηρεσιών» (σ.σ. οι βασικές «ελευθερίες» του κεφαλαίου... για τον εαυτό του), άρα, «οι εδαφικές απαιτήσεις, σύμφωνα με τις οποίες οι παραγωγοί ταινιών οφείλουν να δαπανούν καθορισμένο ποσοστό του συνολικού προϋπολογισμού μιας ταινίας (ή της χορηγούμενης ενίσχυσης) στο κράτος - μέλος που χορηγεί την ενίσχυση, ενδέχεται να περιορίζουν την ελευθερία αυτής της κυκλοφορίας».

Κατά τ' άλλα, το Συμβούλιο επαναβεβαίωσε τη σημασία του πολιτιστικού τομέα στις «εξωτερικές σχέσεις» της ΕΕ, με την Επιτροπή να «υπενθυμίζει» ότι ο πολιτισμός στις εξωτερικές σχέσεις «είναι μια από τις βασικές προτεραιότητες», διότι «συνδέεται» και με τις «εμπορικές σχέσεις και την κυκλοφορία των ευρωπαϊκών πολιτιστικών αγαθών και υπηρεσιών». Δηλαδή, η «πολιτιστική διπλωματία» δεν είναι τίποτε περισσότερο από μια ρητορική μπαρούφα που προσπαθεί να καλύψει την ουσία: Οτι η ΕΕ, όπως κάθε ιμπεριαλιστικός πόλος, ψάχνει τρόπους να πουλήσει στο εξωτερικό την «πολιτιστική» «πραμάτεια» του.

Ομως, ο πολιτισμός χρησιμοποιείται και σαν εργαλείο «προσέγγισης» με αναδυόμενες οικονομικές δυνάμεις που αποτελούν δυνητικά νέες αγορές για το κεφάλαιο της ΕΕ. Ετσι, στο Συμβούλιο ειπώθηκε, ότι από το 2011, οι διάφορες προεδρίες της ΕΕ διοργανώνουν κοινές, άτυπες συναντήσεις μεταξύ ανωτέρων υπαλλήλων των υπουργείων Πολιτισμού και Εξωτερικών, προκειμένου να «ενισχυθεί η συνεργασία μεταξύ τους». Μάλιστα, τον Μάρτη του 2012, η Επιτροπή συνέστησε μια ομάδα «εμπειρογνωμόνων για τον πολιτισμό και τις εξωτερικές σχέσεις», με στόχο να «συμβάλει στην ανάπτυξη μιας γενικότερης στρατηγικής της ΕΕ στον τομέα αυτό, εγκαινιάζοντας παράλληλα μια πιλοτική πρωτοβουλία με την Κίνα ως "δοκιμή"»! Τον περασμένο Νοέμβρη, η ομάδα των εμπειρογνωμόνων προσδιόρισε μια σειρά από κατευθυντήριες αρχές και γενικές συστάσεις «για μια στρατηγική προσέγγιση του πολιτισμού στην περίπτωση των σχέσεων ΕΕ - Κίνας».

Για τους δημιουργούς και τους λαούς πρέπει να είναι ξεκάθαρο ότι και στον πολιτιστικό τομέα ισχύει ό,τι και σε όλους τους τομείς που αποτελούν πεδία ανταγωνισμού των μονοπωλίων: Χαμένοι θα είναι μόνο οι ίδιοι και όχι το κεφάλαιο. Οσο η δημιουργική έκφραση μετατρέπεται σε εμπόρευμα - και επιχειρείται η καταστολή και εξαφάνιση κάθε δημιουργίας που δεν «προσφέρεται» για εμπόρευμα - όσο, δηλαδή, κριτήριο της πολιτιστικής ανάπτυξης είναι το κέρδος, οι καλλιτέχνες θα αντιμετωπίζονται ως «επιχειρηματίες» και οι λαοί ως εν δυνάμει «πελάτες».