Σημαντικός αριθμός από μικρούς ΕΒΕ και αυτοαπασχολούμενους πήραν μέρος στις προηγούμενες εργατικές κινητοποιήσεις για το Ασφαλιστικό στην Αθήνα και τις άλλες πόλεις, παρ' όλο που τα τριτοβάθμια, τουλάχιστον, συνδικαλιστικά τους όργανα «βρίσκονταν αλλού». Δεν ήταν μόνο η συμπαράσταση στους εργαζόμενους μπροστά σε μια γενικευμένη αντιλαϊκή επέλαση που δε χαρίζεται σε κανέναν. Δεν είναι μόνο η συσσωρευμένη αγανάκτηση απέναντι σε μια φιλομονοπωλιακή πολιτική, που συρρικνώνει συνεχώς τα τελευταία χρόνια το τμήμα της αγοράς που απευθύνονται οι μικρές επιχειρήσεις. Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι ήταν τα πρόσφατα μέτρα που επιχειρούν να υποβαθμίσουν παραπέρα ένα ασφαλιστικό σύστημα ήδη χειρότερο από αυτό των εργαζόμενων. Συντάξεις και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη που ανταγωνίζονται επάξια μόνο αυτές των αγροτών σε απόσταση από τις πραγματικές ανάγκες.

Δεν είναι εύκολο να αναλύσουμε τη σημερινή κατάσταση των ασφαλιστικών ταμείων των ΕΒΕ, αν δε λάβουμε υπόψη την ιστορική τους διαδρομή και τα κοινωνικά χαρακτηριστικά των μικροαστικών στρωμάτων.

Το ασφαλιστικό σύστημα των ΕΒΕ παρότι έχει την ίδια περίπου ηλικία με αυτό των εργαζομένων (το ΤΕΒΕ ιδρύθηκε το 1936) δεν είχε την ίδια πορεία ωρίμανσης. Για πολλά χρόνια η ασφάλιση ήταν προαιρετική και σε συνδυασμό με τις ατασθαλίες και την κακοδιαχείριση των διοικήσεων, που δεν ενέπνεαν την εμπιστοσύνη της μεγάλης μάζας των ΕΒΕ είχε σαν αποτέλεσμα την αναιμική ανάπτυξή του. Επειτα ο μικροεπιχειρηματίας ζυμωμένος με την αντίληψη ότι κάποια στιγμή θα «τα κονομήσει» και θα «λύσει το πρόβλημα της ζωής του» δεν ενδιαφερόταν για την ασφάλισή του και προτιμούσε να χρησιμοποιήσει κάθε διαθέσιμο χρηματικό ποσόν για την ανάπτυξη της μικροεπιχείρησής του. Βέβαια, για τη συντριπτική πλειοψηφία των μικρών ΕΒΕ και των αυτοαπασχολούμενων αυτό αποτελεί αυταπάτη. Επειτα στα μικροαστικά στρώματα άρχισαν να εισρέουν άνεργοι εργάτες και κατεστραμμένοι αγρότες που δεν είχαν άλλη επιλογή. Αυτές οι ανακατατάξεις σε συνδυασμό με τη συνεχόμενη, τα τελευταία χρόνια, επιδείνωση της οικονομικής τους θέσης διαμόρφωσαν μια άλλη ασφαλιστική νοοτροπία και ενίσχυσαν το ενδιαφέρον για την Κοινωνική Ασφάλιση.

Πρακτικά το ασφαλιστικό σύστημα των ΕΒΕ άρχισε να μπαίνει σε πορεία ωρίμανσης μετά τη χούντα. Τα Ταμεία μπορεί να είχαν αναιμικές εισφορές, διέθεταν όμως θεσμοθετημένους πόρους (20% από το χαρτόσημο και σημαντική κρατική επιχορήγηση) που σε συνδυασμό με τις χαμηλές συντάξεις και κοινωνικές παροχές δημιούργησαν μια ανθηρή οικονομική εικόνα. Το 1986 με την εισαγωγή του ΦΠΑ και την κατάργηση του χαρτοσήμου ο τότε υπουργός Οικονομίας υποσχέθηκε την αντικατάσταση των απωλειών με ενίσχυση της κρατικής επιχορήγησης στο 1/3 των εξόδων, χωρίς όμως να προχωρήσει στη θεσμοθέτηση αυτής της υπόσχεσης. Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του '90 ο κρατικός προϋπολογισμός διέθετε το ποσοστό αυτό στα Ταμεία.

Από κει και πέρα γίνεται σαφής η αλλαγή στην πολιτική της κυβέρνησης στον τομέα της Ασφάλισης που δεν είναι άσχετη με την πορεία των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων που συντελούνται στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Αναφέρουμε μερικά χαρακτηριστικά σημεία της πολιτικής αυτής.

• Η κρατική επιχορήγηση άρχισε να περικόπτεται για να φθάσει στο φετινό 11,3%.
• Η κυβέρνηση αρνείται να καταβάλει στα Ταμεία θεσμοθετημένους πόρους που προκύπτουν από το νόμο 2084/93 για τη διμερή χρηματοδότηση. Χρέος που φέτος έφθασε στα 115 δισ.
• Προχώρησε η ενοποίηση των τριών ταμείων ΤΕΒΕ, ΤΑΕ, ΤΣΑ χωρίς την εξυγίανσή τους με αποτέλεσμα να χρεωθεί το νέο ταμείο ο ΟΑΕΕ τα ελλείμματα του ΤΣΑ.
• Υποχρέωσε τα Ταμεία να καταθέσουν τα αποθεματικά τους άτοκα στην Τράπεζα της Ελλάδος με αποτέλεσμα την απώλεια σημαντικών εσόδων από τους τόκους.
• Υποχρέωσε τα Ταμεία να διαθέσουν μέρος των αποθεματικών τους στο χρηματιστήριο, για να ενισχύσουν τις διαδικασίες συγκέντρωσης κεφαλαίων που συντελούνται εκεί με χρήματα των ασφαλισμένων.

Τα αποτελέσματα μιας τέτοιας πολιτικής ήταν καταστροφικά για την οικονομική εικόνα των Ταμείων. Το αποθεματικό τους κατρακύλησε τα δυο μόνο τελευταία χρόνια από τα 107 δισ. στα 40 δισ. και βέβαια το μέλλον δεν προβλέπεται καθόλου ρόδινο.

Η σημερινή κατάσταση των ασφαλιστικών ταμείων των ΕΒΕ περιγράφεται αναλυτικά στον πίνακα 1. Εδώ διακρίνονται καθαρά οι τάσεις που κυριαρχούν στην οικονομική διαχείριση.

• Αύξηση των εισφορών πολλαπλάσια του πληθωρισμού.
• Αύξηση των συντάξεων κάτω του πληθωρισμού.
• Καθήλωση του ύψους τους κοντά στα κατώτερα όρια σε ένα επίπεδο που απέχει σημαντικά από τις ανάγκες μιας αξιοπρεπούς διαβίωσης.
• Ψαλίδισμα των σχετικά καλύτερων συντάξεων του ΤΑΕ για την ενίσχυση των αθλιότερων του ΤΣΑ.
• Ιλιγγιώδης αύξηση των δαπανών για νοσοκομειακή περίθαλψη αποτέλεσμα των αναδιαρθρώσεων και της ιδιωτικοποίησης του τομέα της Υγείας.
• Παρόμοια αύξηση των δαπανών για φαρμακευτική περίθαλψη που αντανακλά τα υπερκέρδη των μονοπωλίων των φαρμάκων.

Στα παραπάνω πρέπει να σημειώσουμε μια λεπτομέρεια χαρακτηριστική του κυνισμού και της κοινωνικής αναλγησίας των αστικών κυβερνήσεων. Για συντάξεις άνω των 120.000 δρχ. παρακρατείται 2-5% υπέρ του ΛΑΦΚΑ (Λογαριασμός Αλληλεγγύης Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης) με στόχο την «εξυγίανση» των ασφαλιστικών ταμείων που για τον ΟΑΕΕ σημαίνει επιβάρυνση της πλειοψηφίας των συνταξιούχων, αφού η μέση σύνταξη βρίσκεται πάνω από το όριο αυτό. Η κυβέρνηση, δηλαδή, θεωρεί ότι οι «μεγαλοσυνταξιούχοι» ΕΒΕ διαθέτουν και «περίσσευμα» για τη χρηματοδότηση της «αλληλεγγύης» με τους συναδέλφους τους.

Εδώ πρέπει να προσθέσουμε μια σειρά ακόμα στοιχεία για να έχουμε μια πλήρη εικόνα του ασφαλιστικού συστήματος των ΕΒΕ.

• Δεν αναγνωρίζεται σχεδόν κανένα από τα δικαιώματα των γυναικών (όσα τουλάχιστον έχουν θεσμοθετηθεί για τις εργαζόμενες). Τα όρια συνταξιοδότησης είναι κοινά για άντρες και γυναίκες στα 65 χρόνια. Εδώ οι γυναίκες ΕΒΕ θεωρούνται πιο σκληροτράχηλες από τις εργαζόμενες. Δεν αναγνωρίζεται άδεια με αποζημίωση για τοκετό. Δηλαδή, αν δεν υπάρχει άλλος να τις αντικαταστήσει στην εργασία τους γεννάνε στο μαγαζί ή το κλείνουν για ένα διάστημα.
• Δεν αναγνωρίζονται βαρέα και ανθυγιεινά ένσημα. Δηλαδή,ο βιοτέχνης της οικοδομής, για παράδειγμα, δε θεωρείται ότι εργάζεται σε αντίξοες συνθήκες παρότι κάνει ακριβώς την ίδια εργασία με τον διπλανό του εργαζόμενο.
• Δεν αναγνωρίζεται η άδεια με αποζημίωση για περίπτωση ασθένειας. Και τι γίνεται αν ο ΕΒΕ αρρωστήσει για μικρό ή μεγάλο χρονικό διάστημα; Εργάζεται άρρωστος ή κλείνει το μαγαζί του με οικονομική ζημιά, που είναι δυσβάσταχτη στις σημερινές συνθήκες.
• Δεν αναγνωρίζεται η εργασία των συμβοηθούντων μελών των οικογενειών των ΕΒΕ. Και για όσους νομίζουν ότι αυτοί είναι λίγοι, σημειώνουμε ότι σε κάθε 3 ΕΒΕ αντιστοιχεί και ένα μη αμειβόμενο, και φυσικά ανασφάλιστο, μέλος της οικογένειάς του.

Οι τελευταίες αυτές στρεβλώσεις του ασφαλιστικού συστήματος των ΕΒΕ έχουν τη ρίζα τους σε μια σειρά λαθεμένες αντιλήψεις που αναπαράγονται από την κυρίαρχη ιδεολογία, ότι δηλαδή οι ΕΒΕ είναι εργοδότες και ότι έχουν καλύτερο βιοτικό επίπεδο, άρα δεν έχουν ανάγκη μιας στοιχειώδους κοινωνικής προστασίας μέσω του ασφαλιστικού συστήματος. Η σημερινή πραγματικότητα όμως αποδείχνει ότι περίπου τα 3/4 των μικρών επιχειρήσεων δε διαθέτουν εργαζόμενους. Οι ΕΒΕ είναι κατά κύριο λόγο αυτοαπασχολούμενοι, δηλαδή εργάζονται κάτω από ένα σκληρό εργοδότη τον ίδιο τους τον εαυτό. Οσο για τα περί οικονομικής ευημερίας δεν αντέχουν στοιχειώδη κριτική. Αν ίσχυε αυτό, οι εργαζόμενοι αυθόρμητα θα εντάσσονταν στα μικροαστικά στρώματα, ευελπιστώντας σε ένα καλύτερο εισόδημα. Η αλήθεια όμως είναι ότι κάποιος που ανοίγει σήμερα μια μικροεπιχείρηση το κάνει από ανάγκη για να μη μείνει άνεργος. Οι ίδιες αντιλήψεις σερβίρονται και από τις συμβιβασμένες πλειοψηφίες του συνδικαλιστικού κινήματος των ΕΒΕ, που ενοχλούνται πολύ από τις εργοδοτικές εισφορές στο ΙΚΑ, αλλά δεν τους αγγίζουν οι τσουχτερές αυξήσεις των εισφορές στον ΟΑΕΕ και είναι χαρακτηριστικές των συμφερόντων που εκπροσωπούν. (πίνακας 2)

Από όσα αναφέραμε παραπάνω γίνεται φανερό ότι η πλειοψηφία των ΕΒΕ εργάζεται σκληρά μια ζωή, για να εισπράξει συντάξεις φιλοδωρήματα και μίζερες κοινωνικές παροχές. Και γεννιέται το ερώτημα: Είναι δυνατόν αυτό το ασφαλιστικό σύστημα να γίνει ακόμα χειρότερο; Η απάντηση από την πλευρά της κυβέρνηση είναι σαφέστατα ΝΑΙ. Και το αποδείχνει ο πίνακας 3.

Η γενικότερη πολιτική της κυβέρνησης τα τελευταία χρόνια, αλλά και τα προτεινόμενα μέτρα, αφήνουν να εννοηθεί σαφώς, αν δεν ομολογείται κιόλας, η ουσία των επιδιώξεών της για το ασφαλιστικό σύστημα των ΕΒΕ. Και αυτή συνοψίζεται κύρια στη μαγική λέξη ανταποδοτικότητα. Δηλαδή, θέλετε αξιοπρεπείς συντάξεις πληρώστε. Θέλετε σύγχρονη υγειονομική περίθαλψη, πληρώστε. Και ο καλόπιστος αναγνώστης μένει με την απορία στα χείλη. Και τι έγιναν όλα αυτά που πρόσφεραν οι ΕΒΕ με την εργασία τους στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας, τι έγιναν όλοι αυτοί οι φόροι, που, με καταιγιστικό ρυθμό, επιβάλλονται κύρια τα τελευταία χρόνια στις πλάτες τους. Εδώ η απάντηση της κυβέρνησης είναι καθαρή. Ο κρατικός προϋπολογισμός σε συνθήκες ΟΝΕ έχει άλλες προτεραιότητες. Πρέπει να επιδοτήσει το ιδιωτικό αεροδρόμιο της «Χόχτιφ», να ενισχύσει την ιδιωτική Αττική Οδό, να στρώσει το τραπέζι των μονοπωλίων στο μεγάλο φαγοπότι που λέγεται Ολυμπιακοί Αγώνες. Να υπερασπίσει, δηλαδή, όλα αυτά τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα που λυμαίνονται ένα όλο και μεγαλύτερο κομμάτι της αγοράς, εκτοπίζοντας τις μικρές επιχειρήσεις, συρρικνώνοντας όλο και περισσότερο το εισόδημα των μικρών ΕΒΕ και των αυτοαπασχολούμενων. Το πολύ - πολύ να πετάξει ένα ξεροκόμματο σε αυτούς που δε διαθέτουν την απαραίτητη οικονομική επιφάνεια, μια σύνταξη χαρτζιλίκι και υποβαθμισμένες παροχές Υγείας, και όποιος επιζήσει.

Σε αυτές τις συνθήκες είναι και γίνεται πιο επίκαιρη η πρόταση του ΚΚΕ για χρηματοδότηση του ασφαλιστικού συστήματος των ΕΒΕ στα 2/3 των εξόδων, δημόσιο δωρεάν αναβαθμισμένο σύστημα Υγείας για όλους. Ενα ασφαλιστικό σύστημα με κύρια συνιστώσα τον κοινωνικό χαρακτήρα, που να έχει στο κέντρο του τον ίδιο τον άνθρωπο και όχι τα καπιταλιστικά κέρδη. Μια πρόταση που δεν υπερασπίζεται τη σημερινή άθλια πραγματικότητα, αλλά ανοίγει την προοπτική για διεκδίκηση ενός καλύτερου επιπέδου ζωής αντίστοιχου με τις σημερινές ανάγκες

Η κυβέρνηση μετά τις κινητοποιήσεις στις 26 Απρίλη έριξε το σύνθημα του «κοινωνικού διαλόγου» και μάλιστα από «μηδενική βάση». Δηλαδή, καλεί τους «κοινωνικούς εταίρους» να συζητήσουν γύρω από ένα μεγάλο μηδενικό. Σαν να μην υπάρχει η σημερινή πραγματικότητα του ασφαλιστικού συστήματος. Κάποιοι συνδικαλιστές φαίνεται είχαν ετοιμάσει και «τα καλά τους». Δεν εξηγείται αλλιώς το δελτίο Τύπου που έστειλε η ΓΣΕΒΕΕ 3 μέρες πριν τις κινητοποιήσεις, όπου ανακοίνωνε την προθυμία της για την έναρξη του διαλόγου και μάλιστα θα διατύπωνε τις οριστικές τις προτάσεις στις 20 Μάη μακριά από τις πραγματικές ανάγκες των χιλιάδων μικρών ΕΒΕ και αυτοαπασχολούμενων και πολύ περισσότερο πίσω από τις αγωνιστικές διαθέσεις που είχαν ήδη διαμορφωθεί. Και αυτές οι αγωνιστικές διαθέσεις είναι που έσυραν την πλειοψηφία της διοίκησης της ΓΣΕΒΕΕ στην απόφαση για απεργία και κλείσιμο των καταστημάτων στις 17 Μάη, κάτω από την έντονη πίεση των ριζοσπαστικών δυνάμεων του συνδικαλιστικού κινήματος. Το ίδιο συνέβη και με την ΕΣΕΕ που αποφάσισε αγωνιστικές κινητοποιήσεις, για πρώτη φορά στην ιστορία της, έστω και με μια απόφαση γεμάτη προϋποθέσεις και μισόλογα.

Βέβαια ο πραγματικός κοινωνικός διάλογος δε γίνεται στους τέσσερις τοίχους των υπουργικών γραφείων. Γίνεται στην καθημερινή ταξική πάλη που η πιο φανερή μορφή της είναι οι αγωνιστικές κινητοποιήσεις, όπου οι μικροί ΕΒΕ και οι αυτοαπασχολούμενοι μαζί με την εργατική τάξη και τους αγρότες αντιστέκονται στις καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις, διεκδικώντας σύστημα Ασφάλισης προς όφελός τους σαν οι μοναδικοί παραγωγοί του πλούτου αυτής της χώρας. Η κινητοποίηση της 17ης Μάη είναι μια καλή ευκαιρία να μπουν οι βάσεις μιας αγωνιστικής πορείας για τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους.