Τεράστια περιθώρια κερδοφορίας για τα συσσωρευμένα κεφάλαια των πολυεθνικών μονοπωλίων του «ανεπτυγμένου» κόσμου, προσφέρει η αφρικανική ήπειρος, καθώς διαθέτει σημαντικά αποθέματα πρώτων υλών και ορυκτών, καλλιεργήσιμη γη και ένα ταχέως αυξανόμενο και φτηνό εργατικό δυναμικό. Η έκθεση που έδωσαν στη δημοσιότητα την περασμένη βδομάδα η Αφρικανική Αναπτυξιακή Τράπεζα, ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) και το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα του ΟΗΕ (UNDP) διαπιστώνει τις θετικές «μακροοικονομικές προοπτικές» για το σύνολο σχεδόν των χωρών της ηπείρου, καταγράφει την αύξουσα ξένη κεφαλαιακή εισροή, καλεί σε ενίσχυση των επενδύσεων πάσης φύσης και επισημαίνει την ανάγκη «πολιτικής και κοινωνικής σταθερότητας»...

Σύμφωνα με τα στοιχεία της έκθεσης¹ το 2013, οι συνολικοί ρυθμοί αύξησης του παναφρικανικού ΑΕΠ ήταν στο 4%, ποσοστό εμφανώς υψηλότερο από το 3% του παγκόσμιου μέσου όρου, αν και εμφανίζονται σημαντικές διαφοροποιήσεις από χώρα σε χώρα. Τα ποσοστά ανάπτυξης στην υποσαχάρια Αφρική κινήθηκαν στο 5% την προηγούμενη χρονιά και αναμένεται να φτάσουν στο 5,8% το 2014 και αν εξαιρεθεί η Νότια Αφρική (σ.σ. καθώς είναι από τα πιο ανεπτυγμένα κράτη της ηπείρου και ένα από τα πέντε μέλη των BRICS, οπότε και τα περιθώρια ανάπτυξης είναι μικρότερα σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες) τα αντίστοιχα ποσοστά διαμορφώνονται στο 6,1% και 6,8%.

Τόσο η Ανατολική όσο και η Δυτική Αφρική κατέγραψαν αναπτυξιακούς ρυθμούς της τάξης του 6% πέρσι και φέτος αναμένεται να κινηθούν ακόμη υψηλότερα. Συνολικά οι «μεσοπρόθεσμες προοπτικές της αφρικανικής ηπείρου αναμένονται ιδιαίτερα θετικές», καθώς θα πετύχουν μέσο ρυθμό ανάπτυξης πολύ κοντά στο 5% το 2014 και μεταξύ 5% και 6% το 2015. Στην έκθεση, πάντως, σημειώνεται ότι οι παραπάνω προβλέψεις λαμβάνουν ως δεδομένο ότι η παγκόσμια ανάπτυξη γενικά θα κινηθεί με ανοδικούς ρυθμούς φέτος, ενώ και οι πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες σε μια σειρά χώρες της περιοχής που πλήττονται από ένοπλες συγκρούσεις θα σταθεροποιηθούν. Σε αντίθετη περίπτωση, αναφέρει, ότι οι ρυθμοί ανάπτυξης θα κινηθούν σε χαμηλότερα ποσοστά από τα προβλεπόμενα.

Ενα ακόμη στοιχείο που συνηγορεί υπέρ των «θετικών προοπτικών» της περιοχής, είναι η μείωση του πληθωρισμού σε μια σειρά χώρες, αποτέλεσμα της αντίστοιχης μείωσης των τιμών των τροφίμων και της διατήρησης σε χαμηλά επίπεδα των τιμών Ενέργειας. Ετσι παρέχεται η δυνατότητα σε μια σειρά χώρες να προχωρήσουν σε μείωση των επιτοκίων, δίνοντας έτσι ώθηση στην εσωτερική κατανάλωση όσο και στις επενδύσεις λόγω φτηνών δανείων.

Υπογραμμίζεται ακόμη ο καθοριστικός ρόλος που παίζουν για την αναπτυξιακή προοπτική των αφρικανικών χωρών οι χρηματοδοτικές ροές από το εξωτερικό, οι οποίες έχουν τετραπλασιαστεί από το 2000 και αναμένεται να προσεγγίσουν τα 200 δισ. δολάρια το 2014. Οι ξένες επενδύσεις, τόσο οι άμεσες όσο και οι επενδύσεις χαρτοφυλακίου (τοποθέτηση ξένων κεφαλαίων σε μετοχικούς τίτλους και χρεόγραφα) έχουν ανακάμψει πλήρως από την κρίση του 2009 και αναμένεται να φτάσουν τα 80 δισ. δολάρια το 2014, καθιστώντας τες έτσι την υψηλότερη χρηματοπιστωτική εισροή στην Αφρική.

Παρά το γεγονός ότι οι πλούσιες σε φυσικούς πόρους χώρες παραμένουν ο κύριος προορισμός των άμεσων ξένων επενδύσεων, ο βιομηχανικός τομέας και οι υπηρεσίες προσελκύουν ένα σημαντικό μέρος από τα 750 νέα επενδυτικά σχέδια που βρίσκονται αυτό το διάστημα σε εξέλιξη. Τα στοιχεία της UNCTAD² αναφέρουν ότι η αξία των νέων επενδυτικών σχεδίων στην Αφρική το 2012 έφτανε τα 46,985 δισ. δολάρια, εκ των οποίων τα 10,2 τοποθετήθηκαν στην Αίγυπτο, τα 4,5 στη Νότια Αφρική και τα 4,1 στη Νιγηρία. Την ίδια στιγμή, συνεχή αυξητική τάση εμφανίζουν τα εμβάσματα Αφρικανών μεταναστών, τα οποία αναμένεται να προσεγγίσουν τα 67,1 δισ. δολάρια το 2014.

Ενδεικτικοί των αναπτυξιακών ρυθμών και δυνατοτήτων των αφρικανικών χωρών, είναι οι ρυθμοί αύξησης των εξαγωγών τους, αφού το 2012 ήταν οι μεγαλύτεροι από κάθε άλλη περιοχή του πλανήτη, με 6,1%. Ωστόσο, ως ποσοστό επί των παγκόσμιων εξαγωγών είναι ιδιαίτερα χαμηλό, μόλις στο 3,5%.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι αλλαγές που έχουν συντελεστεί στη λίστα των μεγαλύτερων εξαγωγικών προορισμών των αφρικανικών προϊόντων. Στην πρώτη θέση έχει περάσει από το 2009 η Κίνα, ενώ όπως δείχνουν τα στοιχεία, το 2012 εισέρρευσαν στην κινεζική αγορά προϊόντα από την αφρικανική ήπειρο συνολικής αξίας 93,24 δισ. δολαρίων, αντιπροσωπεύοντας το 14,6% των συνολικών αφρικανικών εξαγωγών, όταν το 2000 αποτελούσαν μόλις το 3,2%. Στη δεύτερη θέση «έπεσαν» οι ΗΠΑ με 75,3 δισ. δολάρια συνολικά και ποσοστό 11,8%, όταν το 2000 κατείχαν την πρώτη θέση με ποσοστό 17,1%. Την πρώτη πεντάδα συμπληρώνουν η Ιταλία, η Ινδία, και η Γαλλία που το 2012 εισήγαγε αφρικανικά προϊόντα αξίας 38,87 δισ. ευρώ και κατείχε ποσοστό 6,1% επί του συνόλου, όταν το 2000 ήταν ο δεύτερος προορισμός των αφρικανικών εξαγωγών με ποσοστό 8,5%.

Σε άλλη έκθεση³ της Αφρικανικής Αναπτυξιακής Τράπεζας που δημοσιεύθηκε στις αρχές του Μάη, η επίτευξη υψηλών ρυθμών ανάπτυξης θεωρείται καθοριστικό στοιχείο για «την έξοδο από τη φτώχεια» των λαών της περιοχής και η «ανέλιξή» τους στα λεγόμενα, «μεσαία» στρώματα. Να σημειώσουμε ότι ως «κατώφλι φτώχειας» για τους λαούς της Αφρικής ορίζονται τα 1,24 δολ. ημερησίως, ενώ ως «μεσαία τάξη» όλοι όσοι κερδίζουν από 2 έως 20 δολάρια την ημέρα...

Υπό αυτό το πρίσμα, αναφέρει ότι το ποσοστό όσων ζούσαν κάτω από το συγκεκριμένο όριο φτώχειας έχει μειωθεί τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, καθώς από το 50% του πληθυσμού το 1980, μειώθηκαν στο 45% το 2010. Παράλληλα, τα «μεσαία» εισοδήματα αυξήθηκαν από το 27% του πληθυσμού το 1980 (126 εκατ.) σε 34% το 2010 (350 εκατ.). Παρουσιάζεται, δηλαδή, ένας μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης των «μεσαίων» εισοδημάτων κατά 3,1% μεταξύ των ετών 1980 και 2010, ενώ αντίστοιχα ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του συνολικού πληθυσμού ήταν 2,6%. Οι υπολογισμοί της Αφρικανικής Αναπτυξιακής Τράπεζας αναφέρουν ότι εάν αυτά τα ποσοστά διατηρηθούν σταθερά, το σύνολο των «μεσαίων» εισοδημάτων το 2060 θα αντιστοιχεί στο 42% του πληθυσμού και θα αγγίζει το 1,1 δισ. πολίτες.

Παράλληλα, η αριθμητική αύξηση των μεσαίων εισοδημάτων συνεισφέρει στην αύξηση της εσωτερικής κατανάλωσης σε πολλές αφρικανικές χώρες, καθώς οι πωλήσεις ηλεκτρικών συσκευών, ΙΧ αυτοκινήτων και μοτοσικλετών και άλλων καταναλωτικών αγαθών, έχει αυξηθεί σημαντικά κατά τα τελευταία χρόνια. Η καταναλωτική δαπάνη στην Αφρική, κυρίως προερχόμενη από τη μεσαία τάξη, έφτασε τα 1,3 τρισ. δολάρια το 2010 ποσό που αντιστοιχεί περίπου στο 60% του ΑΕΠ ολόκληρης της ηπείρου και αναμένεται να διπλασιαστεί μέχρι το 2030.

Ορισμένα δημογραφικά στοιχεία που καταγράφονται στις παραπάνω εκθέσεις δείχνουν μία ακόμη πλευρά των «επενδυτικών ευκαιριών» που παρουσιάζει η αφρικανική ήπειρος για τα πολυεθνικά μονοπώλια. Το 2011 ο αφρικανικός πληθυσμός έφτασε το 1 δισ. και αναμένεται να ξεπεράσει τα 2,4 δισ. μέχρι το 2050, καθιστώντας έτσι την Αφρική την πιο γρήγορα αναπτυσσόμενη περιοχή του πλανήτη από πληθυσμιακή άποψη. Η συνεχής αύξηση που εμφανίζει ο πληθυσμός της τα τελευταία χρόνια - παρά τις συνεχείς πολεμικές συρράξεις - αποδίδεται, σε σημαντικό βαθμό, στη μείωση των ποσοστών θνησιμότητας και στην αύξηση αντίστοιχα του δείκτη γονιμότητας (αναπαραγωγική ικανότητα του πληθυσμού μιας χώρας ή συνόλου χωρών), εξαιτίας της βελτίωσης των συνθηκών πρόσβασης σε καθαρό πόσιμο νερό, της περίθαλψης και του σχετικού ελέγχου των μεταδοτικών ασθενειών.

Παράλληλα, διαθέτει νέα σε ηλικία και αυξανόμενη εργατική δύναμη, η οποία από τα περίπου 617 εκατ. που αριθμεί σήμερα, θα προσεγγίσει τα 1,6 δισ. μέχρι το 2060. Οπως αναφέρει η Αφρικανική Αναπτυξιακή Τράπεζα, «το μέγεθος της αφρικανικής ηπείρου είναι μεγαλύτερο από την Κίνα, την Ινδία, τις ΗΠΑ και το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης και του Η. Βασιλείου μαζί και σύντομα θα διαθέτει τη μεγαλύτερη μάζα εργατικού δυναμικού στον κόσμο, αποκτώντας έτσι την ευκαιρία να μεταμορφωθεί σε παγκόσμια οικονομική δύναμη».

Οπως προαναφέραμε, στις δύο αυτές εκθέσεις τίθεται ως καθοριστικό στοιχείο η «πολιτική και κοινωνική σταθερότητα» των αφρικανικών χωρών, για την επίτευξη των φιλόδοξων «αναπτυξιακών» σχεδίων. Μόνο που αυτό φαίνεται ότι είναι το πρόσχημα των επεμβάσεων, λόγω πολεμικών συγκρούσεων που έχουν υποδαυλιστεί από ιμπεριαλιστικά κράτη λόγω ανταγωνισμών στα εδάφη της Αφρικής, με πιο πρόσφατες εστίες ανάφλεξης τους τελευταίες μήνες αυτές στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, στο Νότιο Σουδάν, στο Μάλι και τη Νιγηρία. Οι επεμβάσεις γίνονται στο όνομα της αντιμετώπισης της «βελτίωσης» του επιπέδου διαβίωσης των πληθυσμών. Δικαιολογούνται δε οι στρατιωτικές αποστολές ως «ειρηνευτικές», υπό το μανδύα του ΟΗΕ, της ΕΕ ή και μεμονωμένων ιμπεριαλιστικών κρατών όπως οι ΗΠΑ που ετοιμάζεται για τη Νιγηρία. Θα 'λεγε κανείς ότι οι πολεμικές αυτές διαμάχες - στο βαθμό που δεν απειλούν τα μακρόπνοα «επενδυτικά» σχέδια - είναι τόσο βολικές για τους ιμπεριαλιστές που, αν δεν υπήρχαν, θα έπρεπε να τις δημιουργήσουν...

Παραπομπές:

1. http://www.africaneconomicoutlook.org/fileadmin/uploads/aeo/2014/PDF/Pocket_Edition_AEO2014-EN_mail.pdf

2. http://unctad.org/Sections/dite_dir/docs/WIR2013/WIR13_webtab19.xls

3. http://www.afdb.org/fileadmin/uploads/afdb/Documents/Publications/Tracking_Africa%E2%80%99s_Progress_in_Figures.pdf