Με αφορμή τη συγχώνευση του Μουσείου Ελληνικών Λαϊκών Οργάνων | ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Με αφορμή τη συγχώνευση του Μουσείου Ελληνικών Λαϊκών Οργάνων

Με μια τροπολογία - «σκούπα», που κατατέθηκε σε νομοσχέδιο του υπουργείου Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης^* το οποίο συζητιέται στη Βουλή, προωθείται εκτός όλων των άλλων και η συγχώνευση του «Μουσείου Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων - Κέντρο Εθνομουσικολογίας» με το «Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης» σε ένα νέο Δημόσιο Μουσείο, που θα ονομάζεται «Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης και Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων - Συλλογή Φοίβου Ανωγειανάκη».

Το Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Οργάνων είναι σήμερα ο μοναδικός κρατικός φορέας που ασχολείται με τον παραδοσιακό μουσικό πολιτισμό, με διεθνή μάλιστα αναγνώριση και καταξίωση. Ιδρύθηκε χάρη στη δωρεά της συλλογής του Φοίβου Ανωγειαννάκη, ενός από τους ελάχιστους κομμουνιστές στο θεωρητικό χώρο της παράδοσης και έχει να επιδείξει πλούσιο έργο.

Προκαλεί ερωτήματα ποιος είναι άραγε ο λόγος που μετατρέπεται σε παράρτημα ενός νέου μουσείου; Είναι η «καταπολέμηση της γραφειοκρατίας» και ο «εξορθολογισμός», η καλύτερη ανάδειξη και ανάπτυξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς; Υπάρχει πλέον αρκετή πείρα από αυτόν τον «εξορθολογισμό» με τις συγχωνεύσεις των νοσοκομείων, του ΙΚΑ, των σχολείων και άλλων δομών, που τελικά οδήγησαν σε ακόμα χειρότερες υπηρεσίες για το λαό και άνοιξαν το δρόμο για τους επιχειρηματικούς ομίλους των κλάδων αυτών και την πλήρη εμπορευματοποίησή τους. Ετσι και στην περίπτωση των δύο υπό συγχώνευση μουσείων, που αποτελούν ζωντανές κυψέλες λαϊκού πολιτισμού με δοκιμασμένη συμβολή στη διάδοσή του. Το μόνο βέβαιο είναι ότι θα υποβαθμιστούν δραματικά οι λειτουργίες τους.

Ειδικά το Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Οργάνων αποτελεί ένα σπουδαίο εργαλείο διάσωσης και ανάπτυξης της παραδοσιακής μας μουσικής με πολύχρονη και πολύκαρπη προσφορά, όπως ενδεικτικά:

Ο συνεχής εμπλουτισμός - τεκμηρίωση - ψηφιοποίηση της συλλογής οργάνων και αντικειμένων, καθώς και της μοναδικής στην Ελλάδα μουσικολογικής βιβλιοθήκης, ηχοθήκης, φωτοθήκης και των πολύτιμων μουσικών αρχείων του Κέντρου Εθνομουσικολογίας.
Η στενή συνεργασία του με το εκπαιδευτικό σύστημα όλων των βαθμίδων από το πανεπιστήμιο (τμήμα Μουσικών Σπουδών του ΕΚΠΑ) και τα ΤΕΙ Λαϊκής Παραδοσιακής Μουσικής και Ηχου και Οργάνων έως τα 42 μουσικά σχολεία ανά την επικράτεια.
Η εκπαίδευση 200 μαθητών κάθε χρόνο στο παραδοσιακό τραγούδι και σε 23 διαφορετικά όργανα, με ειδικά προγράμματα για παιδιά με ειδικές ανάγκες και ιδιαίτερες κοινωνικές ομάδες (τσιγγάνους, μετανάστες), μια ιδιαίτερα σημαντική δραστηριότητα που διασώζει την ερασιτεχνική σχέση με την παράδοση, έξω από τη λογική της εμπορευματοποίησης του περιεχομένου της. Από αυτά μάλιστα τα σεμινάρια έχουν περάσει στη διάρκεια της πολύχρονης ιστορίας του μουσείου σπουδαίοι δάσκαλοι όπως η Δόμνα Σαμίου, που δίδαξε σχεδόν 10 χρόνια, ο Νίκος Σαραγούδας στο ούτι, ο Γιάννης Ξυλούρης στη λύρα, ο Σάββας Σιάτρας στο ηπειρώτικο τραγούδι, ο Δημήτρης Κοφτερός στο μυτιληνιό σαντούρι, ο Χρήστος Τσιαμούλης και πολλοί άλλοι.

Και μόνο αυτή η πλούσια και προπαντός κοινωνικά χρήσιμη δραστηριότητα του μουσείου, που προσφέρεται μάλιστα σε εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες υποχρηματοδότησης και υποστελέχωσής του, αρκεί για να τεκμηριώσει την ανάγκη της διατήρησής του ως δημόσιου αυτοτελούς φορέα και της αποφασιστικής ενίσχυσης της λειτουργίας του με όλα τα μέσα, για να μπορεί το πλατύ λαϊκό κοινό να απολαμβάνει τις υπηρεσίες του. Πολύ περισσότερο που θεματικά η συνένωσή του με το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης είναι άστοχη, λόγω τελείως διαφορετικού αντικειμένου. Το μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης έχει ως αντικείμενό του τον υλικό λαϊκό πολιτισμό, ενώ το Μουσείο Λαϊκών Οργάνων αναφέρεται στην άυλη πολιτιστική κληρονομιά. Η επιχειρούμενη συνένωσή τους είναι απαξιωτική και για τα δύο μουσεία και προοπτικά βαθιά υπονομευτική για την κοινωνική προσφορά και το ρόλο τους. Η ιδιωτικοοικονομική, επιχειρηματική λειτουργία, που ήδη έχει επιβληθεί στο Μουσείο Λαϊκών Οργάνων προκειμένου να εξασφαλιστεί η λειτουργία του σε συνθήκες ασφυκτικής υποχρηματοδότησης - με τα «τσουχτερά» π.χ. για τα λαϊκά στρώματα δίδακτρα των σεμιναρίων - θα διευρυνθεί, ανοίγοντας δρόμο στους διάφορους επιχειρηματικούς ομίλους και στην πλήρη εμπορευματοποίησή του.

Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι στη διεθνή πρακτική όλες οι χώρες φροντίζουν τα αντίστοιχα μουσεία να αποτελούν αυτοτελείς δημόσιους φορείς, ακριβώς για την ιδιαίτερη σημασία τους στην ανάδειξη, προβολή και μελέτη της πολιτιστικής τους κληρονομιάς. Μάλιστα, προβλέπεται ότι τη λειτουργία του μουσείου θα την «υποστηρίζει» μια επιστημονική επιτροπή, για την οποία όμως δεν προβλέπεται ρητά και με σαφήνεια η στελέχωσή της και οι αρμοδιότητές της στην εκπόνηση και επίβλεψη των επιστημονικών - ερευνητικών, εκπαιδευτικών και καλλιτεχνικών δράσεων του μουσείου, καθιστώντας έτσι αβέβαιη και την επιστημονική υπόσταση του Μουσείου Λαϊκών Οργάνων στο πλαίσιο του νέου φορέα.

Με βάση όλα τα παραπάνω, γίνεται φανερό ότι η συγχώνευση αυτή δεν θα έπρεπε να προχωρήσει. Αντίθετα, τα δυο μουσεία θα πρέπει να αποτελέσουν ανεξάρτητους δημόσιους φορείς, ενισχυμένους με το αναγκαίο επιστημονικό και λοιπό προσωπικό και την απαραίτητη χρηματοδότηση, για να επιτελέσουν απρόσκοπτα τους σκοπούς τους και να προσφέρουν υπηρεσίες προσβάσιμες και ανοιχτές για το λαϊκό κόσμο.

*Το νομοσχέδιο στο οποίο κατατέθηκε η τροπολογία έχει τίτλο: «Ανοικτή διάθεση και περαιτέρω χρήση εγγράφων, πληροφοριών και δεδομένων του δημόσιου τομέα, τροποποίηση του ν. 3448/2006 (Α' 57), προσαρμογή της εθνικής νομοθεσίας στις διατάξεις της οδηγίας 2013/37/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, Περαιτέρω ενίσχυση της διαφάνειας, Ρυθμίσεις Θεμάτων Εισαγωγικού Διαγωνισμού ΕΣΔΔΑ και άλλες διατάξεις».

Ε.