Η θεατρική ή κινηματογραφική διασκευή μυθιστορημάτων είναι πάντα παρακινδυνευμένο εγχείρημα. Ιδιαίτερα όταν πρόκειται για κάποιο σπουδαίο μυθιστόρημα, όπως το σημαντικότερο, βραβευμένο, πολυμεταφρασμένο, πολυδιαβασμένο στην Ελλάδα, μυθιστόρημα του Παύλου Μάτεσι (1933 - 2013) «Η μητέρα του σκύλου» (1990), ένα από σπουδαιότερα έργα της μεταπολεμικής ελληνικής πεζογραφίας, (επηρεασμένο από το ρεύμα του «μαγικού ρεαλισμού» που δημιούργησαν ο Μαρκές και άλλοι Λατινοαμερικανοί συγγραφείς, τους οποίους θαύμαζε ο Μάτεσις). Να θυμίσουμε ότι η πρώτη διασκευή του μυθιστορήματος και παρουσίασή της στην Ελλάδα (Εθνικό Θέατρο, 2011) έγινε από τον Νικίτα Μιλιβόγεβιτς (Σέρβο σκηνοθέτη) σε δική του σκηνοθεσία. Ο ίδιος ο Μάτεσις - πολυγραφότατος θεατρικός συγγραφέας, αλλά και μεταφραστής ξένης δραματουργίας - μόνο έναν αφηγηματικό μονόλογο του κεντρικού προσώπου του μυθιστορήματος έκανε (παίχθηκε στη Ρωσία). Κατά τη γνώμη της υπογράφουσας, δύο είναι τα συνταρακτικότερα δραματικά γυναικεία πρόσωπα στην εργογραφία του Μάτεσι. Το ένα είναι η μητέρα που μεγαλώνει με την ίδια στοργή τους δύο γιους της, στο θεατρικό έργο «Εξορία» (1982). Μια γυναίκα που, για να μη «δηλητηριάσει» την αμοιβαία αγάπη των παιδιών της, κρύβει - μέχρι να γίνουν άντρες και να καταλάβουν - το διπλό καημό της. Με τον σκοτωμένο αγωνιστή άντρα της γέννησε τον πρώτο γιο. Από τον βασανιστή και βιαστή της σε εμφυλιακή φυλακή γέννησε το δεύτερο. Το άλλο πρόσωπο είναι η Ραραού στη «Μητέρα του σκύλου». Πρόσωπο - σύμβολο της καθημαγμένου ελληνικού λαού και των πολύμορφων παθών του στον Ελληνοαλβανικό Πόλεμο, στην Κατοχή, στα εμφυλιακά και μετεμφυλιακά χρόνια. Εξοχα πλασμένο το πρόσωπο της Ραραού υποκρύπτει και βιώματα του (γεννημένου και μεγαλωμένου μέχρι το 1952 στην επαρχία) Μάτεσι, για τα λογιώ - λογιώ δράματα και θύματα του λαού σ' αυτά τα χρόνια. Ψυχοδιανοητικά διαταραγμένο θύμα αυτής της τραγικής περιόδου, αλλά και των μετέπειτα χρόνων είναι η Ρουμπίνη - μετέπειτα «γνωστή ηθοποιός» με το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο Ραραού, που γερασμένη πια και κλεισμένη σε ψυχιατρείο, αφηγείται τη ζωή των γονιών της, των συγχωριανών της και τη δική της, μπερδεύοντας την πραγματικότητα με ψευδαισθήσεις. Το τραγελαφικό παραλήρημά της είναι «κραυγή» πόνου για τη δύστυχη μάνα, τον ανερμάτιστο πατέρα, τη φτώχεια, τη βιοπάλη της στη μεταπολεμική Αθήνα ως κομπάρσα (ουσιαστικά ζητιάνα) σε άθλια θεάματα δρόμου και την ερημιά της. Ο σκηνοθέτης Σταύρος Τσακίρης τόλμησε και πέτυχε - σε μεγάλο βαθμό - να συμπυκνώσει την πολυπρόσωπη πλοκή του μυθιστορήματος και να αναδείξει την ουσία και το ήθος του. Και το πέτυχε και με τη διασκευή και με τη λιτά ρεαλιστική σκηνοθεσία του. Στηρίγματά του η συνεργασία των Αγγελου Αγγελή (σκηνικά - κοστούμια), Γιάννη Αντωνίου (κινησιολογία), Κατερίνας Μαραγκουδάκη (φωτισμοί) και η συνολικά καλού επιπέδου ερμηνείες, πρωτίστως από τις γυναίκες ηθοποιούς: Τζίνη Παπαδοπούλου, Μαριλίτα Λαμπροπούλου, Μαριαλένα Ροζάκη (πολύ καλή όταν υποδύεται τα παιδικά χρόνια της Ρουμπίνης - Ραραού), Στεφανία Κριεζή, Εφη Ρευματά, αλλά και των Γιάννη Δρίτσα, Χρήστου Ευθυμίου, Νίκου Γιαλέλη, Ηλία Ζερβού. Επίκεντρο της παράστασης είναι η ερμηνεία της Δήμητρας Χατούπη, η οποία αντέχει - και με σημαντικά αποτελέσματα - το «βάρος» του τρομερού, υψηλών υποκριτικών απαιτήσεων και πολλών - κυρίως «υπογείων - ψυχοδιανοητικών και χαρακτηρολογικών αποχρώσεων του ρόλου της Ραραού.

Στο «Δώμα» του θεάτρου ανεβάστηκε ο ενδιαφέρων μονόλογος του Κώστα Σταματίου «Σταματία, το γένος Αργυροπούλου». Μονόλογος, που συμπυκνωτικά, ακροβατεί στην πολιτική μας ιστορία από τη δεκαετία του '30 μέχρι τη δεκαετία του '70, σαρκάζοντας ευθύβολα όχι μόνο τα κατά καιρούς δικτατορικά, αλλά και τα δήθεν «δημοκρατικά» καθεστώτα - φορείς και διασπορείς του εθνικισμού και αντικομμουνισμού ακόμα και σε λαϊκούς ανθρώπους, που «τυφλώνονται» από μικροαστικές αντιλήψεις και ψευδαισθήσεις περί «ανωτερότητάς» τους έναντι της εργατικής τάξης. Κι ενώ και αυτά υπήρξαν θύματα αυτών των καθεστώτων, ουδέποτε το συνειδητοποίησαν. Τέτοιο θύμα είναι το πρόσωπο του μονολόγου. Η καλοκάγαθη, αφελής, ολιγογράμματη, ψευτοκαθαρευουσιάνα γλωσσικά, γεροντοκόρη, με μόνο έσοδο τη σύνταξη του πεθαμένου «υπερπατριώτη» δημοσίου υπαλλήλου πατέρα της, ονόματι Αργυρόπουλος, αθεράπευτα εμποτισμένη με τις ιδέες του, παντέρημη και δύστυχη Σταματία, παραληρώντας αναδράμει στη στερημένη τον έρωτα, την αγάπη, τη μητρότητα, άχαρη ζωή της. Δεκαεφτάχρονη αρραβωνιάστηκε - με έγκριση του πατέρα της - έναν αξιωματικό του στρατού, ο οποίος όμως σκοτώθηκε. Η αδελφή της, ερωτεύθηκε έναν λαϊκό αγωνιστή - μαχητή της Αντίστασης στα χρόνια της κατοχής και του εμφυλίου και εξόριστο στα μετεμφυλιακά, αποκληρώθηκε από τον πατέρα, αλλά βιοπαλεύοντας σαν εργάτρια, μεγάλωνε το παιδί της. Επειδή «το αίμα νερό δε γίνεται», η Σταματία στηρίζει οικονομικά την αδελφή της και αγαπά τον ανιψιό της σαν παιδί της. Οταν αποφυλακίζεται ο γαμπρός της, ενώ εκτιμά την ανθρωπιά του, δεν αλλάζει ιδέες. Ετσι, μέχρι τέλους πάει χαράμι η ζωή της. Σκηνοθετημένος από τον Βαγγέλη Θεοδωρόπουλο, με απόλυτη απλότητα, αλλά και αληθινή ευαισθησία για το ανθρώπινο δράμα, ο μονόλογος λαμπρύνεται με την ερμηνεία της Ελένης Ουζουνίδου, ηθοποιού με εξαιρετικό, αλλά και πάντα μετρημένο, δραματικό και κωμικό ταλέντο, με λαϊκή στόφα και πηγαίο χιούμορ.

Υπό τον τίτλο «Ο βασιλιάς της Ασίας», ο σκηνοθέτης Κωνσταντίνος Χατζής, συνέθεσε, σκηνοθέτησε και παρουσίασε, στο υπόγειο θέατρο του Ιδρύματος «Μ. Κακογιάννης», ένα σκηνικό συμπίλημα αποτελούμενο από σπαράγματα διαφόρων έργων του σπουδαίου και αλησμόνητου, μοναδικής ποιητικότητας πεζογράφου Γιώργου Χειμωνά. Σπαράγματα, εμμέσως αυτοβιογραφικά, που υποκρύπτουν προσωπικά του βιώματα από τη γενέτειρά του Θεσσαλονίκη, από την οικογένειά του, στενούς συγγενείς, από έρωτες κι αγάπες, χαρές και πόνους, ιδέες και γεγονότα, που επηρέασαν τη ζωή και το έργο του. Σπαράγματα στοχαστικά, που κυριολεκτούν ή αλληγορούν για τον άνθρωπο, την κοινωνία, την πνευματική δημιουργία. Η κειμενική διασκευή, αν και πολυπρόσωπη (κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Νεφέλη»), στη σκηνική της μεταφορά διαρθρώθηκε με δύο μόνο πρόσωπα. Ενα ανδρικό πρόσωπο - τον Ποιητή (ευθεία παραπομπή στον Χειμωνά και με αυτοβιογραφικά στοιχεία για τη ζωή και το δραματικό, πρόωρο τέλος της) - και τη Γυναίκα - «μούσα» του (εκείνη που τον γέννησε, όποια μικρό τον κανάκεψε, τη γυναίκα του παράφορου έρωτα, τη γυναίκα της πιστής αγάπης). Επιφανής νευρολόγος και ψυχίατρος, ο Γ. Χειμωνάς υπήρξε πρωτοπόρος της αυτόματης γραφής στην Ελλάδα. Επέλεξε συνειδητά τη γραφή που δεν υπακούει σε «ορθολογικούς» κανόνες σύνταξης και των «λογικών» σημείων στίξης του λόγου. Τη γραφή που υπακούει στο αίσθημα του ανθρώπου. Στη ροή και στους συνειρμούς της σκέψης και της μνήμης του. Στην ψυχολογική και διανοητική του «άμπωτη» και «παλίρροια». Στους παλμούς της καρδιάς, στην ηρεμία και τη φόρτιση του λόγου. Στο οργανικά και ψυχολογικά καθορισμένο μεγάλο ή μικρό εύρος της αναπνοής του. Στην ευγλωττία και αναγκαιότητα της σιωπής. Και στο τυπωμένο κείμενο αλλά και στη σκηνική μεταφορά του, από τον Κ. Χατζή διέφυγε σε σημαντικό βαθμό αυτό το καθοριστικό ιδίωμα της γραφής του Χειμωνά. Ιδίωμα που προσιδιάζει στην τόσο ξεχωριστή ποιητικότητα της πεζογραφίας του. Η αναμφισβήτητα ατμοσφαιρική παράστασή του «πλουτίστηκε» με την - μεγάλης τέχνης, πολύσημου χειρισμού του λόγου - ερμηνεία της Λυδίας Κονιόρδου (ιδιαιτέρως στις μεγάλης ηλικίας γυναίκες) και την πρωτότυπη, αισθαντική μουσική του Νίκου Ξυδάκη, εκτελεσμένη ζωντανά επί σκηνής από τον Δημήτρη Χουντή (εξαιρετικός σαξοφωνίστας). Αξιοσημείωτη είναι και η ερμηνευτική προσπάθεια του Βαγγέλη Παπαδάκη (Ποιητής).