Με επιτυχία πραγματοποιήθηκαν την Κυριακή 17/1 τα εγκαίνια του μνημείου στην Κοξαρέ του Ρεθύμνου προς τιμήν των καπετάνιων του ΕΛΑΣ Νίκου Παπαδάκη (καπετάν Λεμονιά) και Μανούσου Πορτάλιου, σε εκδήλωση που διοργανώθηκε από την Τομεακή Επιτροπή Ρεθύμνου της ΚΟ Κρήτης του ΚΚΕ και το τοπικό Παράρτημα της ΠΕΑΕΑ - ΔΣΕ. Η ανέγερση του μνημείου έγινε από προσφορές Πολιτιστικών Συλλόγων, φίλων και αγωνιστών. Σήμερα, πλέον, βρίσκεται σχεδόν στη φάση της αποπεράτωσής του.

Την κεντρική ομιλία στην εκδήλωση έκανε ο Γιώργος Νταγκουνάκης, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, ενώ στεφάνια κατατέθηκαν από το ΚΚΕ, την ΠΕΑΕΑ - ΔΣΕ, την ΚΝΕ, τον δήμαρχο Αγ. Βασιλείου, Γ. Ταταράκη, καθώς και τις οικογένειες του Ν. Παπαδάκη και του Μ. Πορτάλιου, εκφράζοντας τη συγκίνησή τους για την πρωτοβουλία.

Να σημειωθεί ότι παρά τις πολύ κακές καιρικές συνθήκες, στο κάλεσμα συμμετοχής στην εκδήλωση ανταποκρίθηκε πολύς κόσμος από τη γύρω περιοχή και τα χωριά των τιμώμενων αγωνιστών (Καρίνες και Παντάνασσα).

Ηταν κι αυτή η παρουσία μια επιβεβαίωση ότι η άνανδρη δολοφονία των δύο καπετάνιων του ΕΛΑΣ και στελεχών του ΚΚΕ, το Γενάρη του 1945, από ένοπλα όργανα της εγχώριας αντίδρασης δε στάθηκε ικανή να σβήσει από τις καρδιές του ρεθεμνιώτικου λαού την ηρωική δράση του Ν. Παπαδάκη και του Μ. Πορτάλιου ενάντια στους Γερμανούς κατακτητές, τη συμβολή τους στον αγώνα για την πραγματική απελευθέρωση του λαού.

Σε αυτό ακριβώς το πλαίσιο, στην ομιλία του, ο Γ. Νταγκουνάκης, μεταξύ άλλων, ανέφερε: «Μπροστά στα 100 χρόνια του Κόμματος διδασκόμαστε από τέτοιες ηρωικές μορφές πάλης του λαού μας, που έβαλαν τη σφραγίδα τους σε ιστορικές στιγμές. Διδασκόμαστε από την προσφορά τους, τη δράση τους, μελετάμε τα θετικά, βγάζουμε συμπεράσματα από τις αδυναμίες και τις αναποδιές της ταξικής πάλης.

Βρισκόμαστε σήμερα εδώ, στη "στροφή της αντιστασιακής πεδιάδας της Κοξαρέ", για να τιμήσουμε τη μνήμη του Νίκου Παπαδάκη, του θρυλικού καπετάν Λεμονιά και του συντρόφου του Μανούσου Πορτάλιου: Καπεταναίοι του ΕΛΑΣ και στελέχη του ΚΚΕ που δολοφονήθηκαν άνανδρα από ποτισμένα με αδελφοκτόνο μίσος τσιράκια των Αγγλων.

Οι αγγλο-καθοδηγούμενοι δολοφόνοι μπορεί να αφαίρεσαν τη ζωή, δεν μπόρεσαν όμως να τους σβήσουν από τη μνήμη, τις καρδιές και την εκτίμηση του ρεθεμνιώτικου λαού.

Τιμούμε στο πρόσωπο των οικογενειών τους, των συγγενών και των φίλων τους, όλους τους επώνυμους και ανώνυμους αγωνιστές του λαού μας, του λαϊκού κινήματος, του ΚΚΕ.

Η σημερινή μας εκδήλωση και η πρωτοβουλία της ΚΟ Ρεθύμνου να στήσει αυτό το μνημείο, τιμώντας δύο ηρωικές μορφές, τον καπετάν Λεμονιά και τον Πορτάλιο, δύο αλύγιστους της ταξικής πάλης στην Κρήτη, είναι η καλύτερη απάντηση στους σημερινούς αριστερούς αβανταδόρους του συστήματος.

Τιμούμε τους κομμουνιστές, τα μέλη και τους φίλους του Κόμματος, άλλους αγωνιστές που συμπορεύθηκαν με το ΚΚΕ κι έμειναν αλύγιστοι στις εξορίες, στα εκτελεστικά αποσπάσματα, στην παρανομία, στις τεράστιες δυσκολίες του ένοπλου αγώνα, τόσο στην περίοδο της ΕΑΜικής Αντίστασης, όσο και την πάλη του ΔΣΕ, την κορυφαία στιγμή της ταξικής πάλης στην Ελλάδα τον αιώνα που πέρασε».

Τέλος, ο Γ. Νταγκουνάκης τόνισε ότι ο λαός μας μπορεί να γυρίσει την πλάτη σε παλιούς και νέους σωτήρες, να σώσει ο ίδιος τον εαυτό του, λέγοντας «όχι» σε παλιά και νέα μνημόνια και στον ενταφιασμό του Ασφαλιστικού, διεκδικώντας άμεση αναπλήρωση απωλειών από τα χρόνια της κρίσης, σε ρήξη με την ΕΕ, το κεφάλαιο και την εξουσία τους.

Η εκδήλωση περιελάμβανε, επίσης, ιστορικό από τον σύντροφο Κώστα Βαβουράκη, ΕΠΟΝίτη και συναγωνιστή των δύο τιμώμενων αγωνιστών.

Μεταξύ άλλων αναφέρθηκε στο τελευταίο βράδυ πριν από την άνανδρη δολοφονία τους το Γενάρη του 1945: «Το τελευταίο βράδυ που μείναμε μαζί με τον καπετάν Λεμονιά ήταν σε ένα χωριό απέναντι από εδώ, στην Κοξαρέ. Ο Λεμονιάς με τον Πορτάλιο κάλεσαν 3 άτομα από την Κοξαρέ, εμένα κι άλλους δύο, για να μας ευχαριστήσουν για τον αγώνα που είχαμε κάνει. Και μας λέει ο Λεμονιάς: "Δεν σας ευχαριστώ εξ ονόματος του Λεμονιά, αλλά σας ευχαριστώ ως υπεύθυνος για τον ρεθεμνιώτικο λαό". Μετά ήμασταν στο σπίτι στον Κορέ (περιοχή κοντά στην Κοξαρέ και όπου έγινε η δολοφονία) που ήταν παρευρισκόμενη και η οικογένεια του Σταυρουλιδάκη και μας λέει ο Λεμονιάς: "Ευχαριστώ και τα παιδιά, όλα, που ήταν στην πρώτη γραμμή στον αγώνα".

Το βράδυ αυτό κοιμηθήκαμε μαζί. Το επόμενο πρωί, εμένα, επειδή ήμουν μικρότερος, με βάλανε τελευταίο νούμερο, 5 με 7. Περίπου στις 5.30, χαμηλότερα από εκεί που ήμασταν, άρχισαν να ανάβουν φωτιές. Αμέσως μίλησα στον καπετάν Λεμονιά.

Να σας θυμίσω ότι οι Γερμανοί είχανε κάψει την Κοξαρέ πριν από 4 μήνες και αυτοί οι άνανδροι ήρθανε πάλι να μας σκοτώσουν. Ανάψανε φωτιές γύρω γύρω στο χωριό, σηκωνόμαστε να πάρουμε τους δικούς μας από την άλλη πλευρά. Ο Λεμονιάς μου λέει τι να κάνουμε: "Σήκω εσύ που είσαι πάντα για τα δύσκολα, θα κατέβεις όταν ξημερώσει να χτυπήσεις την καμπάνα, να ξεσηκώσεις τους χωριανούς και θα έρθουμε". Κατεβαίνω, ξεσηκώνω τον κόσμο. Κι ο κόσμος όλος ξεσηκώθηκε. Και μετά εκεί που έμεινα εγώ, έρχεται ένας που τον είχαμε χάσει πρωτύτερα και μου λέει "εσύ είσαι, πού ήσουνα;".

Τελικά, γύρω στα 100 άτομα από το χωριό μας πήγανε απέναντι σε ένα ύψωμα. Εκεί έφεραν κι άλλους. Σε μένα έρχεται ο επικεφαλής αυτών που μας αιχμαλώτισαν. Φορούσα ένα ζευγάρι καινούργιες αρβύλες κι έρχεται ένας και μου τις βγάζει. "Σε κακοποιήσανε;" Οχι, δεν έχω παράπονο. Μου βάζει τις αρβύλες. Μετά από λίγη ώρα έρχεται και μας λέει σας φέρνουμε κακό χαμπάρι. Σκοτώσανε τον Λεμονιά και τον Πορτάλιο. Φανταστείτε όταν το άκουσα σε τι κατάσταση ήμουν εγώ. Μας παίρνει και μας φέρνει εδώ. Εδώ από κάτω είχανε σκοτώσει τον Λεμονιά και από πάνω στο ύψωμα τον Πορτάλιο. Τον βάλαμε επάνω, είχανε φέρει μια πόρτα από το χωριό οι γυναίκες και τον πάμε στα Μυξόρουμα (ένα μικρό χωριό πιο πάνω) και από εκεί ήρθανε και τον πήρανε οι χωριανοί του. Και τον Πορτάλιο ήρθανε το πρωί από το χωριό του και τον πήρανε. Τη δεύτερη μέρα μας πήρανε και μας πήγανε στην καμάρα που είχανε χαλάσει οι Γερμανοί. Μας πήγανε στο Ρέθυμνο, μας είχανε δεμένους δύο δύο με σύρμα και μας πήγανε στις φυλακές...».