Οταν αναφερόμαστε ειδικά στην προστασία της υγείας και ασφάλειας στους χώρους δουλειάς εννοούμε όχι μόνο την πρόληψη των εργατικών ατυχημάτων, αλλά και την πρόληψη των επαγγελματικών ασθενειών, την πρόληψη της πρόωρης φθοράς της υγείας και την πρόωρη γήρανση του οργανισμού που προκαλούνται από τις συνθήκες και τους όρους δουλειάς.

Τα προβλήματα στο αναπνευστικό είναι ίσως από τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα επαγγελματικών ασθενειών στον κλάδο των εργαζομένων στα ορυχεία. Συναντάμε βρογχίτιδες ακόμα και σε μη καπνιστές εργαζόμενους του κλάδου, ενώ η πνευμονοκονίαση, ο πνεύμονας των ανθρακωρύχων, η πυριτίαση, η αμιάντωση είναι κλασικές επαγγελματικές ασθένειες που συνδέονται με την επαγγελματική έκθεση στη σκόνη στα διάφορα ορυχεία και την απουσία μέτρων προστασίας της υγείας των εργαζομένων.

Στους χημικούς παράγοντες κινδύνου για τους εργαζόμενους στα ορυχεία συμπεριλαμβάνονται και τα σωμάτια diesel (diesel particulate) από τα καυσαέρια μηχανών (σκαπτικά, φορτηγά κ.λπ.), που είναι αναγνωρισμένοι καρκινογόνοι παράγοντες.

Πολλές μελέτες δείχνουν ότι αν αξιοποιηθούν μέτρα για την προστασία της υγείας, αν αξιοποιηθούν σύγχρονα τεχνολογικά και επιστημονικά επιτεύγματα, υπάρχουν οι δυνατότητες να προληφθεί αποτελεσματικά η επιβάρυνση της υγείας. Ενδεικτικά μπορούν να αναφερθούν ο επαρκής εξαερισμός και η απορρόφηση αερίων και σκόνης με ειδικά μηχανήματα, η συντήρηση των μηχανών, η αξιοποίηση καταλυτών, μέχρι και η διακοπή των εργασιών μετά τις εκρήξεις, για να διασφαλιστούν οι όροι προστασίας της υγείας των εργαζομένων.

Στην έκθεση της Επιθεώρησης Μεταλλείων όμως επισημαίνονται παραβιάσεις των κανονισμών σε ό,τι αφορά τη διασφάλιση της ποιότητας του αέρα στις στοές των μεταλλείων, ενώ και οι ίδιοι οι εργαζόμενοι καταγγέλλουν ότι οι όποιες μετρήσεις γίνονται με εικονικές συνθήκες για να κρύβουν το πρόβλημα.

Η βαρηκοΐα ή και η κώφωση από το θόρυβο των μηχανημάτων, από εκρήξεις σε στοές κ.λπ. καταγράφεται επίσης ως σοβαρό πρόβλημα υγείας, ενώ απλές εργασίες συντήρησης των μηχανημάτων, εγκλωβισμού του θορύβου, περιορισμού της έκθεσης, θα περιόριζαν αποτελεσματικά το πρόβλημα, που όμως κοστίζουν στο κεφάλαιο διότι του αφαιρείται μέρος από την κερδοφορία.

Μεγάλο μέρος εργαζομένων του κλάδου, όλων των ειδικοτήτων, υποφέρουν από σοβαρά μυοσκελετικά προβλήματα. Αυτό είναι αποτέλεσμα της βαριάς σωματικής εργασίας, των επαναλαμβανόμενων κινήσεων κατά τη διάρκεια της εργασίας, της έκθεσης σε κραδασμούς, την ορθοστασία, τις ατελείωτες ώρες εργασίας σε μη εργονομικές θέσεις.

Αυτά, την ίδια ώρα που έχουν κατασκευαστεί δεκάδες ανυψωτικά και βοηθητικά μηχανήματα για διευκόλυνση τέτοιων εργασιών, όταν υπάρχουν τρόποι να γίνουν αντικραδασμικές οι θέσεις εργασίας και υπάρχουν αντικραδασμικά εργαλεία και προστατευτικά όπως τα παπούτσια, όταν με απλά μέτρα όπως τα διαλείμματα, την εναλλαγή εργασιών, θα μπορούσαν να αποφευχθούν τέτοια προβλήματα υγείας.

Οι καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις με την επιδείνωση των όρων εργασίας των εργαζομένων, τα ελαστικά ωράρια και τις ελαστικές σχέσεις εργασίας έρχονται να πολλαπλασιάσουν τους κινδύνους για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων.

Η επίθεση στην Κοινωνική Ασφάλιση με την αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης είναι σοβαρότατες πηγές κινδύνου για την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων, ενώ με την επίθεση στα ΒΑΕ, από την άλλη, επιχειρούν να καταργήσουν ένα θεσμό που αφορά στην πρόληψη, στην προστασία της υγείας, στην προστασία από την πρόωρη φθορά και γήρανση και τη μείωση του χρόνου έκθεσης στους κινδύνους.

Καταδικάζονται ηλικιωμένοι άνθρωποι σε ακόμη περισσότερα χρόνια έκθεσης σε επαγγελματικούς κινδύνους, όταν ήδη η υγεία είναι πιο ευάλωτη, όταν εκ των πραγμάτων τα αντανακλαστικά τους, η μυική τους ανοχή είναι μειωμένα.

Τέλος, ενώ έχουμε αρκετές χιλιάδες επαγγελματικές ασθένειες και εκατοντάδες θανάτους κάθε χρόνο, στην Ελλάδα, με διαχρονική ευθύνη του κράτους, δεν καταγράφεται πρακτικά καμία επαγγελματική ασθένεια, χαρακτηρίζονται ως κοινή νόσος και κρύβονται έτσι οι συνέπειες από την εργοδοτική ασυδοσία.

Η συνολική αυτή κατάσταση στην υγεία των εργαζομένων στα ορυχεία παρουσιάζεται τις περισσότερες φορές από τους εργοδότες ως φυσικό επακόλουθο της ίδιας της φύσης της εργασίας. Τα εργατικά ατυχήματα και οι επαγγελματικές ασθένειες παρουσιάζονται είτε ως αναπόφευκτα γεγονότα, είτε ως ατομική ευθύνη των εργαζομένων.

Η λήψη μέτρων και ο βαθμός αξιοποίησης των σύγχρονων επιστημονικών και τεχνολογικών δυνατοτήτων για την προστασία της ΥΑΕ όμως υποτάσσεταιστο κριτήριο της διασφάλισης της μέγιστης κερδοφορίας και της ανταγωνιστικότητας. Ο περιορισμός του κόστους για την αντιμετώπιση του επαγγελματικού κινδύνου αποτελεί έναν τρόπο μείωσης της τιμής της εργατικής δύναμης, του λεγόμενου «μη μισθολογικού κόστους».

Στον αντίποδα των εργοδοτικών συμφερόντων βρίσκονται οι ανάγκες της εργατικής τάξης για την προστασία της ζωής, της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων.

Ειδικότερα σήμερα στις συνθήκες καπιταλιστικής κρίσης, αναδιαρθρώσεων, ανατροπών, απολύσεων, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή και επιμονή από το εργατικό κίνημα, ώστε να μη θεωρηθεί «πολυτέλεια» η προστασία από τους κινδύνους στους χώρους δουλειάς.

Η διεκδίκηση, η απαίτηση ασφαλών όρων εργασίας είναι συνυφασμένη με την αταλάντευτη ταξική αντιπαράθεση με την εργοδοσία.

Υπάρχει θετική πείρα από σωματεία που πρωτοστάτησαν, συνδυάζοντας το δικαίωμα στη δουλειά, την πάλη ενάντια στις απολύσεις, την πάλη για το μεροκάματο, με την πάλη για την ίδια τη ζωή των εργατών.

Σε τελική ανάλυση, η εισαγωγή σύγχρονης τεχνολογίας στην παραγωγική διαδικασία μπορεί και πρέπει να μεταφράζεται σε μείωση της έκθεσης στον επαγγελματικό κίνδυνο, σε πρόληψη της επιβάρυνσης της υγείας των εργαζομένων, σε μείωση τόσο των ορίων συνταξιοδότησης όσο και του ημερήσιου χρόνου εργασίας.

Η ολόπλευρη αξιοποίηση της επιστήμης και της τεχνολογίας με αυτόν τον προσανατολισμό περιορίζεται δραστικά στο βαθμό που αντιστρατεύεται τον κυρίαρχο σήμερα νόμο της κερδοφορίας και της ανταγωνιστικότητας. Γι' αυτό, η προοπτική της πάλης του εργατικού και του λαϊκού κινήματος πρέπει να καθορίζεται από τη δημιουργία των προϋποθέσεων για μια άλλη ανάπτυξη με κριτήριο την ικανοποίηση των λαϊκών αναγκών, μεταξύ των οποίων και της υγείας και ασφάλειας στην εργασία.