α. Με περίπου τριπλάσια ή πάντως υπερδιπλάσια θυσία ανεξεταστέων πέρσι ο ίδιος υπουργός -μάλιστα νεόφερτος τότε- δεν ένιωσε να ξυπνάει μέσα του το ίδιο κριτήριο κοινωνικής ευαισθησίας για έγκαιρη επαναφορά του θεσμού, ώστε και να λειτουργεί ευεργετικά;

β. Και, αν είναι πραγματικό αυτό το κριτήριο φέτος, ποιος θα θρηνήσει για τα υπερδιπλάσια θύματα του προηγούμενου χρόνου, που αντιμετωπίστηκαν με αναλγησία κοινωνική - παιδαγωγική; Ποιο μέτρο μελετά για κείνα τα θύματα που δεν ενημερώθηκαν έγκαιρα (αλλά περί την 10η Αυγούστου 2000) και απορρίφθηκαν μαζικά δεύτερη φορά, ένα μήνα αργότερα, ώστε να χάσουν και ό,τι τους είχε απομείνει από αυτοσεβασμό και αυτοπεποίθηση;

γ. Μήπως το κοινωνικό κριτήριο είναι στην περίπτωση αυτή ακριβολογία με άλλο περιεχόμενο; Τέτοιο περίπου: για λόγους κοινωνικής προοπτικής χρειαζόμασταν να απομακρύνουμε από το Ενιαίο Λύκειο κάποιες δεκάδες χιλιάδες νέους. Το πετύχαμε πέρυσι και πρόπερσι ρυθμίζοντας τη στρόφιγγα απόρριψης σε ποσοστά 28% και 18% αντίστοιχα. Πετύχαμε και τις επιθυμητές παρενέργειες (εξώθηση κάποιου ποσοστού προς την ιδιωτική εκπαίδευση, και τα ξένα σχολεία για τους οικονομικά εύρωστους της κοινωνίας)¹. (Είναι πολύ κυνικό να δεχτεί κανείς ότι υπήρξε τέτοιο κίνητρο ως συνειδητή επιδίωξη. Εμείς αποκλείουμε να υπήρξε ποτέ τέτοιο κίνητρο, δεν το αποκλείει όμως η κοινή λογική).

δ. Μήπως, λοιπόν, δεν είναι το κριτήριο/ σκεπτικό της απόφασης κοινωνικό, ούτε παιδαγωγικό, αλλά πολιτικό, δηλαδή ανησυχία ότι τώρα πια δε γινόμαστε πιστευτοί πως ασκούμε νοικοκυρεμένη εκπαιδευτική πολιτική; Για την οποία, βέβαια, είναι υπεύθυνοι όλοι όσοι την υπερασπίστηκαν δημόσια² κατά την «ιστορική» εκείνη τριήμερη συζήτηση στη Βουλή (λόγω Επερώτησης, περί την 15η Ιανουαρίου 1999).

ε. Πάντως, αν είναι αναγκαίο τώρα πια κάποιο σκεπτικό για την επαναφορά το θεσμού των ανεξεταστέων, νομίζω πιο προσφυή τον όρο παιδαγωγικό κριτήριο, με κάποιες προϋποθέσεις στην εφαρμογή:

• Οτι θα προγραμματιστεί με τρόπο που δε θα διαλύει προκαταβολικά τη λειτουργία του Λυκείου το Σεπτέμβρη, όποτε θα φέρει πιο πολλή ζημιά.
• Οτι το παιδαγωγικό κριτήριο θα εφαρμοστεί γενικότερα στην οργάνωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας, όπου τα τελευταία χρόνια είναι έκδηλη η κατάσταση ασυναρτησίας, σύγχυσης και ακρισίας, με απόλυτη ευθύνη της πολιτικής ηγεσίας³.

Υστερόγραφο:

Οι μικροδιαπληκτισμοί που ακούστηκαν μεταξύ των δύο υπουργών (του σημερινού και του προκατόχου του, στις εφημερίδες της 1-8-2001) εντάσσονται στο κλίμα της ασυναρτησίας, σύγχυσης και ακρισίας, που οι ίδιοι δημιούργησαν. Λεπτομέρειες - αναλύσεις στα κείμενα της σημείωσης 3, όπου ανάμεσα σε άλλα υπάρχει και η ακόλουθη παρατήρηση: «η ευρωστία μιας κοινωνίας προκύπτει από το άθροισμα καλής παιδείας που η κοινωνία προσφέρει με ίση φροντίδα για όλα τα παιδιά της».

Αν ζητήσουν άλλες, είμαστε πρόθυμοι, αλλά μόνο σε πραγματικό δημόσιο διάλογο, με έναν όρο: ίσο χρόνο για δικούς και ειδικούς. Και συντονιστή που θα ασκεί μόνο συντονισμό και θα κατανέμει το χρόνο.