Οι επίσημοι αριθμοί ανέργων, που δημοσιεύτηκαν στις αρχές Αυγούστου (3.800.000), δεν αποτέλεσαν μόνο για τον σοσιαλδημοκράτη καγκελάριο, Γκέρχαρντ Σρέντερ, δυσάρεστο μήνυμα. Ακόμα από τα τέλη του 1998, που ανέλαβε την κυβερνητική εξουσία, είχε ορίσει ως ένα από τα κύρια καθήκοντα της κυβέρνησής του να μειώσει την ανεργία τουλάχιστον κάτω από τα 3,5 εκατομμύρια. Αυτό όμως έχει γίνει ενδημία και σημειώνει συνεχώς ανοδική πορεία. Οι σχετικοί αριθμοί μιλάνε εύγλωττα γι' αυτό. Από τον Ιούνη έως τον Ιούλη προστέθηκαν άλλοι 104.300 άνθρωποι πρόθυμοι για εργασία, αλλά οι πόρτες των επιχειρήσεων είναι διπλοαμπαρωμένες γι' αυτούς. Ο γενικός μέσος όρος ανεργίας έφτασε το 9,2%. Ομως η θεώρηση των στατιστικών στοιχείων δείχνει από τη μια τη μεγάλη διαφορά ποσοστού ανέργων μεταξύ Δυτικής και Ανατολικής Γερμανίας και από την άλλη τη δραματική κατάσταση σε πολλές από τις πρώην βιομηχανικές - και άλλοτε χωρίς ανεργία - περιοχές της Ανατολικής Γερμανίας (ΓΛΔ). Πραγματικά, σε πενταπλάσιο αριθμό κατοίκων της Δυτικής Γερμανίας οι άνεργοι εκεί ανέρχονται σε 2,4 εκατομμύρια (ποσοστό 7,3%), ενώ στην Ανατολική, με το 1/5 του συνολικού αριθμού κατοίκων οι άνεργοι έχουν φτάσει το 1,3 εκατομμύριο ή ποσοστό 17,3%. Το ανώτατο ποσοστό ανεργίας στα δυτικογερμανικά κρατίδια το έχει η Βρέμη (12,5%) και το κατώτατο η Βαυαρία και η Βάδη-Βιρτεμβέργη (από 4,8% η καθεμία). Αντίθετα, το κατώτατο ποσοστό ανεργίας στην Ανατολική το έχει η Θουριγγία (15,2%), ενώ το ρεκόρ το κατέχει η Σαξωνία-Ανχάλτη (19,6%), τα δε άλλα τρία ανατολικά κρατίδια έχουν ξεπεράσει το 17%. Αλλά και το Βερολίνο, με 16% ανεργία, δεν έχει βέβαια πάρει χρυσό, αλλά οπωσδήποτε αργυρό μετάλλιο ανεργίας.

Ετσι έχουν διαψευστεί από καιρό όχι μόνο οι επαγγελίες του πρώην χριστιανοδημοκράτη καγκελάριου, Χέλμουτ Κολ, για «ανθούντα τοπία» στην πρώην σοσιαλιστική Γερμανία, αλλά και οι επαγγελίες του σημερινού -σοσιαλδημοκράτη - καγκελάριου για καταπολέμηση της ενδημίας.

Δυο μέρες μετά την ανακοίνωση αυτών των στατιστικών στοιχείων έκανε την εμφάνιση στον γερμανικό Τύπο ένας «μάγος» που ισχυρίζεται ότι βρήκε το ελιξίριο της θεραπείας. Μπορεί, βεβαιώνει, μέσα σε τρία έως πέντε χρόνια με τη μέθοδό του να μειωθεί η ανεργία κατά 50% και να φτάσει το 1,9 εκατομμύριο. Πρόκειται για τον κύριο Μάιχαρντ Μίγκελ, διευθυντή του Ινστιτούτου Οικονομίας και Κοινωνίας (IWG) της Βόννης.

Από τη δεκαετία του '70 έχουν δοκιμαστεί στη Γερμανία όλα όσα μπορούσαν να επιτευχθούν με κρατική ρύθμιση της αγοράς της εργασίας και όμως οι αριθμοί των ανέργων αυξάνονται συνεχώς. «Πρέπει να καταλάβουμε ότι στην έως τώρα διάγνωση και θεραπεία υπάρχει κάτι το εσφαλμένο», λέει.

Η θεραπεία λοιπόν συνίσταται στην «απορύθμιση της αγοράς της εργασίας» με τη βοήθεια της δημιουργίας «ενός τομέα χαμηλών μισθών, πιο ευέλικτων συλλογικών συμβάσεων εργασίας και καλύτερης εκπαίδευσης και μετεκπαίδευσης». Επιπλέον, προτείνει, το ποσό της παρεχόμενης κοινωνικής βοήθειας στους μακρόχρονα ανέργους να μειωθεί στο 75% του σημερινού επιπέδου. «Τότε δημιουργείται κίνητρο, οι λιγότερο ειδικευμένοι (εργάτες) να αρχίσουν εργασία με μικρότερη αμοιβή». Γνωστή, λοιπόν, η θεραπεία: Οχι περικοπή των κερδών των επιχειρήσεων, αλλά των ημερομισθίων.

Προς την ίδια κατεύθυνση της μείωσης του χαμηλού επιδόματος κοινωνικής βοήθειας κινείται και η πρόταση του χριστιανοδημοκράτη πρωθυπουργού του κρατιδίου της Εσσης, Ρόλαντ Κοχ, που δηλώνει ότι στη Γερμανία πρέπει να εφαρμοστεί το μοντέλο της πολιτείας Ουισκόνσιν των ΗΠΑ. Προτείνει, δηλαδή, το κράτος να προσφέρει σε ικανούς για εργασία μια απασχόληση και σε όποιον αρνείται να του παρέχεται «η δυνατότητα μιας πολύ μέτριας ζωής ως την απλή στέγαση». Σε απάντηση η αντιπρόεδρος των συνδικάτων της Σαξωνίας δήλωσε ότι αυτό είναι «η βλακωδέστερη συζήτηση αυτού του καλοκαιριού» και έφερε ως παράδειγμα την πόλη του Κέμνιτς (πρώην Καρλ-Μαρξ-Στατ) όπου πήγε να εφαρμοστεί ένα τέτοιο μοντέλο, με αποτέλεσμα «μετά από 1.000 και πάνω επισκέψεις σε επιχειρήσεις μέσα σε ένα χρόνο βρέθηκε μόνο μια χαμηλόμισθη θέση για μικροειδικευμένο».

Βρισκόμαστε βέβαια πολύ μακριά από την αμερικανική πολιτεία του Ουισκόνσιν, για να έχουμε άμεση αντίληψη για το διαφημιζόμενο μοντέλο. Εχουμε όμως τη δυνατότητα να δανειστούμε μερικά από τα πολυάριθμα στοιχεία που παραθέτει για τα αντικοινωνικά αποτελέσματά του στη «Νόιες Ντόιτσλαντ» (14 του Αυγούστου) ο ανταποκριτής της στη Νέα Υόρκη. Γράφει ανάμεσα στα άλλα: Επινοητής του είναι ο Τόμι Θόμπσον, πρώην κυβερνήτης αυτής της πολιτείας και τώρα υπουργός Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας στην κυβέρνηση Μπους. Το πρόγραμμά του όριζε: Κοινωνική βοήθεια και άλλα δημόσια βοηθήματα δικαιούται μόνο ο άνεργος που μετέχει στα λεγόμενα προγράμματα επιμόρφωσης και αποδείχνει ότι προσπαθεί αδιάκοπα να βρει εργασία, και τότε πάλι μόνο η κοινωνική βοήθεια δεν ξεπερνάει τα δύο χρόνια σε όλη την εργασιακή ζωή του ενδιαφερόμενου. Σήμερα στο Ουισκόνσιν υπάρχουν 7.000 αποδέκτες της κοινωνικής βοήθειας, 67% λιγότεροι από το 1986, που άρχισε η εφαρμογή του προγράμματος του Tommy Thompson. Τι έγιναν οι τόσοι άλλοι; Ο Γερμανός ανταποκριτής δίνει την απάντηση μέσω των «Τάιμς της Νέας Υόρκης», που προ διετίας έγραφε σχετικά: «Οι συνθήκες ζωής των ανέργων επιδοτούμενων, που άρχισαν να εργάζονται με βάση το πρόγραμμα του σημερινού υπουργού του Μπους, δε βελτιώθηκαν καθόλου. Οι ετήσιες αποδοχές τους ήταν κατά 400 δολάρια κατώτερες από το επίδομα της κοινωνικής βοήθειας».

Αλλοι αριθμοί - γράφει η «Νόιες Ντόιτσλαντ» - επιβεβαιώνουν ότι το 1997 μόνο το 1/4 των φτωχών αυτής της πολιτείας επιδοτούνταν. Και 62% αυτών που βρήκαν εργασία έγιναν φτωχότεροι: «Με ετήσιο μέσο όρο εσόδων 8.560 δολάρια έμειναν κάτω από το κατώτατο όριο φτώχειας. Παρότι εργάζονται, καταφεύγουν στις εστίες όπου τους παρέχεται δωρεάν ένα πιάτο σούπας. 38% αυτών που δεν αναφέρει η στατιστική δεν έχουν καθόλου έσοδα, σύμφωνα με δημοσκοπήσεις».

Στο περιοδικό «The Nation», πληροφορεί ο Γερμανός ανταποκριτής, αναφέρονται τα εξής στοιχεία: «Ενώ ο αριθμός των αποδεκτών κοινωνικής βοήθειας υποχώρησε, αυξήθηκαν η κακοποίηση παιδιών, η βία κατά των γυναικών, οι συλλήψεις νεολαίων και η θνησιμότητα των παιδιών, ιδιαίτερα ανάμεσα στους Αφροαμερικανούς και τους Λατινοαμερικανούς».

Αλλά δεν είναι μόνο οι χριστιανοδημοκράτες (CDU) και οι κοινωνικο-χριστιανιστές (CSU), της Βαυαρίας, που πιστεύουν να λύσουν το πρόβλημα της ανεργίας με «καταναγκαστικούς» εργάτες. Μάλιστα, η «Μπερλίνερ Τσάιτουνγκ» (20/8) επικαλείται τη μαρτυρία σοσιαλδημοκρατικού στελέχους ότι το «σύστημα» αυτό εφαρμόζεται ήδη και σε αρκετούς νομούς. Στο χορό αυτό μπήκε τώρα και ο αντιπρόεδρος των σοσιαλδημοκρατών (SPD) και υπουργός Αμυνας, Ρούντολφ Σάρπινγκ, που απαιτεί το ίδιο. Συγκεκριμένα, προτείνει, σε νέους ανέργους έως 25 ετών να προσφέρουν εργασία σε δημοτικά έργα προστασίας περιβάλλοντος, περιποίησης γερόντων και αρρώστων. Και όποιος αρνείται, «να χάνει κάθε δημόσια υποστήριξη». Από τις πολλές απαντήσεις αναγνωστών στον Τύπο, αναφέρω μια χαρακτηριστική: «Ο κ. Σάρπινγκ προσπαθεί να αποπροσανατολίσει τον κόσμο ακριβώς την ώρα που στέλνει στρατιώτες στη FYROM».

Βρίσκεται μήπως η καταπολέμηση της ανεργίας στη μείωση του πολύ μεγάλου αριθμού υπερωριών; Αυτό τουλάχιστον ισχυρίζεται ο πρόεδρος της Συνομοσπονδίας των Συνδικάτων (DGB), Ντίτερ Σούλτε, δηλώνοντας ότι με μείωση των υπερωριών κατά 30% θα δημιουργούνταν έως 300.000 θέσεις εργασίας.

Στο θέμα αυτό η αντιπρόεδρος των συνδικάτων της Θουριγγίας έχει μια τελείως διαφορετική άποψη: «Η μείωση του χρόνου εργασίας δεν είναι το σημαντικότερο αίτημα των εργαζομένων. Αυτό φαίνεται από τον μεγάλο αριθμό εθελοντικών υπερωριών. Πολλοί δεν αντιλαμβάνονται σωστά το ζήτημα, ότι δηλαδή οι υπερωρίες θα ήταν περιττές, αν για την κάθε ώρα εργασίας κέρδιζαν περισσότερα. Αυτό ισχύει και για τη Δύση και για την Ανατολή. Πολλοί έχουν φόβο ότι, αν αρνηθούν πρόσθετες ώρες εργασίας, θα είναι οι πρώτοι που θα απολυθούν».

Ειδικά για την Ανατολική Γερμανία η συνδικαλίστρια αυτή υποστηρίζει ότι στη μεταλλοβιομηχανία το εβδομαδιαίο ωράριο εργασίας κυμαίνεται μεταξύ 35 και 42 ωρών και γενικά κατά μέσο όρο εφαρμόζεται η βδομάδα των 39,7 ωρών. Το πρόβλημα, λοιπόν, είναι να καθιερωθεί γενικά η βδομάδα των 35 ωρών και να αυξηθούν οι αποδοχές των εργαζομένων που, π.χ., στη Θουριγγία αποτελούν το 50-70% των αντίστοιχων αποδοχών στη Δυτ. Γερμανία.

Εδώ πάλι πρόκειται για ένα μοντέλο της αυτοκινητοβιομηχανίας «Φολκσβάγκεν», που προσφέρει σε 5.000, ως επί το πλείστον ανέργους, εργασία αντί, ονομαστικά, 5.000 μάρκων (ακαθάριστων) το μήνα - ουσιαστικά 4.500 συν 500 μάρκα για φόρους και «συμμετοχή στα κέρδη». Αλλά το μυστικό της υπόθεσης είναι ότι κατά τη συμφωνία που κλείστηκε στις 28 του Αυγούστου το εβδομαδιαίο ωράριο καθορίζεται «βασικά» σε 35 ώρες, αλλά αν οι ανάγκες της παραγωγής το απαιτούν μπορεί να φτάσουν τις 42 ώρες. Ενα άλλο ρίσκο για τους υποψήφιους 5.000 είναι ότι θα εξετάζεται η ποιότητα της παραγωγής. Αν δεν αρέσει στα αφεντικά πρέπει το κομμάτι του αυτοκινήτου να ξαναδουλευτεί.

Κάτω από το βάρος της μαζικής ανεργίας έτρεξαν ήδη οι 5.000 υποψήφιοι για τη «Φολκσβάγκεν» και ο καγκελάριος χαιρέτισε τη συμφωνία ως απόδειξη της «ανανεωτικής ικανότητας της Γερμανίας».

Λίγες μέρες πριν τη συμφωνία αυτή δημοσιεύτηκε το συμπέρασμα μελέτης του Οικονομικού και Κοινωνικού Επιστημονικού Ινστιτούτου (WSI), σύμφωνα με το οποίο δικαιολογείται γενικά η αύξηση των ημερομισθίων κατά 3,5%. Αλλά η ηγεσία της Συνδικαλιστικής Συνομοσπονδίας (DGB) ισχυρίζεται ότι η μαζική ανεργία και η όχι καλή κατάσταση της οικονομίας δεν ευνοούν τη διαπραγματευτική θέση των συνδικάτων.

Η στάση αυτή εξηγεί γιατί - παρά τα 4 εκατομμύρια ανέργους - ο διεκδικητικός αγώνας των εργαζομένων είναι ακόμα αρκετά άτονος.