Οι εξελίξεις στην Καταλονία, με το λεγόμενο δημοψήφισμα για την ανεξαρτητοποίηση της περιοχής από την Ισπανία, αναδεικνύουν πολύ χαρακτηριστικά πόσο γρήγορα βαθαίνουν οι ενδοαστικές αντιθέσεις ακόμα και στο εσωτερικό ισχυρών καπιταλιστικών χωρών, φωτίζουν πόσο περιπλέκονται οι συνθήκες μέσα στις οποίες κονταροχτυπιούνται οι διάφορες μερίδες του κεφαλαίου, για να διατηρήσουν ή και να αναβαθμίσουν τη θέση τους σε περιβάλλον που εξελίσσεται διαρκώς.

Το ίδιο ενδεικτικά είναι και τα δύο δημοψηφίσματα που έχουν προγραμματιστεί να γίνουν στις 22 Οκτώβρη στην Ιταλία, στις περιοχές Λομβαρδία και Βένετο, στο βορρά. Πρόκειται για δημοψηφίσματα συμβουλευτικού χαρακτήρα και τα ερωτήματα αφορούν την παραχώρηση «περαιτέρω μορφών αυτονομίας» στις τοπικές περιφέρειες. Δεν είναι τυχαίο ότι στις δυνάμεις που πρωτοστάτησαν για τη διεξαγωγή τους ξεχωρίζουν «ευρωσκεπτικιστικά» κόμματα, όπως η «Λίγκα του Βορρά». Από τη «Λίγκα» άλλωστε προέρχονται και οι δύο επικεφαλής των περιφερειακών συμβουλίων, Ρομπέρτο Μαρόνι και Λούκα Ζαΐα, αντίστοιχα. Τέτοιες δυνάμεις συνδέουν τη διασφάλιση περισσότερων αρμοδιοτήτων για τις περιφερειακές αρχές με την πιθανότητα μεγαλύτερης «ευελιξίας» απέναντι στις κατευθύνσεις της ΕΕ, εννοώντας τα περιθώρια του ιταλικού κεφαλαίου να υπερασπίζεται καλύτερα τις δικές του προτεραιότητες.

Σε συνέντευξη Τύπου, στα μέσα του Σεπτέμβρη, ο Μαρόνι είχε τονίσει ότι βασικός του στόχος είναι η «ανάκτηση» τουλάχιστον του 50% από τους φόρους που η Λομβαρδία καταβάλλει στην κεντρική ιταλική διοίκηση (54 δισ. ευρώ), προσθέτοντας ότι επιδιώκει περισσότερη «περιφερειοποίηση» (ενίσχυση των περιφερειών), εντός της ΕΕ ουσιαστικά, επιδοκιμάζοντας πρωτοβουλίες μέσα από τις οποίες συντονίστηκαν επιχειρηματίες 7 χωρών με αποτέλεσμα την «αμεσότερη διεκδίκηση» χρηματοδότησης για επενδυτικά σχέδια στις Αλπεις. Εξίσου χαρακτηριστικές είναι και οι δηλώσεις του Μαρόνι (εφημερίδα «Local») σύμφωνα με τις οποίες αν το κράτος έδινε περισσότερους πόρους («αναπτυξιακά πακέτα») για τη Λομβαρδία δεν θα χρειαζόταν να γίνει το δημοψήφισμα.

Για να εκτιμηθούν καλύτερα οι εξελίξεις, είναι χρήσιμο να εξηγηθεί για ποιες περιοχές μιλάμε. Λομβαρδία και Βένετο αποτελούν τις ισχυρότερες οικονομικά περιφέρειες της Ιταλίας, στις οποίες συγκεντρώνονται μεγάλοι καπιταλιστικοί όμιλοι πολλών κλάδων. Εκεί έχουν την έδρα τους κολοσσοί διαφόρων τομέων, που διεκδικούν μεγαλύτερο μερίδιο όχι απλά στην ιταλική και την ευρωπαϊκή αγορά, αλλά και ευρύτερα.

Η Λομβαρδία έχει τον μεγαλύτερο πληθυσμό, με πάνω από 10 εκατομμύρια, και παράγει το 20% του ΑΕΠ της Ιταλίας. Αντίστοιχα και το Βένετο έχει σημαντικό μερίδιο στις εξαγωγές και τον τουρισμό. Μάλιστα, αναλύσεις μεγάλων αστικών πανεπιστημίων (Οξφόρδης) συγκαταλέγουν την πρωτεύουσα της Λομβαρδίας, Μιλάνο, στο λεγόμενο σχήμα των «τεσσάρων κινητήρων της Ευρώπης», εννοώντας τις πιο αναπτυγμένες βιομηχανικά περιοχές της Γηραιάς Ηπείρου. Οι άλλες τρεις είναι η Καταλονία (Ισπανία), η Ρον-Αλπ (νοτιοανατολική Γαλλία, με πρωτεύουσα τη Λιόν), η Βάδη - Βιρτεμβέργη (Γερμανία, με πρωτεύουσα τη Στουτγάρδη). Πρόσφατα, οι «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς» σχολίαζαν σε δημοσίευμά τους για την ανακοίνωση του δημοψηφίσματος ότι η Λομβαρδία προσελκύει το 1/3 των ξένων επενδύσεων για τομείς των λεγόμενων «πράσινων επενδύσεων» (που περιλαμβάνουν οτιδήποτε αφορά την παραγωγή μορφών εναλλακτικής Ενέργειας μέχρι την παραγωγή καινοτόμων μέσων παραγωγής, πιο «φιλικών στο περιβάλλον» κ.τ.λ.)

Η «Λίγκα του Βορρά», από τη δημιουργία της, το 1991, πρωτοστάτησε σε κινήσεις υπέρ της ανεξαρτησίας περιοχών όπως το Βένετο, στηρίζοντας στη συνέχεια τη δημιουργία ανεξάρτητου κράτους στην Παντανία (στην πεδιάδα που περιλαμβάνει τη Λομβαρδία, το Βένετο, τμήμα της Εμίλια Ρομάνια και φτάνει έως το Πιεμόντε). Με το πέρασμα των χρόνων, βέβαια, προσάρμοζε την τακτική και τα αιτήματά της για την υπεράσπιση του ιταλικού κεφαλαίου, προτάσσοντας αργότερα και άλλα θέματα, όπως την επιστροφή στη λιρέτα. Σήμερα, υποστηρίζει πως τα δημοψηφίσματα της 22ης Οκτώβρη δεν έχουν σχέση με αυτό στην Καταλονία και «απλά» ζητείται περαιτέρω αυτονομία σε κάποια ζητήματα της περιφέρειας.

Υπέρ του «ναι» τάσσεται και το ευρωσκεπτικιστικό κόμμα «Πέντε Αστέρια», αν και στο εσωτερικό του υπάρχουν αντιρρήσεις. Υπέρ του «ναι» είναι και η «Φόρτσα Ιτάλια» του Μπερλουσκόνι. Επίσης, και στο στρατόπεδο του κυβερνώντος Δημοκρατικού Κόμματος υπάρχουν διαφοροποιήσεις. Επίσημα, η ηγεσία τάσσεται κατά της διεξαγωγής του δημοψηφίσματος αλλά κάποια στελέχη, όπως ο δήμαρχος του Μιλάνου, ο οποίος εκλέχτηκε με τη στήριξη του Δημοκρατικού Κόμματος, υποστηρίζει το «ναι».