Η παγκόσμια οικονομική κρίση του 1857 που χειροτέρευσε πολύ τη θέση του προλεταριάτου και των αγροτών, ήταν η αρχή μιας καινούριας ανάπτυξης του διεθνούς εργατικού κινήματος. Η αναζωογόνηση και η καινούρια ανάπτυξη του διεθνούς εργατικού κινήματος προβάλλουν το φλέγον θέμα της συσπείρωσης των δυνάμεων του παγκόσμιου προλεταριάτου για τον επαναστατικό αγώνα που πλησίαζε. Οι προσπάθειες να ιδρυθεί μια παγκόσμια προλεταριακή οργάνωση που έγιναν στην αρχή της 6ης δεκαετίας, καθρέφτιζαν την έντονη επιθυμία των πρωτοπόρων εργατών της Ευρώπης και της Αμερικής να ενωθούν σε παγκόσμια κλίμακα. Η επιθυμία αυτή φαίνεται πιο καθαρά στις εκδηλώσεις αλληλεγγύης που έδειξαν οι εργάτες στις διάφορες χώρες για την πολωνική εξέγερση, στα συλλαλητήρια των Αγγλων εργατών, για να υποστηρίξουν τον αγώνα του αμερικανικού λαού εναντίον της δουλείας κλπ.

Στις 28 Σεπτέμβρη του 1864 στο Λονδίνο, στο Σεντ Μάρτινς Χολ, έγινε μια διεθνής συγκέντρωση, για να διαβαστεί η απάντηση των Γάλλων εργατών. Στη συγκέντρωση αυτή πήραν μέρος αντιπρόσωποι του προλεταριάτου της Αγγλίας, της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ιταλίας, της Πολωνίας και της Ιρλανδίας. Ο Μαρξ εκλέχτηκε στο προεδρείο της συγκέντρωσης σαν αντιπρόσωπος των Γερμανών εργατών. Η συγκέντρωση αποφάσισε να ιδρυθεί η Διεθνής Ενωση των εργατών.

Σκοπός της Διεθνούς (International) Ενωσης των εργατών ήταν να εκπληρώσει το ιστορικό καθήκον της συσπείρωσης των δυνάμεων του παγκόσμιου προλεταριάτου. Είχε και έναν άλλο σκοπό που ο Μαρξ τον διατύπωσε αργότερα στο γράμμα που έστειλε στον Γερμανό σοσιαλιστή Φρ. Μπόλτε. «Η Διεθνής, έγραφε ο Μαρξ, ιδρύθηκε για να αντικαταστήσει τα διάφορα σοσιαλιστικά και μισοσοσιαλιστικά τμήματα με μια πραγματικά αγωνιστική οργάνωση της εργατικής τάξης».

Τα καθήκοντα αυτά προσδιόρισαν το περιεχόμενο του ιδρυτικού μανιφέστου και του Καταστατικού της Διεθνούς Ενωσης των εργατών. Και τα δυο κείμενα γράφτηκαν από τον Μαρξ και εγκρίθηκαν ομόφωνα την 1η Νοέμβρη 1864 από την επιτροπή που εκλέχτηκε από τη συγκέντρωση του Σεντ Μάρτινς Χολ, για να καταρτίσει το πρόγραμμα της Διεθνούς Ενωσης της εργατικής τάξης.

Η Διεθνής Ενωση των εργατών βασίστηκε στην αρχή του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού. Ανώτατο όργανο ήταν το ετήσιο συνέδριο. Το συνέδριο εξέλεγε από τα μέλη του για ένα χρόνο το κεντρικό, ή όπως ονομάστηκε αργότερα, το γενικό συμβούλιο, που ήταν το ανώτερο όργανο της Διεθνούς στο χρονικό διάστημα που μεσολαβούσε ως το επόμενο συνέδριο.