Συζήτηση έχει προκαλέσει το τελευταίο διάστημα η είδηση ότι πρόκειται να αναγνωρίζονται πτυχία ξένων πανεπιστημίων και άλλων ιδρυμάτων με Προεδρικό Διάταγμα, που αναμένεται να εκδοθεί στο άμεσο μέλλον, και που θα εφαρμόζει την κοινοτική οδηγία 89/48, θα την εντάσσει στην ελληνική νομοθεσία.

Η 89/48 εκδόθηκε από το Συμβούλιο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων στα τέλη Δεκέμβρη του 1998 και σκοπός της ήταν η καθιέρωση ενός «γενικού συστήματος αναγνώρισης διπλωμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης», στις χώρες - μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Εχει τη βάση της στην αρχή της «ελεύθερης διακίνησης εργατικού δυναμικού» στα πλαίσια της ΕΕ, πρακτικά, δηλαδή, στη «δυνατότητα πρόσβασης στο επάγγελμα» καθενός υπηκόου της ΕΕ, σε οποιοδήποτε κράτος - μέλος της ΕΕ.

Συγκεκριμένα, αναφέρει ότι «ως δίπλωμα νοείται οποιοσδήποτε τίτλος που χορηγείται από την αρμόδια αρχή κράτους - μέλους... και πιστοποιεί ότι ο κάτοχός του παρακολούθησε με επιτυχία κύκλο σπουδών μετά τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, διάρκειας τουλάχιστον τριών ετών ή ισοδύναμης διάρκειας με ελάχιστη παρακολούθηση, σε πανεπιστήμιο ή ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα, ή άλλο ίδρυμα του αυτού εκπαιδευτικού επιπέδου... εφόσον η εκπαίδευση έχει πραγματοποιηθεί κατά το μεγαλύτερο μέρος της στην Κοινότητα». Υπό αυτές τις προϋποθέσεις, «εξομοιώνεται» κάθε τέτοιος τίτλος ως πανεπιστημιακό ουσιαστικά δίπλωμα και υποχρεούται να το αναγνωρίσει ως τέτοιο κάθε κράτος - μέλος της ΕΕ.

Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι κάποιος που παρακολουθεί μαθήματα στην Ελλάδα σε ένα Εργαστήρι Ελευθέρων Σπουδών, που λειτουργεί ως παράρτημα ξένου πανεπιστημίου, παίρνει πτυχίο που θα αναγνωρίζεται ως ισότιμο των ΑΕΙ. Αντε, το πολύ πολύ να πάει κι ένα χρόνο στο εξωτερικό, έτσι για να «ολοκληρώσει» τη φτηνή, «πανεπιστημιακή» του κατάρτιση... για τα μάτια της ΕΕ. Κάθε ιδιοκτήτης ΙΕΚ, λοιπόν, και συναφούς εργαστηρίου κατάρτισης θα μπορεί να καυχιέται για το μαγαζί του, ότι παρέχει πτυχίο «ισότιμο του πανεπιστημίου», κάνοντας απλώς μια συμφωνία με ένα δήθεν πανεπιστήμιο του εξωτερικού. Ομως, αν αυτό δεν είναι λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων, τότε τι είναι;

Εδώ, βέβαια, η κυβέρνηση σκοντάφτει στο κώλυμα της συνταγματικής απαγόρευσης, από το γνωστό άρθρο 16, που ορίζει ότι «η ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα που αποτελούν Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου». Δεν είναι απίθανο λοιπόν, σε πρώτη φάση, να δούμε την ίδρυση πανεπιστημίων από δημόσιους οργανισμούς, π.χ. ένας δήμος υπογράφει σύμβαση με ένα ξένο πανεπιστήμιο και του παρέχει συνταγματική κάλυψη για τη λειτουργία και παροχή πανεπιστημιακών πτυχίων. Η ίδρυση, λοιπόν, ιδιωτικών πανεπιστημίων μπορεί ουσιαστικά να ισχύσει με την επίφαση Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου. Οταν αυτό, όμως, θα γίνει καθεστώς, θα είναι πολύ πιο εύκολη και η επιβολή αναθεώρησης του άρθρου 16 του Συντάγματος.

Αναφέρουμε παραπάνω χαρακτηριστικά τη φράση «πρόσβασης στο επάγγελμα», γιατί, παρά τις υποσχέσεις όσων πασχίζουν να την εφαρμόσουν, ότι θα κατοχυρώνει τα επαγγελματικά δικαιώματα των αποφοίτων, η οδηγία καταφέρνει ακριβώς το αντίθετο: Το ακόμα μεγαλύτερο χτύπημα των επαγγελματικών δικαιωμάτων.

Κατ' αρχήν, πουθενά στο κείμενο της οδηγίας δεν αναφέρεται η έννοια οποιωνδήποτε επαγγελματικών δικαιωμάτων, αλλά μόνο η «δυνατότητα πρόσβασης». Δηλαδή, η 89/48 έχει ως δεδομένο (από το 1989) το χτύπημα, έως την κατάργηση των επαγγελματικών δικαιωμάτων για τους απόφοιτους. Θεωρεί δεδομένο ότι ο απόφοιτος πανεπιστημίου δεν μπορεί με όπλο το πτυχίο του να ασκήσει το επάγγελμα που έχει σπουδάσει, αλλά έχει μια δυνατότητα πρόσβασης σ' αυτό το επάγγελμα, σύμφωνα με τις προϋποθέσεις που θα θέτουν κατά κανόνα οι διάφορες επαγγελματικές ενώσεις.

Επιπλέον, αφού θα μπαίνουν στο ίδιο τσουβάλι οι απόφοιτοι πανεπιστημίων, ΤΕΙ, ΙΕΚ και διαφόρων άλλων σχολών και ινστιτούτων, ένα τέτοιο συνονθύλευμα πτυχιούχων - τυπικά ισότιμων, αλλά ουσιαστικά διαφορετικών ταχυτήτων - πώς θα μπορεί να διαπραγματεύεται συλλογικά συμβάσεις και επαγγελματικά δικαιώματα;

Ουσιαστικά, μιλάμε για πλήρη αποσύνδεση του πτυχίου από το επάγγελμα και δημιουργία μιας στρατιάς ευέλικτου (εντός των συνόρων ολόκληρης της ΕΕ) εργατικού δυναμικού, φτηνού και εύκολα χειραγωγήσιμου, σύμφωνα με τις ορέξεις των πολυεθνικών.

Η ευρωπαϊκή οδηγία 89/48 συμπληρώθηκε και επεκτάθηκε τον Ιούνη του 1992, από την οδηγία 92/51, που επεκτείνεται και σε μη νομοθετικά κατοχυρωμένα επαγγέλματα και κάνει τις παραπάνω συνέπειες, ακόμα πιο κατάφωρες. Η δεύτερη αυτή οδηγία (92/51) έχει ήδη εναρμονιστεί με την ελληνική νομοθεσία από τον Ιούλιο του 1998 με το Προεδρικό Διάταγμα υπ' αριθμ. 231. Επίσης, από το 1992, η 89/48 εφαρμόζεται στη χώρα μας για τα επαγγέλματα υγείας και πρόνοιας, με σχετική υπουργική απόφαση.

Οπως είναι γνωστό, οι νόμοι της Ευρωπαϊκής Ενωσης θεωρούνται ανώτεροι από τους νόμους των εθνικών κρατών της ΕΕ, με μια επιφύλαξη για το αν μπορούν να υπερβαίνουν ακόμα και τα εθνικά Συντάγματα. Αυτό φαίνεται να ισχύει και στην πράξη, αφού διάφορες δικαστικές αποφάσεις έχουν παρθεί στο όνομα της 89/48, παρόλο που δεν έχει εκδοθεί ακόμα το σχετικό Προεδρικό Διάταγμα. Ας φανταστούμε, λοιπόν, τι έχει να γίνει μετά και την τυπική εφαρμογή της στη χώρα μας...

Σ' αυτήν τη χρονική στιγμή, η κυβέρνηση φαίνεται «στριμωγμένη» να επικυρώσει και με την τυπική νομοθετική διαδικασία την εφαρμογή της οδηγίας, γιατί, στην αντίθετη περίπτωση, «απειλείται» με χρηματικό πρόστιμο από την ΕΕ. Το γεγονός ότι μέχρι τώρα δεν προχώρησε στην εφαρμογή της έχει να κάνει, τόσο με τις αντισυνταγματικές συνέπειές της, όσο και με αντιδράσεις που αναμένεται να προκαλέσει σε ισχυρές επαγγελματικές ενώσεις της χώρας. Για παράδειγμα, σύμφωνα με πληροφορίες, στο Δικηγορικό Σύλλογο Αθήνας εκκρεμεί η υπόθεση αναγνώρισης του πτυχίου ενός νέου που σπούδασε κατά το ήμισυ σε παράρτημα ξένου ιδρύματος στη χώρα μας και στη συνέχεια στο εξωτερικό.

Με δεδομένο ότι τα ελληνικά πανεπιστήμια βγάζουν υπεραρκετούς πτυχιούχους για την ελληνική αγορά εργασίας, οι ενώσεις, όπως το Τεχνικό ή το Οικονομικό Επιμελητήριο, οι Δικηγορικοί σύλλογοι κ.τ.λ., δεν είναι εύκολο να δεχτούν το «άνοιγμα» των επαγγελμάτων, που καλύπτουν στο σύνολο των αποφοίτων της ΕΕ.