Τελικά, άλλοι σιωπηρά, και άλλοι με το ύφος της επαλήθευσης, ομολογούν τώρα ότι οι περυσινές φιέστες για το millennium ξεκίνησαν ένα χρόνο πιο νωρίς και, φυσικά, ύστερα από ένα σκόπιμα λανθασμένο υπολογισμό της αγοράς. Οπως συμβαίνει, δηλαδή, όλοι αυτοί που γενικώς «πουλάνε», σκέφτονται και κάθε φορά βρίσκουν ένα τρόπο για να αυξήσουν τις πωλήσεις τους. Πότε ανακαλύπτουν ξεχασμένους αγίους και τους ξαναφέρνουν στην καθημερινή μας ζωή. Πότε κατασκευάζουν επετείους γεγονότων που ούτε η ιστορία δεν τα έχει καταγράψει. Και πότε επισείουν κινδύνους οικονομικών αλλαγών ή φυσικών καταστροφών που οι καταναλωτές πρέπει όλα αυτά να τα αντιμετωπίσουν αγοράζοντας. Και επειδή οι Ελληνες αγοραστές συγκινούνται από αυτές τις σπαραξικάρδιες προσπάθειες, τα εφιαλτικά κόλπα των πωλητών «πιάνουν» και έτσι γεμίζουν τα μαγαζιά, αδειάζουν τα πορτοφόλια και πηγαινοέρχονται οι «βολεμένοι», κατά τον κύριο πρωθυπουργό, χωρίς να ξέρουν κι αυτοί οι ίδιοι, γιατί πηγαινοέρχονται και γιατί, επιτέλους, είναι «βολεμένοι».
Θέλω να πω, λοιπόν, πως η «αγορά» δε λειτουργεί μόνο ως οικονομικός μηχανισμός, αλλά και ως ιδεολογικός, με σημαντική, μάλιστα αποτελεσματικότητα. Μέσα στα σούπερ μάρκετς π.χ. κινούνται όλοι με μια ανεξήγητη ταξική απάθεια. Εκεί μέσα η «πάλη» δε γίνεται ανάμεσα στα κοινωνικά υποκείμενα, αλλά ανάμεσα στα κυλιόμενα υπερφορτωμένα καροτσάκια. Τα παιδιά ανεβοκατεβαίνουν κραυγάζοντας, οι μητέρες των παιδιών επιλέγουν, οι δε πατέρες των ίδιων παιδιών προσπαθούν να συγκρατήσουν τις πρώτες μουρμουρίζοντας. Ομοιόμορφα ντυμένες υπάλληλοι σάς δίνουν λανθασμένες πληροφορίες, βλοσυροί «σεκιουρητάδες» κοιτάνε δεξιά και αριστερά καχύποπτα, και δυστυχισμένες ταμίες περιφέρουν τα πονεμένα τους δάχτυλα πάνω στα πλήκτρα των ηλεκτρονικών τους κλειδοκυμβάλων. Γενικώς, η αγορά, όπως αυτή προκαλεί, με τα κόλπα που εφευρίσκουν οι πανούργοι οργανωτές της, παίρνει τις μέρες αυτές τη μορφή μιας κοινωνίας «αταξικής», όπου παγιδεύονται οι πάντες και μάλιστα υπομειδιώντας ηδονικά, γιατί εκεί μέσα σ' αυτή την ανυπόφορη παγίδα, δεν τους ενοχλούν οι ταξικοί τους αντίπαλοι!
Ετσι, πάνω - κάτω περάσαμε τις γιορτές που και αυτή τη χρονιά σημαδεύτηκαν με ένα καταναλωτικό αμόκ θλιβερό και, σχεδόν, ανερμήνευτο. Και λέω ανερμήνευτο, γιατί δίπλα στα φώτα και τα χρώματα, τις προκλήσεις και τα «ταρατατάμ» του αμερικάνικου τυμπανιστή, σέρνονταν ύπουλα και απειλητικά τα αναμενόμενα με τους πρώτους, κιόλας, μήνες της νέας χιλιετίας. Οι κραδασμοί του «ευρώ», ο κοινωνικός «Καιάδας» του ασφαλιστικού, που ούτε και αυτή η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ δεν αποφασίζει να το φέρει στην κοινοβουλευτική επιφάνεια, γιατί φοβάται τις αντιδράσεις και το επακόλουθο πολιτικό κόστος. Ο Μινώταυρος της ανταγωνιστικότητας, και το αδιέξοδο τούνελ της διατηρησιμότητας. Η αχαλίνωτη αγορά που τείνει να υποκαταστήσει την Ιστορία. Η συνταγματική κατάργηση του δικαιώματος στην εργασία!
Κι όμως τα ψώνια ψώνια. Το έμπα - έβγα στους πύρινους κρατήρες των σούπερ μάρκετς ασταμάτητο. Και πολλές φορές, μάλιστα, όπως παρατήρησα, χωρίς λόγο. Ετσι, για την ατμόσφαιρα της συναλλαγής, για τον ηλεκτρονικό ήχο των ταμειακών μηχανών που έχει αντικαταστήσει την καλπάζουσα τυμπανοκρουσία που συνόδευε τους αποκεφαλισμούς κατά το Μεσαίωνα. Ετσι, για μιας στιγμής απομάκρυνση από την καθημερινή φτώχεια. Για την αναζήτηση ενός άλλου πολιτισμού, μιας άλλης «ανθρωπολογίας» που δεν αντιμετωπίζει τον άνθρωπο ως βιολογική οντότητα, ούτε ως πολιτισμική, κοινωνική ή ιστορική, αλλά ως δραχμικό αντίκρισμα ενός εμπορεύματος.
Και δεν είναι το τέλος αυτό. Ο καπιταλισμός δεν κλείνει το ταμείο του ούτε το αδηφάγο του στόμα με τα συμβατικά ωράρια της Νομαρχίας. Προκαλεί και συνθλίβει, χωρίς χρονικές προθεσμίες. Δε μεταλλάζει μόνο τις τροφές, αλλά και τη συνείδηση του ανθρώπου. Είναι άλλος ο άνθρωπος που περιφέρεται με το καρότσι γεμάτο μέσα στους πολύχρωμους διαδρόμους των μεγάλων καταστημάτων, και άλλος αυτός που κάθεται απέναντι από τη θάλασσα και παρακολουθεί το ηλιοβασίλεμα. Θέλω να επιμείνω σ' αυτόν τον ισχυρισμό μου πως εδώ και πολύ καιρό η μόνη Παιδεία που διαμορφώνει την ανθρώπινη φύση και την ανθρώπινη συνείδηση, δεν είναι ούτε η Παιδεία της βιογενετικής ούτε εκείνη της πληροφορικής, είναι η Παιδεία της Αγοράς. Κι αυτή δε μεταδίδεται ούτε με μαυροπίνακες ούτε με διδακτικά συγγράμματα. Επιβάλλεται με εμπορεύματα. Και ύστερα σου λένε πως ο Μαρξ ξεπεράστηκε!
Του Γ. Χ. ΧΟΥΡΜΟΥΖΙΑΔΗ