Εικόνα γοητευτική και απογοητευτική συγχρόνως. Γιατί όσο κι αν έχει «χρώμα», δεν είναι εύκολο να συναντά κανείς - με το που μπαίνει σ' ένα μαγαζί - αυτούς τους σύγχρονους σκλάβους...

Ο σηματοδότης τώρα δείχνει μόλις τέσσερα δευτερόλεπτα, προλαβαίνεις να εντοπίσεις την... ατσαλιά των Τούρκων στο οδήγημα, «στην Πανεπιστημίου θα τους έπαιρναν τα αυτοκίνητα, όχι μόνο τα διπλώματα», μονολογεί η Ειρήνη. Ανάβει «πράσινο», περνάς στην πλατεία Ταξίμ, στη διασημότερη περιοχή του κέντρου της ευρωπαϊκής πλευράς της Πόλης, όπου η κίνηση είναι ζωηρή 24 ώρες το 24ωρο. Το μπρούντζινο άγαλμα του Κεμάλ Ατατούρκ μπροστά σου, να συμβολίζει το... έπος του εκσυγχρονισμού της τουρκικής κοινωνίας. Είναι έτσι, όμως; Δεν προλαβαίνεις να δόσεις απάντηση, απ' το μπράτσο σε πιάνει ένα παιδί μέχρι 15 χρόνων, λουστράκι, και παρακαλά να σου γυαλίσει τα παπούτσια. Προσπαθείς να δικαιολογήσεις την άρνησή σου, να του εξηγήσεις πως αυτή δεν πηγάζει απ' το 1.000.000 εκατομμύριο λίρες που ζητά (ούτε ένα πεντακοσάρικο), απλά δε σ' αρέσει να σου... γυαλίζουν τα παπούτσια. Ο έφηβος δεν μπορεί να καταλάβει, μικραίνουν τα μάτια του και νιώθεις πως από στιγμή σε στιγμή ίσως και να βάλει τα κλάματα. Του δίνεις το ποσό χωρίς να ζητήσεις τις υπηρεσίες του και μόλις με την άκρη του ματιού σου προλαβαίνεις να δεις τα δικά του παπούτσια: Τρύπια και τουλάχιστον δύο πόντους μεγαλύτερα απ' τις πατούσες του...

Τα μαγαζιά με το φθηνό και γρήγορο φαγητό, στο κέντρο της Πόλης. Κι όμως κάποιοι δεν έχουν λεφτά ούτε γι' αυτό!

Ο κεντρικός δρόμος του Ταξίμ είναι ουσιαστικά ένας πεζόδρομος γεμάτος εμπορικά καταστήματα, καφέ και γραφεία ανταλλαγής συναλλάγματος. Ενας πεζόδρομος, δηλαδή, ανάλογος με αυτούς που συναντάει κανείς σε όλες τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. `Η μήπως όχι; Την πρώτη και μεγαλύτερη, πάντως, διαφορά την εντοπίζει κανείς ευθύς εξαρχής στα γραφεία συναλλάγματος. Ανά μέρα, ώρα ή και λεπτά ακόμη η τιμή της τουρκικής λίρας αλλάζει. Η δραχμή, κυριολεκτικά, σκληρό νόμισμα. Ζητάς να μάθεις τον μηνιαίο βασικό μισθό των Τούρκων. «Αν με ρωτούσατε πριν ενάμισι μήνα, θα 'χα εύκολη απάντηση. Τώρα πια κανείς δεν ξέρει...», λέει η Ευγενία, η Ελληνίδα που τα τελευταία χρόνια κάνει την έρευνα για το διδακτορικό της (διεθνείς συγκρούσεις, είναι το θέμα της) στην Κωνσταντινούπολη και την Αθήνα. Αυτό που εξηγεί πάντως, είναι ακριβώς αυτό που βλέπουμε: Οι περισσότεροι κάτοικοι της Πόλης αδυνατούν να ξεπεράσουν την κατά 90% υποτίμηση της τουρκικής λίρας, σε διάστημα μικρότερο του ενός μήνα, γεγονός που σημαίνει τη δραματική υποβάθμιση του ήδη χαμηλού βιοτικού τους επιπέδου. Κάποιοι άλλοι, ωστόσο, πλουτίζουν ακόμα περισσότερο απ' αυτή την κατάσταση. Γι' αυτό οι εικόνες που συναντάς μπροστά σου είναι τόσο αντιφατικές, κυριολεκτικά διχασμένες.

Εσωτερική άποψη ενός απ' τα δεκάδες ζαχαροπλαστεία της Πόλης. Γεύσεις που μπορούν να δοκιμάσουν ελάχιστοι ντόπιοι και φυσικά όλοι οι τουρίστες

Εικόνα που τη συναντάς σε κάθε βήμα σου. Οι παππούδες στις γωνιές περιμένουν υπομονετικά τον πελάτη τους, ενώ τα νεαρά παιδιά τρέχουν πάνω - κάτω απαιτώντας να σου γυαλίσουν τα παπούτσια. Για ένα κομμάτι ψωμί...

Πέρα απ' τις αντιφάσεις, όμως, στην Πόλη των 12 εκατομμυρίων κατοίκων, αναπόφευκτο είναι να υπάρχουν και κάποιες «σταθερές», που δε χάνουν την αξία τους, μια και ο πληθωρισμός αυτές δεν τις αγγίζει. Κι όσο προκλητικό κι αν ακούγεται, οι «σταθερές» αυτές έχουν δύο ονόματα: Αστυνομία και Κισμέτ! Κι άντε μετά, ο φτωχός ο Τούρκος να σηκώσει κεφάλι...

Οι περιπολίες της Αστυνομίας, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Πόλης, γίνονται επί 24ωρου βάσεως. Τα πάντα ελέγχονται, οι πάντες είναι ελεγχόμενοι. Εάν κάποιος μουρμουρίσει μέσα σ' ένα καφενείο πως η κατάσταση στην Τουρκία έχει φτάσει στο απροχώρητο, πως το ψωμί δε βγαίνει πια με το μεροκάματο και πως δεν μπορεί να ζήσει τα παιδιά του, μπορεί αυτόματα η κίνηση αυτή να θεωρηθεί άσκηση πολιτικής και ο «κατηγορούμενος» να καταδικαστεί μέχρι και με 10 χρόνια φυλάκισης! «Την άποψή σου εδώ καλύτερα να την κρατάς για τον εαυτό σου. Δεν ξέρεις ποτέ τι μπορεί να σου ξημερώσει», προειδοποιεί ο Ιμβριος φίλος της Ευγενίας. Μπορείς, όμως; Μπορείς;

Πλατεία Ταξίμ. Το μπρούντζινο άγαλμα του Κεμάλ Ατατούρκ στο κέντρο και πίσω του το πολυτελές ξενοδοχείο«Marmara». Μόνο που αυτού του τύπου ο «εκσυγχρονισμός»είναι για λίγους, για πολύ λίγους...

Και μετά την αστυνομία έρχεται, φυσικά, η θρησκεία, το Ισλάμ και το «θαύμα» του! Πέντε φορές την ημέρα ο ιμάμης καλεί τους πιστούς στο τζαμί για προσευχή. Τόσες ακριβώς είναι και οι στιγμές που ο επισκέπτης συνειδητοποιεί πως το ντύσιμο των ανθρώπων - στην πλειοψηφία τους, σύμφωνα με τα δυτικά πρότυπα - τον έχει ξεγελάσει. Μπορεί τα τσαντόρ να τα βλέπει κανείς αραιά και πού στα κεφάλια των γυναικών της Κωνσταντινούπολης, αυτό ωστόσο δε σημαίνει απολύτως καμία εξέλιξη. Γιατί τα πάντα εδώ είναι Κισμέτ. «Εχει ο Θεός» και «Ολα είναι από Θεού, δοκιμασίες που μας κάνει για να δει αν θα αντέξουμε», είναι η θεωρία που τείνει πλέον να καθιερωθεί και επίσημα... Τυχαία; Καθόλου, μα καθόλου φυσικά. Είναι ασφαλώς ο πιο σίγουρος τρόπος για να κρατήσεις χαμηλά τα κεφάλια αυτών των ανθρώπων, να βάλεις στο «γύψο» τις όποιες αντιδράσεις τους, χωρίς μάλιστα να κινδυνεύσεις - σαν εξουσία - να κατηγορηθείς για τρομοκρατία. Αφού υπάρχει η... τρομοκρατία του Κισμέτ! Αξία σταθερή και σίγουρη...

Κεντρικός δρόμος της Κωνσταντινούπολης.Μικροπωλητές τρέχουν για το μεροκάματο, τρέχουν και τα ταξί, μπας και βρουν κανέναν πελάτη...

Και μόλις τα νούμερα βγούνε στην κυκλοφορία - και στην επιφάνεια - αρχίζει, όπως είναι επόμενο, ο καυγάς. Πόσα; Τόσα! Αδύνατον! Δυνατόν... Ναι, δυνατόν! Δίνεις 1.5 δισ. και προσμένεις να πάρεις 3 δισ. Μια εμπορική πράξη πετυχημένη. Μια συναλλαγή κερδοφόρα. Σε περιόδους μάλιστα λιανών αγελάδων. Και με τη ΝΑΣΑ να στηρίζει το εγχείρημα. Τόσοι τόνοι ατσάλι, τόσοι τόνοι λαμαρίνα, τόσα μέτρα πανί, τόσο καυτό χρήμα. Ο καυγάς ανάλογος με το κόστος.

Σε λίγο ανοίγει και η «μικρή» Επίδαυρος, για να κινηθούνε τα κότερα. Αλλες δεξιώσεις, άλλα χειροφιλήματα, άλλες υποκλίσεις. Αλλα φλας, άλλα στρας! Η αστική τάξη, υποβασταζόμενη από την πολιτική υπηρέτρια της, βγαίνει στο παζάρι. Οπως η αλεπού, ύπουλα και προσποιούμενη τη φιλότεχνη. Πώς αλλιώς θα σκοτώσει την πλήξη της και πώς θα ξεγελάσει; Εχουν σιχαθεί να βλέπει ο ένας τον άλλον, πρέπει να μπούνε καινούριοι γελωτοποιοί στην παρέα. Καινούριες ατραξιόν. Καινούρια χορευτικά. Καινούριες μουσικές. Και γιατί όχι, και λέιζερ! Και χιλιάδες κομπάρσοι. Η πλήξη δε σκοτώνει με μουσική δωματίου. Πρέπει να υπάρχουν κοστούμια, σκηνικά, παράτες. Το θέαμα πρέπει να είναι Βασιλικό. Πρέπει να στραβώνει τα μάτια του λαού, πρέπει να τραβάει την προσοχή προς άλλη κατεύθυνση. Προς την κατεύθυνση της αποδοχής. Πρέπει, τέλος πάντων, να ανταποκρίνεται στον αρχοντοχωριατισμό των διοργανωτών! Πρέπει να 'ναι όμοια με τα λαμέ και τις σκιστές φούστες. Με τα τσόκαρα και την κακογουστιά!

Και όλα αυτά [υπό την αιγίδα».. του υπουργείου Πολιτισμού, της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας, της ΑΛΦΑ Bank, της ΒΗΤΑ bank, της ΝΑΣΑ, του Νάσου, όλου του μηχανισμού που αγοράζει και αγοράζεται.. Πόσα ακόμα γραπτά τους και οι τέχνες που υπηρετούσαν πριν αναλάβουν τις πολιτιστικές εργολαβίες, θα γονατίσουν - τώρα- μπροστά στο βάρος των αμοιβών και των υποχωρήσεων; Και τι συνωστισμός έξω από τα «καλλιτεχνικά» γραφεία των εφοπλιστών για μια ανάθεση; Και τι συμβιβασμός! Οποιος θέλει να πάρει πρέπει πρώτα να δώσει. [Το δόγμα είναι γνωστό]. Οι μεν δίνουν λεφτά, οι δε ψυχές, ό,τι διαθέτει ο καθένας. Μια αγοραπωλησία με όλους τους κανόνες της εξόντωσης σε εφαρμογή. Μια αγοραπωλησία όπως ταιριάζει στους ταραγμένους καιρούς μας! Οπως αρμόζει στους κανίβαλους!

Τόσο το βάρος, τόσο το πλάτος, τόσο το ύψος και τόσο το βάθος! Να οι παράμετροι, να οι συντελεστές της νέας αισθητικής. Να η λογική της χαλυβουργικής, των ανωνύμων εταιριών, των αργόσχολων κυριών, των υπουργών που μοιράζουν τα αστέρια, όπως, ακριβώς, μοιράζουν τις υποσχέσεις στα πολιτικά μπαλκόνια τους, της πολιτικής της «εξυπηρέτησης των πελατών», του ξεπλύματος των ενόχων και των ενοχών. Να τα πλαίσια που πρέπει να κινούνται οι καλλιτέχνες στο παρόν και το μέλλον, σύμφωνα με τη λογική της αγοραπωλησίας. Εκτός, αν...«ο καθένας πάρει/ τη σωστή θέση/ και στάση/ απέναντι από το απόσπασμα, την ώρα που θα πράττει το χρέος του/ στους άλλους/ και στον εαυτό του»!

Πίσω ολοταχώς φαίνεται να γυρίζουμε με τις πρόσφατα διατυπωμένες αντιλήψεις της Ιεράς Συνόδου για τις αμβλώσεις, σύμφωνα με τις οποίες: «Η Εκκλησία είναι απολύτως αντίθετη στην προτεινόμενη άποψη ότι η γυναίκα έχει δικαίωμα να αποφασίζει μόνη της, εάν, πότε και πόσα παιδιά θα κάνει». Και όχι μόνο αυτό, αλλά ο εκπρόσωπος Τύπου της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου υπερθεμάτισε: «Ακόμη και λόγοι υγείας να το επιβάλλουν, μια γυναίκα δεν πρέπει να προχωρά σε έκτρωση», υποστήριξε.

Η παρέμβαση της Εκκλησίας στο ζήτημα των αμβλώσεων μάς θύμισε την πολύ ενδιαφέρουσα εισήγηση της ιστορικού Δώρας Μόσχου για τη γυναίκα και τη θρησκεία που έγινε στο Συνέδριο της ΟΓΕ: «Τα τελευταία χρόνια, επισήμανε, σαν αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων, της υποχώρησης του κινήματος και των απογοητεύσεων που προέκυψαν μετά τις αντεπαναστατικές ανατροπές στις σοσιαλιστικές χώρες, παρατηρείται μια αναβίωση του ανορθολογισμού σε όλες του τις εκφάνσεις, ανεπίσημες, ημιεπίσημες και επίσημες - ακόμα και σε ακραίες μορφές π.χ. αστρολογία, καταφυγή σε "μάγους" και μέντιουμ (τσαρλατάνους, κατά τεκμήριο).

Παρατηρείται παγκόσμια, μια στροφή προς τις θρησκείες και μια αντίστοιχη έξαρση του θρησκευτικού συναισθήματος. Πολλές φορές αυτή η έξαρση και η αναβίωση συνδέεται με μια προσπάθεια τόνωσης "εθνικών" ή "φυλετικών" ιδιαιτεροτήτων που χρησιμοποιείται και από τους ιμπεριαλιστικούς κύκλους και εντάσσεται στην προσπάθειά τους να αναδιανείμουν τις αγορές. Με αυτό το φαινόμενο, συνδέεται και η χρήση βίας από θρησκευτικές ομάδες, ενώ πόλεμοι που έχουν στο βάθος και στην ουσία τους άλλα κίνητρα και σκοπούς εμφανίζονται σαν πόλεμοι ανάμεσα σε λαούς με διαφορετικές θρησκευτικές πεποιθήσεις».

«Τόσο η αρχαία ελληνική θρησκεία, όσο και η εβραϊκή (που μας ενδιαφέρει περισσότερο, γιατί αποτελεί τη "μητέρα" των μεγάλων μονοθεϊστικών θρησκειών) απαξιώνουν ρητά και κατηγορηματικά τη γυναίκα. Ιδιαίτερα, η εβραϊκή θρησκεία αντιστρέφει άρδην την ιστορική και βιολογική πραγματικότητα: η γυναίκα γεννιέται "δεύτερη" στη σειρά από το πλευρό του άνδρα, όχι ως πλάσμα αυθύπαρκτο αλλά ως συμπλήρωμά του. Και όχι μόνο αυτό. Η γυναίκα είναι πηγή κάθε κακού, είναι η αιτία του προπατορικού αμαρτήματος και εξαιτίας της πράξης αυτής της γυναίκας, ο άνθρωπος εκπίπτει από τον παράδεισο και τιμωρείται σκληρά. Σήμερα, όχι μόνο οι ψυχαναλυτικές, αλλά κυρίως οι θεωρίες που διερευνούν το κοινωνικό υπόβαθρο των θρησκειών θεωρούν ότι ως προπατορικό αμάρτημα υπονοείται η γυναικεία (αλλά και συνολικά η ανθρώπινη) σεξουαλικότητα.

Η γυναικεία σεξουαλικότητα ήταν ένα από τα πρώτα πράγματα που έπρεπε να απαξιωθούν και να σβήσουν κατά τη μετάβαση, γιατί η ελευθεριότητα στα ήθη των γυναικών διακύβευε ανεπανόρθωτα τη γνησιότητα του "γόνου", άρα και τη συνέχιση της ιδιοκτησίας, της περιουσίας. Η γυναικεία χειραφέτηση απειλεί ακριβώς την ιδιοκτησία, το θεμέλιο των ταξικών κοινωνιών.

Ο χριστιανισμός όμως συμπίπτει και με το ξεπέρασμα του δουλοκτητικού συστήματος, σε μια εποχή κατά την οποία εκλείπουν και τα τελευταία απομεινάρια της παλιάς κοινωνίας των γενών, όταν κάθε άνθρωπος ήταν περισσότερο δεμένος με την οικογένεια από την οποία προερχόταν και λιγότερο με τη νέα που δημιουργούσε. Ο χριστιανισμός ισχυρίζεται ότι "εξαιτίας της γυναίκας ο άνδρας θα εγκαταλείψει το σπίτι, τη μητέρα και την οικογένειά του". Είναι, λοιπόν, αλήθεια ότι προάγει το συζυγικό δεσμό ο χριστιανισμός, με την έννοια της στήριξης που παρέχει η εποχή στη ζευγαρωτή οικογένεια. Ωστόσο, η γυναίκα καταξιώνεται μόνο ως μητέρα, η οποία όμως δεν έχει περάσει τη φυσιολογική διαδικασία, ώστε να γίνει μητέρα. Η άμωμη σύλληψη του Χριστού από την Παναγία αυτό ακριβώς δηλώνει».

«Πάντως, μιλώντας για το χριστιανισμό πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι μιλάμε για τη θεωρία που διαμόρφωσε ο Παύλος. Ο Παύλος, άνθρωπος φανατικός και μονήρης, ανύπαντρος ο ίδιος, ενώ από τη μια ισχυρίζεται ότι "μπροστά στα μάτια του Θεού δεν υπάρχει αρσενικό και θηλυκό" από την άλλη καταδικάζει τη γυναίκα, σαν πηγή κάθε κακού. Ο γάμος, για τον Απόστολο, είναι το αναγκαίο κακό, που θα τιθασεύσει τις φυσικές ορμές, τις προερχόμενες από τον Σατανά και που θα καθαγιαστεί μόνο με τη γέννηση των παιδιών. Και αν ο Παύλος έβλεπε έτσι τα πράγματα, οι μεταγενέστεροι πατέρες της Εκκλησίας, τόσο στο Βυζάντιο, όσο και στο φραγκικο-λατινικό κόσμο, ιδεολογικοί και θεωρητικοί ταγοί της φεουδαρχικής κοινωνίας, είχαν ακόμη χειρότερη άποψη γι' αυτήν. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι κυρίως γυναίκες ήταν εκείνες που κατηγορήθηκαν σαν μάγισσες από την Ιερά Εξέταση και πέθαναν στην πυρά, μετά από φρικτά βασανιστήρια.

Και στις μέρες μας η θρησκεία εξακολουθεί να θεωρεί τη γυναίκα ως το "δεύτερο φύλο" με την έννοια του κατώτερου, του εξαρτημένου, που πρέπει να υπακούει και να καθαγιάζεται μόνο μέσα από τη μητρότητα. Τα λόγια που λέγονται στο θρησκευτικό γάμο είναι πολύ χαρακτηριστικά: "Οπως ο Χριστός είναι η κεφαλή της Εκκλησίας, έτσι και ο άνδρας είναι κεφαλή της γυναίκας", για να μην αναφερθούμε βέβαια στο κλασικό "Η δε γυνή να φοβήται τον άνδρα"».

«Η γυναίκα εκτός από κατώτερη είναι και μιαρή, σύμφωνα με τη θρησκεία. Της απαγορεύεται η είσοδος στο ιερό, της απαγορεύονται ορισμένοι ιεροί τόποι και αν, και όπως είπαμε καθαγιάζεται με τη μητρότητα, ωστόσο, αν έχει πρόσφατα γεννήσει, θεωρείται μολυσμένη. Η γυναίκα σύμφωνα με τη θρησκεία δεν ορίζει το σώμα της. Η άμβλωση θεωρείται φόνος. Βέβαια, η θρησκεία δεν απαντά στο τι θα συμβεί αν γεννηθεί ένα παιδί χωρίς να υπάρχουν οι προϋποθέσεις, ώστε να μεγαλώσει μέσα σε ένα υγιές κοινωνικό περιβάλλον, ή στο αν γεννηθεί ένα παιδί με σοβαρά προβλήματα υγείας και νοητικής στέρησης.

Το κοσμικό αποκρυστάλλωμα της θρησκείας, η επίσημη εκκλησία έχει άποψη και για την εργαζόμενη γυναίκα: ο νυν αρχιεπίσκοπος Αθηνών, παρόλο που ισχυρίζεται ότι αρθρώνει σύγχρονο λόγο, δεν έχει αποφύγει να εκφράσει την απαρέσκειά του για τη γυναικεία εργασία, θεωρώντας τη - σωστά οπωσδήποτε - ως βάση για τη γυναικεία χειραφέτηση, με την αποστροφή "τη χειραφετημένη γυναίκα, άντε να τη μαζέψεις".

Η ελλαδική εκκλησία - ισχυριζόμενη ότι αποτελεί την "κιβωτό του γένους" και επιχειρώντας να ταυτιστεί απολύτως με το ελληνικό έθνος - έχει προσπαθήσει να τεκμηριώσει ιδεολογικά τη σχέση αυτή. Η σχέση Εκκλησίας και νέου ελληνισμού, είναι βέβαια ένα τεράστιο και πολύπλοκο ζήτημα που δεν είναι της στιγμής να αναλυθεί. Η πλευρά του ζητήματος που μας ενδιαφέρει εδώ είναι το ότι η Εκκλησία κατόρθωνε για μεγάλο χρονικό διάστημα σχεδόν να κηδεμονεύει την κοσμική εξουσία, τουλάχιστον όσον αφορά ζητήματα οικογενειακού δικαίου. Αλλά και όταν άλλαξε το οικογενειακό δίκαιο - αποτέλεσμα της πάλης του δημοκρατικού γυναικείου κινήματος και πάλι οι αλλαγές αυτές πολεμήθηκαν σκληρά από τον κλήρο, με αποτέλεσμα πολλές από τις κατακτήσεις του να ακυρώνονται στην πράξη πχ. πολιτικός γάμος.

Πιστεύουμε ότι το ζήτημα αυτό θα μπορούσε να λυθεί με τον οριστικό διαχωρισμό της Εκκλησίας από το κράτος, που θα καθιστούσε τη θρησκεία απολύτως προσωπική υπόθεση και θα έβαζε ένα τέλος στις παρεμβάσεις της στην προσωπική ζωή και στη συνείδηση του πολίτη, οποιουδήποτε φύλου.

Ο χριστιανισμός διαφοροποιείται απέναντι στη γυναίκα όχι ως προς την εκτίμησή της ως άνθρωπο αλλά ως προς το έλεος που δείχνει στο πρόσωπό της. Κι αυτό γιατί ξεκίνησε σαν θρησκεία πληβείων, σαν θρησκεία των δούλων και των φτωχών. Ανάμεσα σε αυτές τις "αδύναμες κοινωνικές ομάδες", για να χρησιμοποιήσουμε ένα σημερινό όρο, ο χριστιανισμός συγκαταλέγει τις γυναίκες. Από εκεί απορρέει και η επιείκεια στο πρόσωπό τους.

Οπωσδήποτε πιστεύουμε ότι η Ελληνίδα θα βοηθηθεί καλύτερα - και ανεξάρτητα, τονίζω για μια ακόμη φορά, από τις θρησκευτικές της πεποιθήσεις - να κατανοήσει ότι η λύση των προβλημάτων της βρίσκεται κυρίως στο δικό της, προσωπικό και συλλογικό αγώνα για τα ζητήματα αυτά και όχι στην παρέμβαση μιας υπερκόσμιας δύναμης».

- Αποτελούν οι Ολυμπιακοί Αγώνες ευκαιρία για οικονομική άνθηση;

- Μπορεί οι Ολυμπιακοί Αγώνες να δημιουργούν μια μεγάλη ποσότητα θαυμασμού στο κοινό, ωστόσο δεν υπάρχουν θετικές οικονομικές επιπτώσεις. Το κόστος των αγώνων είναι μεγαλύτερο από ό,τι τα οφέλη, από τη στιγμή που ένα τεράστιο ποσό ξοδεύεται για να προσελκύσει τους αγώνες. Μπορεί κάποιοι ιδιωτικοί οργανισμοί να επιθυμούν να ξοδέψουν ένα μεγάλο ποσό χρημάτων για να φιλοξενήσουν και να προβάλουν ένα γεγονός. Αυτό είναι κατανοητό. Είναι όμως απορίας άξιο όταν ένας ιδιωτικός οργανισμός, όπως η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή, επιθυμεί μια χώρα, όπως η Ελλάδα, να ξοδέψει ένα μεγάλο ποσό χρημάτων για να φιλοξενήσει τους αγώνες.

- Εχουν ακουστεί πάρα πολλά σχετικά με την αύξηση των Θέσεων εργασίας λόγω των Ολυμπιακών Αγώνων. Λέγεται ότι θα δημιουργηθούν 130.000 θέσεις εργασίας. Ισχύει κάτι τέτοιο;

- Θεωρώ λοιπόν ότι οι 130.000 θέσεις εργασίας που λέγεται ότι θα δημιουργηθούν στην Ελλάδα είναι ένα πολύ αισιόδοξο νούμερο. Ομάδα καθηγητών πραγματοποίησαν έρευνα που εξέτασε τις επιπτώσεις των Ολυμπιακών Αγώνων του Λος Αντζελες και της Ατλάντα. Χρησιμοποιήσαμε έναν αριθμό μεταβλητών για να υπολογίζουμε την ανάπτυξη της απασχόλησης σε αυτές τις πόλεις κατά τη διάρκεια των αγώνων και μετά συγκρίναμε αυτούς τους υπολογισμούς με την πραγματική αύξηση της απασχόλησης σε αυτές τις πόλεις.

Το 1984 στο Λος Αντζελες, η αύξηση της απασχόλησης ήταν 5.000 θέσεις εργασίας περισσότερες από ό,τι περιμέναμε. Εάν αποδώσουμε αυτή την αύξηση στους Ολυμπιακούς Αγώνες, τότε μπορούμε να πούμε ότι οι Ολυμπιακοί δημιούργησαν 5.000 θέσεις εργασίας στο Λος Αντζελες. Πρέπει να υπενθυμίσω ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Λος Αντζελες ήταν πολύ διαφορετικοί από ότι της Αθήνας ή της Ατλάντα, διότι κατασκευάστηκαν πολύ λίγα έργα υποδομής.

Στην Ατλάντα, το 1996, υπολογίσαμε ότι δημιουργήθηκαν 3.500-42.500 θέσεις εργασίας. Τα υψηλότερα επίπεδα οφείλονται στη μακρύτερη χρονικά διάρκεια των αγώνων. Στο Λος Αντζελες ενώ σχεδόν καμία προετοιμασία δεν έγινε, όλη η επίδραση παρατηρήθηκε σε μια μικρή χρονική περίοδο. Στην Ατλάντα - όπως και στην Αθήνα - η οικονομική επίδραση θα απλωθεί σε μια μακρά χρονική περίοδο, καθώς τα κατασκευαστικά έργα και οι προετοιμασίες θα λάβουν χώρα.

Βρήκαμε ακόμα ότι η αύξηση της απασχόλησης στις πόλεις που διοργανώνουν αγώνες πέφτει σημαντικά τα χρόνια που ακολουθούν τους αγώνες. Αυτό δηλώνει σε εμάς ότι κάθε αύξηση της απασχόλησης είναι πιθανό να είναι προσωρινή. Οι Αγώνες είναι ένα σύντομο «καρφί» και όχι ένα μακροπρόθεσμο οικονομικό πλάνο ανάπτυξης.

- Διάφορα σενάρια ακούγονται περί επιβολής πρόσθετων φόρων για τη χρηματοδότηση των Ολυμπιακών Αγώνων. Εχουν επιβληθεί στο παρελθόν «Ολυμπιακοί» φόροι;

- Δεν είμαι σίγουρος γι' αυτό. Στο Λος Αντζελες, ενώ λίγα δημόσια χρήματα χρησιμοποιήθηκαν, υποθέτω ότι δε χρειάστηκαν νέοι φόροι. Επειδή το κόστος για τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας αναμένεται να είναι ιδιαίτερα μεγάλο, δε βλέπω πώς μπορούν να χρηματοδοτηθούν οι αγώνες χωρίς να αυξηθούν οι φόροι με κάποιον τρόπο...

Sportidea

Οι πολυεθνικές - χορηγοί της ΔΟΕ θα είναι οι κερδισμένοι από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004

Την προηγούμενη Τρίτη η κυβέρνηση παρουσίασε έναν προϋπολογισμό - «φάντασμα» για τις κρατικές δαπάνες ενόψει των Ολυμπιακών Αγώνων. Με «μαγειρέματα», που διήρκεσαν αρκετές βδομάδες, κατάφερε να εμφανίσει ένα κόστος ύψους 1,5 τρισ. δρχ. Σε αυτό δε συμπεριλαμβάνονται βασικά έργα όπως το Τραμ, ο προαστιακός, οι επεκτάσεις του Μετρό, έργα για τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, που υπήρχαν σε παλιότερους προϋπολογισμούς.

Είναι κάτι παραπάνω από σίγουρο ότι το τελικό κόστος των αγώνων θα ξεπεράσει κατά πολύ τα 2,5 τρισ. δρχ., ποσό που θα κληθούν να πληρώσουν οι εργαζόμενοι. Κι ας παρομοιάζουν τα στελέχη της κυβέρνησης το 2004 με παράδεισο για τους πολίτες της χώρας. Η εμπειρία από άλλες διοργανώσεις έχει δείξει το αντίθετο.

Αυτό ακριβώς επιβεβαιώνουν οι Αμερικανοί καθηγητές Οικονομικών Ρόμπερτ Μπάαντε και Βίκτορ Μάθεσον με συνέντευξή τους στο «Ρ». Και οι δύο έχουν ασχοληθεί με τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λος Αντζελες το 1984 και της Ατλάντα το 1996. Και στη σημερινή τους συνέντευξη μιλούν για το κόστος των Ολυμπιακών Αγώνων, τις θέσεις εργασίας και το κόστος της Ολυμπιακής ιδέας. Ταυτόχρονα, παραθέτουν παραδείγματα από παλαιότερες διοργανώσεις, ενώ δεν είναι και τόσο αισιόδοξοι για την περίπτωση της Αθήνας...

- Οι Ολυμπιακοί Αγώνες παρουσιάζονται από τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή και τις κυβερνήσεις που τους διεκδικούν ως μια ευκαιρία για οικονομική άνθηση της χώρας που θα τους διοργανώνει. Ισχύει κάτι τέτοιο;

- Εμπειρικά στοιχεία δεν υποστηρίζουν κάτι τέτοιο, αν και είναι γεγονός ότι χρησιμοποιείται πολύ συχνά. Ακαδημαϊκές έρευνες έχουν δείξει ότι οι υποσχέσεις που δόθηκαν δεν πραγματοποιήθηκαν. Στην πραγματικότητα, σε ορισμένες περιπτώσεις το κόστος φαίνεται να υπερβαίνει το όφελος. Ο δημόσιος τομέας δεν έχει αποδείξει ότι μπορεί να φιλοξενήσει τους αγώνες δαπανώντας ένα λογικό κόστος. Νομίζω ότι η φύση των Ολυμπιακών Αγώνων είναι τέτοια που εκτρέπει πόρους από άλλες πιο χρήσιμες πηγές.

- Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Σίδνεϊ είχαν θετικές επιπτώσεις στην πόλη;

- Το στοιχείο της οικονομικής επιρροής των Αγώνων του Σίδνεϊ δεν μπορεί να προσδιοριστεί ακόμα. Είναι πολύ νωρίς και δεν υπάρχουν συγκεκριμένα στοιχεία. Κατά τα άλλα, οι Αγώνες του Σίδνεϊ ήταν επιτυχημένοι όσον αφορά στην ικανότητα να «τρέξουν» χωρίς ατυχήματα και χωρίς απαράδεκτους εμπορικούς όρους. Η παρατηρούμενη επιτυχία των Ολυμπιακών Αγώνων του Σίδνεϊ ίσως οφείλεται στην αντίληψη ότι οι προηγούμενοι Ολυμπιακοί Αγώνες στην Ατλάντα ήταν υπερβολικά εμπορικοί και σημαδεύτηκαν από βομβιστική επίθεση.

- Η ελληνική κυβέρνηση και η Οργανωτική Επιτροπή ισχυρίζονται ότι θα μειωθεί σημαντικά η ανεργία και θα δημιουργηθούν 130.000 νέες θέσεις εργασίας. Τι λέει η εμπειρία άλλων διοργανώσεων;

- Και σε αυτή την περίπτωση τα στοιχεία δε δείχνουν αύξηση στις θέσεις εργασίας της τάξης των 130.000. Κάτω από τις καλύτερες συνθήκες, στην Ατλάντα δημιουργήθηκαν 77.000 θέσεις εργασίας για την πολιτεία της Τζόρτζια και 37.000 θέσεις εργασίας για την πόλη της Ατλάντα.

Οι θέσεις εργασίας από τους Ολυμπιακούς Αγώνες είναι μικρής διάρκειας ζωής. Η υποδομή που δημιουργείται από τους Αγώνες είναι γενικά «ξένη» προς την οικονομία και οι θέσεις εργασίας που δημιουργούνται κατά τη διάρκεια των Αγώνων δεν είναι σταθερές, δεν μπορούν να διατηρηθούν. Στην πραγματικότητα, στο βαθμό που οι Ολυμπιακοί Αγώνες εκτρέπουν την οικονομία από ένα αισιόδοξο μονοπάτι ανάπτυξης, αυτό ίσως σημαίνει ότι σε τελική ανάλυση η απασχόληση θα πέσει κάτω από αυτό που θα ήταν, εάν δε γίνονταν οι Αγώνες.

Για παράδειγμα, στην Ατλάντα μπορεί να δημιουργήθηκαν θέσεις εργασίας αλλά ήταν προσωρινές. Επιπλέον, το κόστος για τη δημιουργία μιας θέσης εργασίας μέσω των Ολυμπιακών Αγώνων χρειάζεται έξοδα που θα εμφανίζονταν να υπερβαίνουν αυτό που θα κόστιζε στο δημόσιο τομέα για να δημιουργήσει μια δουλιά χρησιμοποιώντας άλλα μέσα απ' ό,τι τους Ολυμπιακούς Αγώνες.

- Ποια εκτιμάτε ότι θα είναι η «κληρονομιά» των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004;

- Αυτό πρέπει να εξεταστεί σε ψυχολογικό επίπεδο αντί σε οικονομικό. Μπορεί οι πολίτες μιας χώρας να νιώσουν καλύτερα όντας στη διεθνή επικαιρότητα. Ομως, υπάρχει η πιθανότητα να υπάρξουν θετικές παρενέργειες στον τομέα του τουρισμού, αλλά και αυτό εξαρτάται από το εάν αφήσουν θετική εικόνα οι Αγώνες του 2004, καθώς και από το μηχανισμό ώστε να διατηρηθεί και μετά τους Αγώνες ένα περιβάλλον πρόσφορο για τουρισμό.

- Ποιες είναι οι θετικές και ποιες οι αρνητικές επιπτώσεις από τη διοργάνωση;

- Θετικές επιπτώσεις μπορεί να θεωρηθούν η ευκαιρία να φανεί η χώρα και η πόλη, η δημιουργία υποδομών που ίσως συνεισφέρουν σε μελλοντική οικονομική ανάπτυξη και η δημιουργία βάσης τουρισμού. Ομως, υπάρχει και η αύξηση φορολογίας, η εκτροπή οικονομικών πηγών από πιο παραγωγικά μονοπάτια και το ρίσκο να μην πάνε καλά οι Αγώνες και έτσι να κηλιδωθεί η φήμη της χώρας και της πόλης.