Ετούτοι οι επτά καλλιτέχνες(;) με διάφορα προσχήματα γύρισαν μια άρρωστη ταινία. Μια ταινία που μυρίζει βαθιά παρακμή. Παρακμή στα θέματα, παρακμή στη φόρμα. Ξεχάστε την. Πέστε ότι δε γυρίστηκε ποτέ!

Αυτό το θέμα, το κάθε θέμα άλλωστε, μπορεί να γίνει μια καλή, μια συμπαθητική ή μια αδιάφορη ταινία. Ο Τοντ Φίλιπς προτίμησε να μην κουραστεί. Μπορεί να μην πήγε ούτε καν στα γυρίσματα!

Η ταινία είναι ξαναγύρισμα (ριμέικ) της βρετανικής κωμωδίας «Ακαδημία Απατεώνων» (1959). Δεν έχω δει την παλιά ταινία και δεν μπορώ να κάνω συγκρίσεις. Ομως, όσο και αν προσπαθώ, δεν μπορώ να βρω το λόγο γιατί να ξαναγυριστεί μια τέτοια ταινία.

Παίζουν: Μπίλι Μπομπ Θόρτον, Τζον Χέντερ, Τζασίντα Μπάρετ, Μάικλ Κλαρκ Ντάνκαν, Μπεν Στίλερ.

Τα μισά βλέμματα των φίλων του κινηματογράφου βρίσκονται στη Θεσσαλονίκη, όπου διεξάγεται το ετήσιο διεθνές φεστιβάλ κινηματογράφου και τα άλλα μισά βρίσκονται στις αίθουσες της γειτονιάς τους! Σχήμα λόγου, βέβαια, γιατί, πια, δεν υπάρχουν αίθουσες στη γειτονιά. Οι ταινίες, χρόνια τώρα, παίζονται στα διάφορα πολυεθνικά κινηματογραφικά super Market. Ξέρετε, αυτά τα απρόσωπα μεγαθήρια, όπου ο θεατής είναι ένα μικρό μυρμήγκι, του οποίου η χρησιμότητα συνίσταται μόνο στο να αγοράζει εισιτήριο και τίποτα περισσότερο...

Αυτή τη βδομάδα οι θεατές - καταναλωτές, είναι ιδιαίτερα άτυχοι. Εχουν μόνον τέσσερις νέες επιλογές! Από τις τέσσερις, ωστόσο, μόνον μία, «Ο Πληροφοριοδότης», του Μάρτιν Σκορτσέζε παρακολουθείται με κάποιο ενδιαφέρον. Ενδιαφέρον, βέβαια, όσο μπορεί να έχει κανείς για μια ακόμα ταινία γύρω από τη μαφία.

Η μία από τις άλλες δύο ξένες ταινίες, το «Αυστηρώς Ακατάλληλο», των 7 γνωστών, ας πούμε, σκηνοθετών, Μαρίνα Αμπράμοβιτς, Μάθιου Μπάρνεϊ, Μάρκο Μπραμβίλα, Λάρι Κλαρκ, Γκάσπαρ Νόε, Ρίτσαρντ Πριντς και Σαμ Τέιλορ Γουντ, είναι βαθιά χωμένη στην παρακμή. Η δεύτερη, η «Σχολή για Απατεώνες», του Τον Φίλιπς, σχεδόν ακουμπάει στην παρακμή! Η πρώτη είναι ένα χαζό και χυδαίο πορνογράφημα. Η δεύτερη μια χαζοκωμωδία!

Τέλος, έχουμε και την ελληνική ταινία, του γνωστού συγγραφέα, που με αυτήν την ταινία περνάει και στη σκηνοθεσία, Διονύση Χαριτόπουλου, «Ιλουστρασιόν». Πρόκειται, για μια ταινία που ο τίτλος της, κυριολεκτικά, εξηγεί το περιεχόμενό της.

Η παγκοσμιοποίηση, λοιπόν, της «γλώσσας του κινηματογράφου», η ομοιοποίηση καλύτερα της φόρμας και των ιστοριών που διηγείται ο παγκόσμιος εμπορικός κινηματογράφος, από καιρό πια έχει δείξει τα δείγματά της. Στο εξής ο θεατής θα καλείται απλώς να αποφανθεί ποιος γυρίζει καλύτερες περιπέτειες, οι Αμερικανοί ή οι Ασιάτες. Ο ανταγωνισμός τους θα βρίσκεται στο «καλύτερο θέαμα». Στο πιο βίαιο, ίσως...

Για την ώρα προηγούνται οι Αμερικανοί. Θέλεις η γλώσσα, θέλεις η εμπειρία, θέλεις γιατί η χώρα η ίδια είναι βουτηγμένη στο έγκλημα, στο μαφιόζικο έγκλημα, οι ταινίες τους πείθουν πιο πολύ. Ακόμα και όταν θέλουν να τις κάνουν, πέρα από αστυνομικές και «διασκεδαστικές», όπως έκανε ο Μάρτιν Σκορτσέζε με τον «Πληροφοριοδότη» του. Οπου ο νονός, ο Ιρλανδός μαφιόζος Φρανκ Καστέλο, αποδίδεται από τον Τζακ Νίκολσον με καρικατουρίστικο τρόπο.

Η ίντριγκα της ταινίας μοιάζει με τις κλασικές του είδους ταινίες. Σε ένα αστυνομικό τμήμα της Βοστόνης έχει τρυπώσει ένας πληροφοριοδότης του αρχινονού. Η ηγεσία του τμήματος κάνει προσπάθειες για να τον ανακαλύψει. Πάνω σε αυτόν τον καμβά στήνεται μια γρήγορη αστυνομική ιστορία. Μέχρι το τέλος της ταινίας θα γίνουν πολλές ανατροπές. Σε κάποια στιγμή οι θεατές θα έρθουν πρόσωπο με πρόσωπο με τη διαφθορά σε όλο το φάσμα της αστυνομίας. Και, βέβαια, θα κάνουν τις αναγωγές τους στα καθ' ημάς!

Μη φανταστείτε ότι πρόκειται για «σοβαρή» δουλιά! Για κάποια κριτική ταινία. Για κάποια προσπάθεια, έστω, να καταδειχτούν οι αιτίες αυτών των φαινομένων. Οχι! Μιλάμε για... περιπέτεια. Για μια ταινία που αποσπά το ενδιαφέρον του θεατή με το θέαμά της και όχι για τη σκέψη της.

Από σπόντα, βέβαια, μπορείς, σε τρίτο και τέταρτο επίπεδο, να διαβάσεις κάποιες νύξεις, να φανταστείς κάποιες αλήθειες. Το πρώτο και δεύτερο επίπεδο, όμως, με αυτά που, κυρίως, επικοινωνεί η πλειονότητα των θεατών, είναι παγίδες μέσα στις οποίες παγιδεύεσαι! Πότε από τους γνωστούς και όμορφους ηθοποιούς, πότε από τα «χαριτωμένα» στιγμιότυπα, πότε από τους «σπινθηροβόλους» διαλόγους, πότε από τον έρωτα, πότε από την αγωνία... Χωρίς, λοιπόν, να το αντιληφθείς, σου ξεφεύγει κάθε σοβαρή σκέψη, «ποιος, τελικά, διοικεί την αμερικανική αστυνομία, ποιος δημιουργεί τη διαπλοκή, ποιος εξαγοράζει ποιον και γιατί»!..

Τώρα... αν δε νοιάζεσαι για σοβαρές αναζητήσεις και σκέψεις, η ταινία είναι χορταστική. Οι χώροι, τα ντεκόρ, η φωτογραφία, τα κοστούμια, οι μουσικές, οι εσωτερικές και εξωτερικές συγκρούσεις των ηρώων αρκετά πειστικές! Σαν περιπέτεια, χωρίς να είναι αριστούργημα, είναι, οπωσδήποτε, μια καλογυρισμένη ταινία. Μια ταινία που ξεκινάει σιγά σιγά και μέχρι να φτάσει στο τέλος αυξάνει προοδευτικά τους ρυθμούς της.

Στα εμπορικά πλεονεκτήματα του «Πληροφοριοδότη» είναι, εκτός από τον ίδιον τον σκηνοθέτη που είναι από μόνος του «ντίβα», οι «ντίβες» ηθοποιοί που συμμετέχουν. Εστω και αν, όπως ο Τζακ Νίκολσον, για παράδειγμα, με τη μανιέρα του, απογύμνωσε τον αρχιμαφιόζο που ερμήνευε από κάθε εσωτερικό (κακοποιό) στοιχείο που διαθέτει ο κάθε κακοποιός του είδους του. Ηταν πολύ «χαριτωμένος», για να τον μισήσεις. Και αυτό, βέβαια, δεν είναι σωστό. Γιατί, τελικά, πας με το μέρος του. Αντί να σε απωθεί το ποιόν του σε γοητεύει!

Αλλά όλα αυτά είναι, φαίνεται, ψηλά γράμματα! Ο Μάρτιν Σκορτσέζε έφτιαξε μια ταινία για «όλη την οικογένεια». Δεν ξύνει καμία πληγή. Δεν ερευνά τίποτα και δε δίνει καμία απάντηση. Εκανε μια καθαρά εμπορική ταινία.

Παίζουν: Λεονάρντο Ντι Κάπριο, Ματ Ντέιμον, Τζακ Νίκολσον, Μαρκ Γουόλμπεργκ, Μάρτιν Σιν, Ρέι Γουίνστοουν, Βέρα Φάρμιγκα, Αλεκ Μπάλντουϊν.

Βάλτερ Σάλες: Χαίρομαι που βρίσκομαι στη Θεσσαλονίκη με τον Βιμ Βέντερς...

Βιμ Βέντερς: Η αρχή των road movies ξεκινά από την Ελλάδα. Στο δρόμο, πρέπει πάντα να γνωρίζεις την αρχή. Ο Ομηρος είναι ο πρώτος άνθρωπος που έκανε ένα είδος road movie, την «Οδύσσεια». Είναι πολύ ωραίο να είσαι μέσα στο σπίτι, αλλά είναι ακόμη καλύτερο να είσαι εκεί έξω, να ταξιδεύεις, να αναζητάς το άγνωστο.

Σάλες: Το ξέρω καλά αυτό το συναίσθημα του ταξιδιού. Αυτό κάνω, ταξιδεύω. Ταξιδεύω με την κάμερα, αποτυπώνω πρόσωπα, περιπλανιέμαι ανάμεσα στο χώρο και στο χρόνο.

Βέντερς: Το ταξίδι έχει να κάνει με την περιπέτεια, με την ανακάλυψη πραγμάτων, με το να βρεις την ταυτότητα, το σκοπό. Ο δρόμος είναι ο σκοπός, δεν αποζητάς την άφιξη, αποζητάς το ταξίδι.

Σάλες: Δεν είναι ο προορισμός ο στόχος, αλλά η διαδρομή. Ο φόβος που επικρατούσε στην εποχή του Μακαρθισμού είναι ο ίδιος με το φόβο της εποχής του Μπους.

ΜΟΓΚΕΝΣ ΡΟΥΚΟΒ: Πολλοί πιστεύουν ότι το κυρίως πρόβλημα στο σινεμά είναι το σενάριο. Δε συμφωνώ όμως. Το πρόβλημα είναι ότι πρέπει να σκέφτεσαι και να ονειρεύεσαι.

Οι κανόνες δε μας περιορίζουν, μας κάνουν πιο ελεύθερους. Είναι αυτοί που διευκολύνουν την καθημερινότητά μας. Πάρτε για παράδειγμα τους νόμους της φυσικής επιστήμης. Το νόμο της βαρύτητας. Δεν μπορείς να τον αγνοήσεις, δεν μπορείς να ξυπνήσεις ένα πρωί και να πεις σήμερα δε δέχομαι το νόμο της βαρύτητας. Μπορείς όμως να τον χρησιμοποιήσεις. Για παράδειγμα, χρησιμοποιείς το νόμο της βαρύτητας για να κάνεις τα βήματά σου. Είναι αυτό που σε κάνει να ανεβαίνεις ή να κατεβαίνεις μια σκάλα.

Μην προσπαθείτε να είστε αυθεντικοί. Για δυο λόγους: Πρώτον γιατί δεν είστε. Και δεύτερον γιατί φαίνεστε ηλίθιοι όταν το προσπαθείτε.

Εχω μονάχα ένα λεπτό ακόμα και δεν ξέρω τι να πω. Εμμένω όμως στην απλότητα για την οποία σας μίλησα και ελπίζω για κάποιους αυτή η εκδήλωση να αποτελέσει έμπνευση. Το πιο σημαντικό όμως είναι το τι έχει κολλήσει στο μυαλό σας. Αυτό που βρίσκεται μέσα στο κεφάλι σας είναι και το σπουδαιότερο. Και προέρχεται από τις επιθυμίες και τα όνειρά σας. Να είστε πάντα ειλικρινείς στους χαρακτήρες σας.

Η ταινία του, «Ιλουστρασιόν», είναι ένα μείγμα θορύβου, αναστάτωσης, χαβαλέ. Ενώ υποτίθεται σατιρίζει τον κόσμο της Ιλουστρασιόν, στην ουσία τον αναπαράγει. Αφού η κινηματογράφηση, αντί να σατιρίζει το ιλουστρασιόν, υποκύπτει σε αυτό. Ο φακός εκστασιάζεται από τα ντεκόρ, από τις ακριβές τουαλέτες, με αποτέλεσμα να ακυρώνεται ο, κατά διαστήματα, αιχμηρός λόγος.

Επιπλέον, τα πρόσωπα που ανέλαβαν να ερμηνεύσουν τους ήρωες του Χαριτόπουλου, είναι τα ίδια χωμένα ως το λαιμό στο ιλουστρασιόν, με αποτέλεσμα η κοροϊδία προς τον θεατή να είναι διπλή. Σε καμία περίπτωση η γενική «ρήση», ότι ο ηθοποιός μπορεί να κάνει τα πάντα, αντικαθιστά το χαμένο ήθος του ηθοποιού που έχει αναλωθεί σε σαπουνόπερες!

Αλλά, κάποια στιγμή, θα πρέπει να αντιληφθούμε, ότι ο κινηματογράφος έχει τους κανόνες του, τη γλώσσα του. Το να στήνεις ασυλλόγιστα τη μηχανή απέναντι από τον ηθοποιό και να πυροβολείς, δε σημαίνει ότι γυρίζεις ταινία. Απλώς καταγράφεις. Το κινηματογραφικό έργο είναι τρόπος αφήγησης. Οσο καλύτερα γνωρίζεις αυτόν τον «τρόπο», τόσο αποτελεσματικότερος γίνεσαι!

Ο Χαριτόπουλος, πέρα από τις επιφυλάξεις που μπορεί κάποιος να έχει για το βάθος του συγγραφικού έργου του, σίγουρα διαθέτει κάποια, επιφανειακή έστω, παρατηρητικότητα. Αυτό φαίνεται και στην ταινία. Οι πέντε παράλληλες ιστορίες που διηγείται, με καλύτερη αυτή του ψυχιάτρου, διαθέτουν «έξυπνα» κείμενα. Κείμενα που αν είχαν κινηματογραφηθεί σωστά, θα είχανε φέρει διαφορετικά αποτελέσματα. Τώρα δείχνουν επιθεωρησιακά, ρηχά και κενά.

Είμαι κάπως αυστηρός στις παρατηρήσεις μου, γιατί έχω αγανακτήσει με την ευκολία που γυρίζονται παρδαλές ταινίες. Ο καθένας που έχει μια πρόσβαση σε κάποιο κανάλι, σε κάποιον σπόνσορα, στο Κέντρο Κινηματογράφου, βουτάει μια μηχανή, μισθώνει έναν καλό βοηθό και έναν καλό διευθυντή φωτογραφίας, και γίνεται σκηνοθέτης! Μάλιστα, για να βεβαιωθεί και ο ίδιος πως είναι τέτοιος, παίζει τον σκηνοθέτη στην ταινία του, για να τον δει ο κόσμος και να πειστεί, όπως έκανε και ο Χαριτόπουλος. Ο οποίος ζηλεύοντας τη δόξα του Τσάρλι Τσάπλιν, γράφει, σκηνοθετεί, παίζει.

Να πω, λίγη σοβαρότητα κύριοι, λίγο μέτρο; Δεν έχει νόημα. Αυτοί, τουλάχιστον, τους οποίους αναφέρουμε, δεν πρόκειται να ακούσουν. Είναι οι τυχεροί της ζωής οι οποίοι, ξεχνώντας φραγμούς και κανόνες, μην έχοντας να δώσουν λόγο σε κανέναν, πέφτουν απάνω της και την ξεμαλλιάζουν. Χώνονται παντού και μέσα σε όλα.

Παίζουν: Γιάννης Μπέζος, Εβελίνα Παπούλια, Ακης Σακελαρίου, Τζίνα Αλοίμονου, Γιώργος Καπουτσίδης.