Μέρος 2ο

Είναι λογικό πως τον πρώτο λόγο για τις αιτίες της ανατροπής του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ και στις άλλες χώρες τις Ανατολικής Ευρώπης, τον έχουν δικαιωματικά οι κομμουνιστές που έζησαν σε αυτές τις συνθήκες.

Ακόμη και στη σημερινή Λετονία, όπου το ΚΚ είναι απαγορευμένο, όπου το 23% των κατοίκων δεν έχει καν δικαίωμα ψήφου, όπου ο ποινικός κώδικας απαγορεύει την «κομμουνιστική προπαγάνδα», δε θα μπορούσαν όσοι «πονούν» την υπόθεση του σοσιαλισμού παρά να προσπαθήσουν να εξετάσουν τις αιτίες της ανατροπής του. Γιατί; «Το Σοσιαλιστικό Κόμμα Λετονίας θεωρεί πως μόνο αποκαλύπτοντας τις βασικές αιτίες των φαινομένων της κρίσης στην περίοδο πρακτικής υλοποίησης των σοσιαλιστικών ιδεών, διευκρινίζοντας τις ρίζες των αντεπαναστατικών διαδικασιών στην κοινωνία, κατανοώντας τα λάθη και τους κακούς υπολογισμούς, που έγιναν στην πορεία των σοσιαλιστικών μετασχηματισμών, μπορούμε με σιγουριά να ατενίσουμε το μέλλον», σημειώνει το νέο Πρόγραμμα, του ΣΚΛ, που εγκρίθηκε πριν ένα μήνα.

Παρακάτω παρουσιάζουμε, μερικές από τις σημαντικότερες σκέψεις που χαρακτηρίζουν την προσέγγιση του ζητήματος από το ΣΚΛ και βρίσκονται στο δεύτερο κεφάλαιο του Προγράμματός του με τον τίτλο: «Η Οξυνση των αντιθέσεων ανάμεσα στα παγκόσμια συστήματα του σοσιαλισμού και του καπιταλισμού. Οι αιτίες της κρίσης του υπαρκτού σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ».

Ο πρόεδρος του Σοσιαλιστικού Κόμματος Λετονίας Α. Ρούμπιξ

«Η ύπαρξη των δύο αντίπαλων κοινωνικών συστημάτων, του σοσιαλισμού και του καπιταλισμού, αντικειμενικά αναπτύσσει κι οξύνει τις ανταγωνιστικές αντιθέσεις μεταξύ τους. Αυτή η όξυνση έφτασε στο απόγειό της στη δεκαετία του '80. Το παγκόσμιο σοσιαλιστικό σύστημα ποτέ δεν ήταν τόσο επικίνδυνο για τον ιμπεριαλισμό. Σε επίπεδο ζωής του πληθυσμού υπολειπόταν ακόμη από τις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες. Αλλά, σε αντίθεση από τις ΗΠΑ, ούτε η ΕΣΣΔ, ούτε οι άλλες χώρες της σοσιαλιστικής κοινότητας, ποτέ δε χρησιμοποίησαν την εκμετάλλευση των αναπτυσσόμενων χωρών. Δεν έκλεβαν τους φυσικούς τους πόρους, ούτε μετέτρεπαν τον πληθυσμό τους σε φτηνή εργατική δύναμη. Οι λαοί των σοσιαλιστικών χωρών είχαν τη σιγουριά για την αυριανή μέρα, γνώριζαν πως το κράτος θα υπερασπιστεί τα συμφέροντά τους.

Την ίδια ώρα στο ίδιο το σοσιαλιστικό σύστημα εμφανίστηκαν κι οξύνθηκαν υπάρχουσες και μεταφερόμενες από το εξωτερικό δυσκολίες, προβλήματα κι αντιθέσεις, που για την επίλυσή τους απαιτούνταν θεωρητική κατανόηση κι εφαρμογή στην πράξη των λύσεων που θα βρίσκονταν.

Στη Λετονία, όπως και στην ΕΣΣΔ έγινε αισθητή η επίδραση συνθηκών και παραγόντων, που όλο και περισσότερο δυσκόλευαν και έκαναν συνθετότερη τη σοσιαλιστική οικοδόμηση. Αυτοί είχαν τόσο αντικειμενικό, όσο και υποκειμενικό χαρακτήρα.

Το ΚΚΛ και συνολικά το ΚΚΣΕ δεν μπόρεσε να πάρει υπόψη του σε αρκετό βαθμό αυτήν την επίδραση όλων των αρνητικών τάσεων και να επεξεργαστεί αποτελεσματικούς μηχανισμούς εξουδετέρωσής τους.

Associated Press

Ρωσόφωνοι μαθητές διαμαρτύρονται για τις διακρίσεις στην Παιδεία

Ομως υπό τη μορφή των οικονομικών μεταρρυθμίσεων υποσκάπτονταν η οικονομία της χώρας. Υπό τη μορφή της αναμόρφωσης της ΕΣΣΔ έσπαζαν οι ενωσιακές σχέσεις των Δημοκρατιών με το κέντρο. Υπό το σύνθημα της κομματικής ανανέωσης αδυνάτιζε και αποθαρρύνονταν το ΚΚΣΕ. Στο όνομα του εκδημοκρατισμού σημαντικά συρρικνώθηκε η κρατική εξουσία. Κάτω από τα καλέσματα της διαφάνειας και του πλουραλισμού ξεκίνησε ένας ιδεολογικός πόλεμος ενάντια στο σοβιετικό λαό. Υπό τη "νέα σκέψη" και τις "πανανθρώπινες αξίες" έγινε η αλλαγή των κολεκτιβιστικών αξιών με το ατομικό συμφέρον, ενώ στη διεθνή αρένα υπήρξαν σημαντικές υποχωρήσεις από θέσεις που είχε η ΕΣΣΔ. Ετσι η "περεστρόικα" οδήγησε το κράτος σ' εκείνο το σημείο, από το οποίο άρχισε η διάλυση του σοσιαλιστικού τρόπου ζωής της χώρας».

Στη συνέχεια αναφέρεται στη διάλυση της ΕΣΣΔ, στη σύλληψη και φυλάκιση των Α. Ρούμπιξ και Ο. Ποτρέκι και σημειώνει: «Μετά την απαγόρευση της δράσης του ΚΚΛ και την απαγόρευση της προπαγάνδας των κομμουνιστικών ιδεών, μεταξύ των κομμουνιστών κυριαρχούσε η ατμόσφαιρα του ακαθόριστου και της σύγχυσης. Σ' αυτές τις σύνθετες συνθήκες το Γενάρη του 1994 αναγεννήθηκε το μαρξιστικό κόμμα, το ΣΚΛ».

Συγκέντρωση λεγεωνάριων Ες Ες και οπαδών τους στη Ρίγα

«Το ΣΚΛ θεωρεί πως μόνο αποκαλύπτοντας τις βασικές αιτίες των φαινομένων της κρίσης στην περίοδο πρακτικής υλοποίησης των σοσιαλιστικών ιδεών, διευκρινίζοντας τις ρίζες των αντεπαναστατικών διαδικασιών στην κοινωνία, κατανοώντας τα λάθη και τους κακούς υπολογισμούς, που έγιναν στην πορεία των σοσιαλιστικών μετασχηματισμών, μπορούμε με σιγουριά να ατενίσουμε το μέλλον κι ακριβέστερα να καθορίσουμε τα κοντινότερα και πιο μακροπρόθεσμα καθήκοντα στη δραστηριότητα του μαρξιστικού κόμματος στις σύγχρονες συνθήκες.

Στην οικονομία της ΕΣΣΔ και της Λετονικής ΣΣΔ, ως συστατικού της τμήματος, υπήρξε αύξηση των αρνητικών φαινομένων, που προήλθε από την υποχώρηση από βασικές αρχές του σοσιαλισμού:

Πρώτον, δεν έγινε κατορθωτό, παρά τις πολυπληθείς προσπάθειες να σταματήσει ως το τέλος το εκτατικό, δαπανηρό μοντέλο ανάπτυξης της οικονομίας και το πέρασμα στον εντατικό δρόμο των κοινωνικο-οικονομικών ανασχηματισμών. Εχοντας ένα πανίσχυρο επιστημονικό δυναμικό, η ΕΣΣΔ και η Λετονία στη σύνθεσή της, δεν μπόρεσαν να εξασφαλίσουν τους ανάλογους ρυθμούς εφαρμογής των επιτευγμάτων της επιστήμης και τεχνολογίας στην παραγωγή, με στόχο τη σημαντική αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας. Χωρίς αυτό δεν μπορούσε να επιλυθεί το προγραμματικό καθήκον του κομμουνιστικού κόμματος, η αύξηση της ευημερίας του λαού.

Δεύτερον, η σοσιαλιστική οικονομία όλο και περισσότερο υπέφερε από την υπερβολική συγκεντροποίηση. Το επίπεδο των παραγωγικών δυνάμεων και των παραγωγικών σχέσεων απαιτούσε τον εκδημοκρατισμό της οικονομικής και όλης της κοινωνικής ζωής, αλλά αποτελεσματικά βήματα σ' αυτήν την κατεύθυνση δεν έγιναν.

Τρίτο, το κυνήγι των εξοπλισμών που είχε επιβληθεί από τον καπιταλισμό, παρά την επίτευξη της στρατιωτικο-πολιτικής ισομέρειας μεταξύ της ΕΣΣΔ και των ΗΠΑ, επέβαλε την αναγκαιότητα απορρόφησης σημαντικού τμήματος των υλικών, ανθρώπινων και οικονομικών αποθεμάτων στον αμυντικό τομέα.

Τέταρτο, αργά γινόταν ο αναπροσανατολισμός της βιομηχανίας στην κατεύθυνση της αύξησης του τμήματος της παραγωγής αντικειμένων κατανάλωσης, σε σύγκριση με το τμήμα της παραγωγής μέσων παραγωγής.

Πέμπτο, στη δομή της οικονομίας της χώρας το ειδικό βάρος του εμπορίου και των υπηρεσιών ήταν για τις ιστορικές συνθήκες αναντίστοιχα μικρό σε σύγκριση με τη σφαίρα της υλικής παραγωγής.

Και τέλος, θανατηφόρα για το σοσιαλιστικό κράτος και όλο το σύστημα του σοσιαλισμού ήταν η γκορμπατσοφική περεστρόικα, που ξεκίνησε στα μέσα του '80 και σε αντίθεση με τους νόμους του μαρξισμού. Στα πλαίσια αυτής της διαδικασίας, με τη βοήθεια της ληστρικής ιδιωτικοποίησης και της κοροϊδίας, η παλλαϊκή ιδιοκτησία πέρασε στα χέρια μιας μικρής ομάδας προσώπων, των μεγαλοεπιχειρηματιών και των καπάτσων».

Ακόμα, στο 2ο κεφάλαιο του νέου Προγράμματος του ΣΚΛ, σημειώνεται: «Αυτές κι άλλες αιτίες οδήγησαν στη δικαιολογημένη αύξηση της δυσαρέσκειας σε σημαντικό τμήμα της κοινωνίας. Ετσι, στο αρνητικό οικονομικό φόντο που διαμορφώθηκε στα τέλη της δεκαετίας του '80, εμφανίστηκαν συνθήκες ευνοϊκές για τη δημιουργία διαθέσεων διαμαρτυρίας στην κοινωνία, για την επιβολή στους ανθρώπους αντισοσιαλιστικών ιδεών, υπό τη μορφή συνθημάτων καλυτέρευσης του σοσιαλισμού.

Οι αρνητικές τάσεις στην οικονομία δημιούργησαν συνθήκες για την εμφάνιση άλλων δυσμενών φαινομένων στην κοινωνική ζωή. Επωφελήθηκε από αυτά η σκιώδης οικονομία (σ.σ. παραοικονομία), που είχε δυναμώσει στο έδαφος των προβλημάτων και δυσκολιών της σοσιαλιστικής ανάπτυξης. Τα βασικά πρόσωπα και οι προστάτες τους κατάλαβαν πως δεν υπήρχε καλύτερη εποχή για τη νομιμοποίηση των εσόδων της παραοικονομίας. Και γι' αυτήν τη νομιμοποίηση ήταν αναγκαία η πολιτική εξουσία. Για την άνοδο στην εξουσία χρησιμοποίησαν όλες τις δυνατότητες και τα μέσα. Οι εκπρόσωποι του σκιώδους κεφαλαίου δρούσαν ενεργά και στη Λετονία.

Αυτές οι συνθήκες σε μέγιστο βαθμό χρησιμοποιήθηκαν από την αστικο-καπιταλιστική αντεπανάσταση, που περίμενε κι ετοιμαζόταν συνεχώς γι' αυτήν την ώρα. Στις ομάδες κρούσεις της αντεπανάστασης τέθηκε επικεφαλής η νέα αστική τάξη, που δεν είχε διαμορφωθεί εντελώς και την οποία εκπροσωπούσαν:

- Τμήμα των μεταλλαγμένων κομματικών, κομσομόλικων και συνδικαλιστικών στελεχών, κρατικών υπαλλήλων.

- Το φιλελεύθερο καταναλωτικό κομμάτι της καλλιτεχνικής και επιστημονικής διανόησης, σημαντικό ποσοστό δημοσιογράφων.

- Το επιθετικό και μεγαλωμένο στους κόλπους της σκιώδους οικονομίας τμήμα των νέων συνεταιριστών.

- Μια σειρά ανώτατοι οικονομικοί ηγέτες, που ασχολούνταν με τον αυτοπλουτισμό, που είχαν εμπλακεί στο "λάδωμα" και στην κλοπή της λαϊκής περιουσίας.

- Το λούμπεν υπόστρωμα της εργατικής τάξης, που ήταν ποτισμένο από αναρχο-ομαδικές, αρπαχτικές διαθέσεις.

- Το ηθικά και ιδεολογικά ανώριμο τμήμα της νεολαίας των μεγάλων πόλεων, που είχε μολυνθεί από τις δυτικές "αξίες" (ατομικιστές, εγωιστές, καταναλωτές, που τα "έχουν όλα γραμμένα").

- Η καθυστερημένη και κοινωνικά παθητική ομάδα των εκπροσώπων της μεγαλύτερης ηλικίας, που ζούσε όχι με τη γνώση, αλλά με την πίστη και το συναίσθημα, που ήταν εύκολο να χειραγωγηθούν.

- Οι απόγονοι των πρώην κυρίαρχων οικογενειών, τμήμα πολιτών της Λετονίας που είχαν διωχτεί, αντιδραστικά στρώματα της μεταναστών Λετονών του εξωτερικού.

Με τις δυνάμεις της αντεπανάστασης ενώθηκαν και ενεργοποιήθηκαν οι εθνικιστές όλων των επιπέδων, που σε επίπεδο καθημερινής ζωής υποδαύλιζαν τις διεθνικές αντιθέσεις. Στις μετέπειτα εξελίξεις, ο εθνικισμός ανυψώθηκε στο επίπεδο της κρατικής πολιτικής της Λετονίας».

Οπως σημειώνεται: «Το ΚΚΛ, όπως και το ΚΚΣΕ συνολικά, βρέθηκε απροετοίμαστο να αντιπαρατεθεί με τα αντεπαναστατικά φαινόμενα στη σοβιετική κοινωνία. Μια από τις αιτίες ήταν ο φορμαλισμός στην ιδεολογική - θεωρητική προετοιμασία των κομμουνιστών. Αλλες αιτίες συνδέονταν με την ανακριβή εκτίμηση της κατάστασης και των ιδιαιτεροτήτων της κοινωνικής βάσης του κόμματος, με την ύπαρξη κακών υπολογισμών στη στελεχική πολιτική των κομματικών επιτροπών, μεταξύ των άλλων και στην επιλογή των στελεχών στον κομματικό μηχανισμό, στην ανάδειξη στις καθοδηγητικές θέσεις, με την αθεμελίωτη ηλικιακή ανανέωση των καθοδηγητικών στελεχών.

Στις αρνητικές συνέπειες για το κόμμα και τη χώρα, οδήγησε η βιαστική βουλησιοκρατική μετατροπή του κομμουνιστικού κόμματος, από κόμμα πρωτοπορίας, της εργατικής τάξης, σε παλλαϊκό κόμμα, που σταδιακά έχανε την προλεταριακή επαναστατική ουσία του. Αυτό έδωσε τη δυνατότητα να ενταχθούν στο κόμμα, όχι μόνο καριερίστες, καπάτσοι, χαμαιλέοντες, αλλά, όπως αποδείχτηκε, ακόμη και φανεροί εχθροί.

Οι παραλείψεις, οι αδυναμίες και οι κακά υπολογισμένες ενέργειες βοήθησαν στη δημιουργία μιας απόστασης ανάμεσα στα διακηρυγμένα ιδανικά του κομμουνισμού και στην πραγματικότητα του λεγόμενου "ώριμου", "αναπτυγμένου" σοσιαλισμού.

Οπωσδήποτε, στη δημιουργία των προϋποθέσεων για την επίθεση της αντεπανάστασης στη χώρα, έπαιξαν τον καταστροφικό τους ρόλο και τα διεθνή κέντρα προετοιμασίας των ειδικών πρακτόρων επιρροής, οι οποίοι λειτούργησαν στα πλαίσια του γνωστού αντισοβιετικού δόγματος, που είχε επεξεργαστεί η Δύση».

Τέλος, το κεφάλαιο αυτό καταλήγει:

«Το ΣΚΛ θεωρεί πως για τη διάλυση της ΕΣΣΔ και την απομάκρυνση από το σοσιαλιστικό δρόμο ανάπτυξης δεν υπήρχαν σοβαρές αντικειμενικές αιτίες. Η ΕΣΣΔ και το σοσιαλιστικό σύστημα καταστράφηκαν σχεδιασμένα και στοχοπροσηλωμένα ως αποτέλεσμα της πύκνωσης των δυνάμεων του διεθνούς ιμπεριαλισμού και της εσωτερικής αντίδρασης, που κατάφερε να αναρριχηθεί στην εξουσία στα μέσα της δεκαετίας του '80».

Οι τελευταίες απειλητικές δηλώσεις και ψίθυροι στις ΗΠΑ για επέμβαση στο Ιράν δείχνουν να επιβεβαιώνουν αυτό το φόβο σε σχετικά άμεση χρονική κλίμακα. Τα αγγλο-αμερικανικά, κυρίως, μάτια συγκεντρώνονται στις επικείμενες εντός των προσεχών ημερών εκλογές στο Ιράκ που θα νομιμοποιήσουν (όπως επιδιώκουν) την κυριαρχία τους με μια εκλεγμένη υποτακτική κυβέρνηση. Ετσι, τουλάχιστον, νομίζουν. Ωστόσο, αυτή η εκλογή κι αν γίνει θα έχει την ίδια τύχη με τη μέχρι τώρα αγγλο-αμερικανική στρατιωτική παρουσία.

Δηλαδή, μια αυξανόμενη αντίσταση του ιρακινού λαού, με αιματηρές απώλειες για τους κατακτητές και τα ντόπια όργανά τους. Οταν, λοιπόν, οι Αμερικανοί διαρρέουν επικείμενη επίθεση στο Ιράν εκφράζουν περισσότερο ένα σενάριο που θέλει την αντιμετώπιση της δύσκολης θέσης τους στο Ιράκ με μια πολεμική φυγή προς τα εμπρός. Δεν είναι η πρώτη φορά που οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις επεκτείνουν το πολεμικό τους μέτωπο, για να περιορίσουν τις ανυπέρβλητες δυσκολίες τους. Ιδιαίτερα στην προκειμένη ιστορική συγκυρία της «παγκοσμιοποίησης», της «Νέας Τάξης», ο γιάνκικος ιμπεριαλιστικός καπιταλισμός γνωρίζει ότι αυτό δε θα διαρκεί συνεχώς. Η επίσπευση των κατακτητικών τους σχεδίων αποτελεί τη μείζονα απειλή κατά της ανθρωπότητας.

Περισσότερο, η πολιτική των ισχυρών ιμπεριαλιστικών καπιταλιστικών δυνάμεων με την ισχυρή πολεμική βιομηχανία εξαρτά την ισορροπία του κρατικού τους προϋπολογισμού από το επίσημο και ανεπίσημο κρατικό και παρακρατικό εμπόριο των όπλων, με το πλήθος των μεσαζόντων μιζαδόρων που φτάνουν σε ύπατα κυβερνητικά κλιμάκια. Το πιο επικίνδυνο όλων είναι η έμπρακτη αναγνώριση από τις ισχυρές δυνάμεις, κυρίως τις ΗΠΑ, στο δικαίωμα ορισμένων φίλιων κρατών να διατηρούν πυρηνικά όπλα. Κάτι τέτοιο συμβαίνει για παράδειγμα στο Ισραήλ κι όχι μόνο.

Το γεγονός των ιμπεριαλιστικών δυσκολιών στο Ισραήλ έναντι της παλαιστινιακής αντίστασης μαζί με το ανάλογο γεγονός αντίστασης στο Ιράκ αποτελούν βασική αιτία των επεκτατικών αμερικανικών προθέσεων στο Ιράν κι έπεται συνέχεια. Φαίνεται ότι η γνώριμη αρχή της συγκοινωνούσας λαϊκής επαναστατικής επέκτασης έχει και την αντίστροφη πλευρά της ιμπεριαλιστικής πολεμικής επέκτασης.