Ακόμα, στο 2ο κεφάλαιο του νέου Προγράμματος του ΣΚΛ, σημειώνεται: «Αυτές κι άλλες αιτίες οδήγησαν στη δικαιολογημένη αύξηση της δυσαρέσκειας σε σημαντικό τμήμα της κοινωνίας. Ετσι, στο αρνητικό οικονομικό φόντο που διαμορφώθηκε στα τέλη της δεκαετίας του '80, εμφανίστηκαν συνθήκες ευνοϊκές για τη δημιουργία διαθέσεων διαμαρτυρίας στην κοινωνία, για την επιβολή στους ανθρώπους αντισοσιαλιστικών ιδεών, υπό τη μορφή συνθημάτων καλυτέρευσης του σοσιαλισμού.

Οι αρνητικές τάσεις στην οικονομία δημιούργησαν συνθήκες για την εμφάνιση άλλων δυσμενών φαινομένων στην κοινωνική ζωή. Επωφελήθηκε από αυτά η σκιώδης οικονομία (σ.σ. παραοικονομία), που είχε δυναμώσει στο έδαφος των προβλημάτων και δυσκολιών της σοσιαλιστικής ανάπτυξης. Τα βασικά πρόσωπα και οι προστάτες τους κατάλαβαν πως δεν υπήρχε καλύτερη εποχή για τη νομιμοποίηση των εσόδων της παραοικονομίας. Και γι' αυτήν τη νομιμοποίηση ήταν αναγκαία η πολιτική εξουσία. Για την άνοδο στην εξουσία χρησιμοποίησαν όλες τις δυνατότητες και τα μέσα. Οι εκπρόσωποι του σκιώδους κεφαλαίου δρούσαν ενεργά και στη Λετονία.

Αυτές οι συνθήκες σε μέγιστο βαθμό χρησιμοποιήθηκαν από την αστικο-καπιταλιστική αντεπανάσταση, που περίμενε κι ετοιμαζόταν συνεχώς γι' αυτήν την ώρα. Στις ομάδες κρούσεις της αντεπανάστασης τέθηκε επικεφαλής η νέα αστική τάξη, που δεν είχε διαμορφωθεί εντελώς και την οποία εκπροσωπούσαν:

- Τμήμα των μεταλλαγμένων κομματικών, κομσομόλικων και συνδικαλιστικών στελεχών, κρατικών υπαλλήλων.

- Το φιλελεύθερο καταναλωτικό κομμάτι της καλλιτεχνικής και επιστημονικής διανόησης, σημαντικό ποσοστό δημοσιογράφων.

- Το επιθετικό και μεγαλωμένο στους κόλπους της σκιώδους οικονομίας τμήμα των νέων συνεταιριστών.

- Μια σειρά ανώτατοι οικονομικοί ηγέτες, που ασχολούνταν με τον αυτοπλουτισμό, που είχαν εμπλακεί στο "λάδωμα" και στην κλοπή της λαϊκής περιουσίας.

- Το λούμπεν υπόστρωμα της εργατικής τάξης, που ήταν ποτισμένο από αναρχο-ομαδικές, αρπαχτικές διαθέσεις.

- Το ηθικά και ιδεολογικά ανώριμο τμήμα της νεολαίας των μεγάλων πόλεων, που είχε μολυνθεί από τις δυτικές "αξίες" (ατομικιστές, εγωιστές, καταναλωτές, που τα "έχουν όλα γραμμένα").

- Η καθυστερημένη και κοινωνικά παθητική ομάδα των εκπροσώπων της μεγαλύτερης ηλικίας, που ζούσε όχι με τη γνώση, αλλά με την πίστη και το συναίσθημα, που ήταν εύκολο να χειραγωγηθούν.

- Οι απόγονοι των πρώην κυρίαρχων οικογενειών, τμήμα πολιτών της Λετονίας που είχαν διωχτεί, αντιδραστικά στρώματα της μεταναστών Λετονών του εξωτερικού.

Με τις δυνάμεις της αντεπανάστασης ενώθηκαν και ενεργοποιήθηκαν οι εθνικιστές όλων των επιπέδων, που σε επίπεδο καθημερινής ζωής υποδαύλιζαν τις διεθνικές αντιθέσεις. Στις μετέπειτα εξελίξεις, ο εθνικισμός ανυψώθηκε στο επίπεδο της κρατικής πολιτικής της Λετονίας».

Οπως σημειώνεται: «Το ΚΚΛ, όπως και το ΚΚΣΕ συνολικά, βρέθηκε απροετοίμαστο να αντιπαρατεθεί με τα αντεπαναστατικά φαινόμενα στη σοβιετική κοινωνία. Μια από τις αιτίες ήταν ο φορμαλισμός στην ιδεολογική - θεωρητική προετοιμασία των κομμουνιστών. Αλλες αιτίες συνδέονταν με την ανακριβή εκτίμηση της κατάστασης και των ιδιαιτεροτήτων της κοινωνικής βάσης του κόμματος, με την ύπαρξη κακών υπολογισμών στη στελεχική πολιτική των κομματικών επιτροπών, μεταξύ των άλλων και στην επιλογή των στελεχών στον κομματικό μηχανισμό, στην ανάδειξη στις καθοδηγητικές θέσεις, με την αθεμελίωτη ηλικιακή ανανέωση των καθοδηγητικών στελεχών.

Στις αρνητικές συνέπειες για το κόμμα και τη χώρα, οδήγησε η βιαστική βουλησιοκρατική μετατροπή του κομμουνιστικού κόμματος, από κόμμα πρωτοπορίας, της εργατικής τάξης, σε παλλαϊκό κόμμα, που σταδιακά έχανε την προλεταριακή επαναστατική ουσία του. Αυτό έδωσε τη δυνατότητα να ενταχθούν στο κόμμα, όχι μόνο καριερίστες, καπάτσοι, χαμαιλέοντες, αλλά, όπως αποδείχτηκε, ακόμη και φανεροί εχθροί.

Οι παραλείψεις, οι αδυναμίες και οι κακά υπολογισμένες ενέργειες βοήθησαν στη δημιουργία μιας απόστασης ανάμεσα στα διακηρυγμένα ιδανικά του κομμουνισμού και στην πραγματικότητα του λεγόμενου "ώριμου", "αναπτυγμένου" σοσιαλισμού.

Οπωσδήποτε, στη δημιουργία των προϋποθέσεων για την επίθεση της αντεπανάστασης στη χώρα, έπαιξαν τον καταστροφικό τους ρόλο και τα διεθνή κέντρα προετοιμασίας των ειδικών πρακτόρων επιρροής, οι οποίοι λειτούργησαν στα πλαίσια του γνωστού αντισοβιετικού δόγματος, που είχε επεξεργαστεί η Δύση».

Τέλος, το κεφάλαιο αυτό καταλήγει:

«Το ΣΚΛ θεωρεί πως για τη διάλυση της ΕΣΣΔ και την απομάκρυνση από το σοσιαλιστικό δρόμο ανάπτυξης δεν υπήρχαν σοβαρές αντικειμενικές αιτίες. Η ΕΣΣΔ και το σοσιαλιστικό σύστημα καταστράφηκαν σχεδιασμένα και στοχοπροσηλωμένα ως αποτέλεσμα της πύκνωσης των δυνάμεων του διεθνούς ιμπεριαλισμού και της εσωτερικής αντίδρασης, που κατάφερε να αναρριχηθεί στην εξουσία στα μέσα της δεκαετίας του '80».