Από την πρεμιέρα της παράστασης, που ήταν αφιερωμένη στις εργάτριες της «ΣΕΞ ΦΟΡΜ»

Μέσα σ' αυτές τις συνθήκες συναντήθηκαν οι εργαζόμενοι που σήμερα αποτελούν τους συντελεστές της θεατρικής παράστασης, την οποία ανεβάζει ο θίασος «Εκτός Σχεδίου» με το έργο του Ντάριο Φο «Δεν πληρώνω, δεν πληρώνω». Είναι εργάτες που παίζουν θέατρο για εργάτες. Ανάμεσά τους ένας οικοδόμος. Ενας νοσοκόμος. Μια νοσηλεύτρια. Μια υπάλληλος. Ενας φυσικοθεραπευτής. Ενας άνεργος. Απλοί εργαζόμενοι, που διδάσκουν, και επιμένουν, με το προσωπικό τους παράδειγμα, ότι ο πολιτισμός μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο όπλο αφύπνισης για την εργατική τάξη.

Ο «Ρ» τους συναντά στο χώρο όπου ανεβαίνουν οι παραστάσεις, τον οποίο έχει παραχωρήσει, προσφέροντας ιδιαίτερα σημαντική στήριξη, ο Σύλλογος Οικιστών Εργατικών Κατοικιών Αγ. Σπυρίδωνα. Μια αίθουσα λιτή, μεταμορφωμένη σ' ένα όμορφο θεατράκι που αυτοί οι εργαζόμενοι «γέμισαν» με το μεράκι τους για το θέατρο. Εστρωσαν μοκέτα στο πάτωμα, φρόντισαν για τα σκηνικά, για τα φώτα. Στο πατάρι έφτιαξαν καμαρίνια. Κουβάλησαν καρέκλες για το κοινό, τακτοποίησαν σ' ένα γραφείο τα προγράμματα που κάποιοι φίλοι επιμελήθηκαν.

Σ' αυτήν την αίθουσα, στις 28 Γενάρη, υποδέχτηκαν τις εργάτριες της «ΣΕΞ ΦΟΡΜ», στις οποίες επέλεξαν ν' αφιερώσουν την πρεμιέρα. «Ηταν αυτονόητο για μας να καλέσουμε στην πρώτη παράσταση τις κοπελιές απ' τη "ΣΕΞ ΦΟΡΜ", ήταν φυσικό...» εξηγούν σήμερα στο «Ρ». «Ηταν τιμή για μας... Το αφύσικο θα ήταν να καλέσουμε κάποιους άλλους...».

Πάνω «στο σανίδι» οι εργάτριες είδαν να ξετυλίγονται σκηνές γνωστές. Ακουσαν «να τους μιλάνε» για τη φτώχεια, την ανεργία, για τον κρατικό αυταρχισμό και την υποκρισία της κυρίαρχης τάξης. Υπάρχει όμως μια βασική ιδιαιτερότητα σ' αυτή την παράσταση. Εκείνοι που «μιλούν» απ' τη σκηνή, δε στρέφουν την προσοχή τους στην εκμετάλλευση για να καπηλευτούν την αλήθεια, να υποκριθούν, τάχα, πως συμπονάνε τους καταπιεζόμενους, να περιγράψουν απλά μια πραγματικότητα για να ενισχύσουν τη μοιρολατρία. Εκείνοι που «μιλούν» είναι κι αυτοί εργαζόμενοι. Μέσα απ' τους ρόλους που υποδύονται, φωτίζουν την ελπίδα της αλλαγής, τη δύναμη της συλλογικής πάλης, τη διέξοδο που κι οι ίδιοι, ως εργαζόμενοι, αναζητούν.

Την ώρα που η παράσταση πλησιάζει στο τέλος της, τα δάκρυα απ' τα γέλια που πλημμυρίζουν την αίθουσα ίσως και να μπλεχτούν με τα δάκρυα που προκαλεί η συγκίνηση για τη δύναμη του εργάτη, αυτή που ακτινοβολεί σ' ολόκληρο το έργο... Είναι λίγα λεπτά πριν «πέσει η αυλαία» με τους γνώριμους στίχους: «Αϊντε θύμα, άιντε ψώνιο, άιντε σύμβολο αιώνιο / αν ξυπνήσεις μονομιάς, θα 'ρθει ανάποδα ο ντουνιάς...».

«Πρέπει να υπάρχει διέξοδος. Αλίμονο αν ο άνθρωπος συναντά παντού στη ζωή του ντουβάρια. Χωρίς τη δυνατότητα να μπορέσει να τα υπερκεράσει ή να τα υπερπηδήσει... Και γι' αυτό επιλέξαμε ένα έργο το οποίο κάνει κριτική όχι στην αστική, αλλά στην εργατική τάξη...».

«Δεν καλοπιάνουμε τους εργαζόμενους. Δείχνουμε τη μιζέρια και την κατάντια, ώστε αυτή η προβολή να γίνει μέσο για αντίσταση και ανάταση...».

Ο Σήφης, η Χαρά, η Ελένη και ο Αλέξανδρος, ο Κώστας, αλλά κι ο δεύτερος Αλέξανδρος της παρέας βάζουν την καρέκλα τους δίπλα στη σκηνή και συζητούν με το «Ρ» για τον προσανατολισμό με τον οποίο έχει δουλέψει η ομάδα. Επιμένουν ότι η πολιτιστική δημιουργία, η συζήτηση γύρω απ' τους σκοπούς και το νόημα της τέχνης αφορούν και πρέπει ν' αφορούν τους εργαζόμενους.

Το να σχολά ένας εργαζόμενος απ' τη δουλιά του το μεσημέρι, «κουβαλώντας» στην υπόλοιπη μέρα και το νου του χίλιες ακόμα σκοτούρες κι υποχρεώσεις και παρ' όλ' αυτά να ξενυχτάει κάνοντας πρόβες, δεν είναι κι ό,τι πιο συνηθισμένο. Αλλωστε, οι ίδιες οι συνθήκες εργασίας και ζωής όχι μόνο δεν ευνοούν, αλλά συχνά απαγορεύουν στον εργαζόμενο να ασχολείται με την τέχνη, τον αθλητισμό, τη μελέτη κλπ.

«Εγώ θα 'θελα να τονίσω την ανάγκη οι προοδευτικοί άνθρωποι, που εξακολουθούν να αγωνίζονται παρά τις αντιξοότητες στην κοινωνία σήμερα, μέσα από συνδικάτα, που έχουν έναν προσανατολισμό ταξικό στη δράση τους, οφείλουν να μην υποτιμούν τον πολιτισμό. Υπάρχει τέτοιο πρόβλημα, σε σημαντική έκταση. Κι αυτό θα πρέπει να αντιμετωπιστεί», παρεμβαίνει και πάλι ο Σήφης. Υπογραμμίζει ότι ο πολιτισμός μπορεί να γίνει όχι μόνο εργαλείο για κοινωνικές αλλαγές, αλλά έχει βαρύνουσα σημασία και για την πνευματική καλλιέργεια του εργαζόμενου. «Οφείλουμε, λοιπόν, όλοι οι άνθρωποι που παλεύουμε, και τα συνδικάτα, και τα συλλογικά τους όργανα, και ο καθένας μας ξεχωριστά, να μην υποτιμάμε τον πολιτισμό. Να συμβάλλουμε, όσο μπορεί απ' την πλευρά του ο καθένας, να αναπτυχθούν τέτοιες προσπάθειες και να στεριώσουν...». Η ενασχόληση με την τέχνη, η ανάπτυξη πολιτιστικών ή αθλητικών δραστηριοτήτων μπορεί να συμβάλει στη συσπείρωση των εργαζομένων γύρω από το συνδικάτο τους, στον εμπλουτισμό της δράσης των συνδικάτων, ποσοτικά και ποιοτικά, ακόμα και στην ποιοτική ψυχαγωγία των εργαζομένων.

Για παράδειγμα, οι ετήσιες εκδηλώσεις που ένα εργοστασιακό σωματείο οργανώνει τις περισσότερες φορές σε ταβέρνες, θα μπορούσαν να είναι μια θεατρική παράσταση. Να δουν οι εργαζόμενοι ένα έργο, να συζητήσουν πάνω σ' αυτό, επισημαίνει η Χαρά. «Ομως κάτι τέτοιο είναι εκτός προσανατολισμού. Κι αυτό έχει σχέση με το τι σήμερα προσφέρεται σ' αυτόν τον κόσμο, ποια είναι εκείνα τα προϊόντα του πολιτισμού που προβάλλονται, ώστε να δημιουργηθεί συγκεκριμένη κατεύθυνση. Ετσι λοιπόν κι εμείς οι ίδιοι κατευθύνουμε τις μοίρες μας πολλές φορές μην έχοντας τη δυνατότητα να ανοίξουμε τα μάτια μας λίγο παραπάνω. Πρέπει όμως ν' αρχίσουμε να το κάνουμε...».

Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως, αρχικά, και οι εργαζόμενοι της περιοχής υποδέχτηκαν με αρκετούς δισταγμούς τη συγκεκριμένη πρωτοβουλία. Ο Κώστας σχολιάζει ότι είναι πολύ δύσκολο τέτοιες πρωτοβουλίες να αντιπαρατεθούν με μεγαθήρια και κολοσσούς της «βιομηχανίας του θεάματος» που προσφέρουν «το κίνητρο της καλής καρέκλας, του ποπ-κορν, της πορτοκαλάδας, το να μαζευτεί εκεί πάρα πολύς κόσμος... Κι αυτό είναι απάντηση στο γιατί ίσως τα παιδιά έρχονται τόσο διστακτικά εδώ και πάνε μ' έναν πιο εύκολο τρόπο εκεί... Εδώ θα εκτεθούν λίγο περισσότερο, ενώ εκεί θα χαθούν μέσα στο πλήθος. Εδώ χρειάζεται να περάσεις σε ένα σκαλοπάτι παραπάνω, για το τι κάνεις, τι θέλεις και μπορείς να διεκδικήσεις, τι ζητάς και από τη ζωή, κι αυτό το πράγμα να το κάνεις μαζί με τους υπόλοιπους...». Εύστοχη είναι η φράση της Ελένης: «Παίρνουν και δουλιά για το σπίτι...».

«Παράδειγμα εγώ. Είχα δει μια φορά στη ζωή μου θέατρο, όταν ήμουν πιτσιρικάς...» παίρνει το λόγο ο 18χρονος Αντώνης, ένα απ' τα παιδιά που μένουν με τις οικογένειές τους στις εργατικές κατοικίες. «Μετά είδα τον Σήφη εδώ, ήταν τη μέρα που βάζανε τα ξύλα μέσα, και τον ρώτησα τι θα τα κάνουνε...», διηγείται, μιλώντας για τους φίλους του που ακόμα τους ξενίζει ο θίασος. Ο Αντώνης σήμερα είναι το καμάρι της ομάδας. Σε λίγες μόνο μέρες έμαθε να χειρίζεται τα μηχανήματα και, πλέον, έχει τη γενική ευθύνη για το φωτισμό και τον ήχο.

Είναι σημαντικό, τονίζουν, να διευρύνεται η ομάδα. «Κάποια παιδιά, όταν τελείωσε η παράσταση, ήρθαν και μας ρώταγαν, δηλαδή - λέει - "εγώ ασχολούμαι με τον ήχο", ή "έχω δίσκους στο σπίτι, θα μπορούσα να βοηθήσω". Αν δοθεί το κίνητρο, υπάρχει διάθεση. Με κάποιες προϋποθέσεις, ανακαλύπτεις ότι υπάρχει διάθεση στην κοινωνία, απλώς πρέπει να καλλιεργηθεί αυτό το φυτώριο...».