Μέτρα προστασίας και ασφάλειας στους χώρους δουλιάς για την υγεία και τη ζωή των εργαζομένων; Ποιος να τα εφαρμόσει; Το κεφάλαιο; Μα αυτό δε νοιάζεται για τη ζωή του εργάτη και της εργάτριας αφού τη μετρά με τη μεζούρα του κέρδους που του αποδίδουν. Ετσι:

• Η αδιαφορία για τη λήψη μέτρων προστασίας αντανακλάται στους μόλις 50 ειδικευμένους Γιατρούς Εργασίας που υπάρχουν πανελλαδικά.
• Οι κίνδυνοι γίνονται ακόμα πιο απειλητικοί αφού είναι και «αόρατοι». Σε σύνολο περίπου 300 ασφαλιστικών ταμείων που υπάρχουν στη χώρα μας, μόλις ένα από αυτά έχει καταρτίσει λίστα με - μονάχα - 52 επαγγελματικές ασθένειες όταν οι καταγεγραμμένες φτάνουν τις 3.500. Μάλιστα, η σχετική λίστα που συστάθηκε με υπουργική απόφαση και δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως έχει ημερομηνία 12/2/1979!

Οι εγκληματικές διαστάσεις που παίρνει η εργοδοτική ασυδοσία αναδεικνύουν σε ακόμα πιο επιτακτική την ανάγκη οι ίδιοι οι εργαζόμενοι, μέσα από την οργάνωσή τους στα ταξικά συνδικάτα, να κάνουν δική τους υπόθεση την εξασφάλιση ουσιαστικών μέτρων ασφάλειας και υγιεινής μέσα στους τόπους δουλιάς, να διεκδικήσουν το αυτονόητο δικαίωμά τους να προστατεύουν την υγεία τους που καταστρέφεται, να γυρνούν ζωντανοί και αρτιμελείς στο σπίτι τους μετά το μεροκάματο.

Μέσα σ' αυτό το εργασιακό περιβάλλον, οι κίνδυνοι που απειλούν την εργαζόμενη γυναίκα γίνονται ακόμα πιο πολλοί και πιο σύνθετοι. Οι βιολογικές ιδιαιτερότητες του γυναικείου οργανισμού που - σε ένα μεγάλο μέρος - συνδέονται με την τεκνοποίηση, η κύηση, η λοχεία απαιτούν ένα εξειδικευμένο δίκτυο μέτρων προστασίας της γυναικείας υγείας. Το οποίο βέβαια απαγορεύει η επιχειρηματική αυθαιρεσία, αφού ακόμα και οι νεαρές εργαζόμενες που δηλώνουν την εγκυμοσύνη τους - ή τα σχέδιά τους να κάνουν οικογένεια - δέχονται από την εργοδοσία αφόρητη πίεση και τρομοκρατία, απειλές για απόλυση κλπ.

Οι ειδικοί κίνδυνοι που απειλούν την υγεία της εργαζόμενης γυναίκας αναδεικνύουν μία από τις πλευρές της ιδιαίτερης δουλιάς που καλείται ν' αναπτύξει το συνδικαλιστικό κίνημα για την προστασία της εργαζόμενης μητέρας, εγκύου και λεχώνας.

«Οι εργαζόμενοι μας έλεγαν ότι βλέπουν το σύμβολο της νεκροκεφαλής και λέγαμε"«τι συμβαίνει εδώ...". Μεταφράζαμε μόνοι μας τις ουσίες από τις ετικέτες...». Συνδικαλίστριες από τον κλάδο του Φαρμάκου εξηγούν στο «Ρ» πώς, τη δεκαετία του 1980, όταν οι εργαζόμενοι άρχισαν να διεκδικούν την ένταξή τους στα ΒΑΕ (Βαρέα και Ανθυγιεινά Επαγγέλματα), προσπαθούσαν μόνοι να συγκεντρώσουν στοιχεία για τις ουσίες με τις οποίες καθημερινά έρχονταν σε επαφή, κρατούσαν ετικέτες από μπουκάλια, άδεια κουτιά από χάπια...

Η επαφή με επικίνδυνες χημικές ουσίες είναι διαρκής, η σύνθεση κι οι παρενέργειες που έχουν παραμένουν - τις περισσότερες φορές - παντελώς άγνωστες στους εργαζόμενους. «Οι κίνδυνοι είναι ορατοί και "αόρατοι", κι εμείς οι ίδιοι που τα συζητάμε, δεν μπορούμε να καταλάβουμε πάντα. Δουλεύει ένας και λέει "πω πω το κεφάλι μου..." Το αποδίδει στον καιρό, στα πολλά προβλήματα, στο άγχος, δεν είναι όμως πάντα έτσι...», υπογραμμίζει η Ζωή Σώκου, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Εργαζομένων Φαρμακευτικών και Συναφών Επαγγελμάτων Ελλάδας (ΟΕΦΣΕΕ).

Ενώ η Βάσω Βραχνούλα, μέλος της διοίκησης της ΟΕΦΣΕΕ, προσθέτει: «Σκέψου, ας πούμε, ουσίες όπως το μανό για τα νύχια, άλλες που έχουν π.χ. να κάνουν με την περμανάντ, το ασετόν. Ανοίγει ένας οποιοσδήποτε ένα μπουκάλι, το μυρίζει λίγο και δεν αντέχει, σκέψου τι μπορεί να συμβεί αν αυτά αποτελούν πρώτες ύλες στη δουλιά ενός εργαζόμενου, κι αν μάλιστα δε λαμβάνονται ιδιαίτερα μέτρα προστασίας».

«Οταν οι επιστήμονες εκτιμούν ότι στον αγροτικό πληθυσμό ο καρκίνος "θερίζει" λόγω της χρήσης φυτοφαρμάκων, καταλαβαίνει κανείς τους κινδύνους που υπάρχουν και για όσους δουλεύουν στα φυτοφάρμακα... Δεν είναι τυχαίο ότι, από στατιστικές έρευνες, προκύπτει πως ο μέσος όρος ζωής στους χημικούς είναι 5-6 χρόνια μικρότερος απ' ό,τι είναι στον υπόλοιπο πληθυσμό...».

Για κάθε πρόβλημα υγείας που εκδηλώνεται δεν υπάρχει επιστημονικά εμπεριστατωμένη εξήγηση. Απλά, οι εργαζόμενοι από μόνοι τους κάνουν διαπιστώσεις και υποθέσεις. «Δεν είναι τυχαίο ότι πολλές γυναίκες παίρνουν άδειες για λόγους υγείας, κυρίως έγκυες. Κι η εργαζόμενη που πάει και παίρνει άδεια, λέει π.χ. δεν είναι καλά. Δεν μπορούμε όμως να ξέρουμε σε ποιους λόγους οφείλεται η αδιαθεσία της...».

Τις απειλές για την υγεία των εργαζομένων πολλαπλασιάζει η εντατικοποίηση που επιβάλλει το άγριο εργοδοτικό κυνήγι του κέρδους. Η Ζ. Σώκου αναφέρει χαρακτηριστικά πως «τους περισσότερους γιατρούς εργασίας, όπου υπάρχουν, τους έχουν για να μετράνε την πίεση, να λένε στους εργαζόμενους για τον πονοκέφαλο... Με την εντατικοποίηση της δουλιάς, έχουν γίνει εργατικά ατυχήματα, τις προάλλες μια συνάδελφος έπιασε φωτιά. Η εντατικοποίηση της δουλιάς φέρνει περισσότερους κινδύνους, έχουμε γλιστρήματα, πέφτουν κάτω ουσίες...».

Η Εφη Πτεροπούλου, μέλος του διοίκησης του κλαδικού συνδικάτου της Αθήνας, επισημαίνει παραδειγματικά ότι στα τμήματα «οπτικού ελέγχου» των φαρμακοβιομηχανιών ένας εργαζόμενος «πρέπει π.χ. να κοιτά ένα γυάλινο μπουκαλάκι στο οποίο μπαίνουν οι ενέσεις, ή ένα πλακίδιο με χάπια, μήπως λείπει ένα, μήπως είναι σπασμένο. Ε, αυτό μπορεί να το κάνει συνέχεια για 8 ώρες, σκυμμένος, παρ' όλο που κι εμείς κι ο ΕΟΦ λέει στις τέσσερις ώρες να γίνεται αλλαγή». Οι υπερεντατικοί ρυθμοί δουλιάς είναι επικίνδυνοι και για την υγεία των εργαζομένων αλλά και με την έννοια ότι αυξάνονται οι πιθανότητες να γίνουν λάθη, που μπορεί να αποβούν μοιραία, ακόμα και για την υγεία ενός ασθενούς.

Η Βάσω Μάμμαλη, πρόεδρος του Συνδικάτου Κλωστοϋφαντουργίας -Ιματισμού - Δέρματος Αθήνας, σημειώνει στο «Ρ» πως οι επαγγελματικές ασθένειες μαστίζουν - στην κυριολεξία - τους εργαζόμενους του κλάδου. «Αυχενικό, τενοντίτιδα, πόνοι στη μέση, προβλήματα στο αναπνευστικό σύστημα από το χνούδι, όταν κάποιος το εισπνέει όλη τη μέρα και επιβαρύνονται οι πνεύμονες...» είναι μερικά μόνο απ' όσα αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι του κλάδου.

«Πολλοί, ειδικά μετανάστες συνάδελφοι, δουλεύουν σε χώρους χωρίς εξαερισμό, για 12-14 ώρες, χωρίς διάλειμμα...» εξηγεί. «Ακόμα κι όσοι βγαίνουν σε σύνταξη, δεν υπάρχει περίπτωση να μην έχουν κάποιο πρόβλημα». Οι κίνδυνοι είναι ακόμα πιο σύνθετοι για τις εργαζόμενες του κλάδου: «Για παράδειγμα παλιότερα, μια κοπέλα που δούλευε πολλές ώρες με λατέξ (είδος δερματόκολλας) είχε αποβάλλει. Τελικά αποδείχτηκε από έρευνες ότι τα ποσοστά λατέξ, σε εγκύους, μπορούσαν να προκαλέσουν ακόμα και αποβολές...

Και δε φτάνουν όλ' αυτά, «θέλουν να μας καταργήσουν και τις Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας, ν' αυξήσουν παραπέρα τα ηλικιακά όρια συνταξιοδότησης, να μας παίρνουν "σηκωτούς" από τη δουλιά...».

Ακόμα και η τυπική προστασία της υγείας και της ασφάλειας της εγκύου, λεχώνας ή γαλουχούσας εργαζόμενης, κατοχυρώθηκε νομικά μόλις το 1997, με το Προεδρικό Διάταγμα 176. Στο εύλογο ερώτημα που προκύπτει για το αν τηρούνται ή όχι όσα προβλέπονται, απαντά η ίδια η εμπειρία των εργαζόμενων γυναικών. Οι αυθαίρετες απολύσεις εγκύων, η άρνηση πρόσληψης γυναικών που δεν υπογράφουν ότι παραιτούνται από το δικαίωμά τους στη μητρότητα, η πολλαπλάσια πίεση που αντιμετωπίζουν εργαζόμενες που κυοφορούν, είτε για να υποβάλλουν παραίτηση, είτε εξαιτίας των ακατάλληλων - ειδικά - για την κατάστασή τους συνθηκών εργασίας.

Μεταξύ άλλων, το ΠΔ 176/1997 προβλέπει:

• Σε κάθε περίπτωση, ο εργοδότης πρέπει να έχει στη διάθεσή του μια γραπτή εκτίμηση για κάθε δραστηριότητα που εμπεριέχει κίνδυνο για μια έγκυο, λεχώνα ή γαλουχούσα εργαζόμενη.
• Ο εργοδότης οφείλει να παίρνει τα απαιτούμενα μέτρα ώστε η εργαζόμενη να μην εκτίθεται σε κίνδυνο, προσαρμόζοντας ανάλογα - μόνιμα ή προσωρινά - τις συνθήκες εργασίας ή το χρόνο εργασίας. Με μετάθεση της εργαζόμενης σε άλλη θέση, ή ακόμα και με την απαλλαγή της από την εργασία για όλο το αναγκαίο διάστημα.
• Οι έγκυες εργαζόμενες δεν μπορούν να υποχρεωθούν να εκτελέσουν δραστηριότητα επικίνδυνη για την ασφάλεια ή την υγεία τους.
• Απαγορεύεται η απόλυση εγκύου, λεχώνας, ή γαλουχούσας εργαζόμενης.

Να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με το άρθρο 1, παρ. 5, εξαιρείται από την εφαρμογή των διατάξεων του ΠΔ το ένστολο προσωπικό των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας, όπως και το οικιακό υπηρετικό προσωπικό.