Στις 19 Ιουλίου 1952, στην πρωτεύουσα της Φινλανδίας, το Ελσίνκι, άρχισαν οι 15οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Είχαν φτάσει για να πάρουν μέρος 4.925 αθλητές (517 γυναίκες) από 69 χώρες. Ηταν το πρώτο ρεκόρ της Ολυμπιάδας, που την είχαν αρχικά διεκδικήσει το Αμστερνταμ, η Αθήνα, το Ντιτρόιτ, η Μινεάπολις, η Φιλαδέλφεια, το Σικάγο, η Λωζάνη και η Στοκχόλμη.

Για πρώτη φορά σε Ολυμπιακούς Αγώνες πήραν μέρος αθλητές από τη Γουατεμάλα, το Χονγκ Κονγκ, το Ισραήλ, την Ινδονησία, τη Νιγηρία, τις Ολλανδικές Αντίλες, την Ταϊλάνδη, τη Ν. Κορέα, την Ομοσπονδιακή Γερμανία και τη Σοβιετική Ενωση. Επανήλθαν οι αθλητές της Ιαπωνίας, ενώ είχαμε αλλαγή στην προεδρία της ΔΟΕ με τον Αμερικανό Εϊβερι Μπρουνγκάρ να διαδέχεται τον Σουηδό Ζίγκφριντ Ενστρεμ.

Τη φλόγα στο ολυμπιακό στάδιο του Ελσίνκι μετέφερε ένας θρύλος του αθλητισμού. Ο δρομέας - "φάντασμα" που κατέκτησε στην καριέρα του 9 χρυσά ολυμπιακά μετάλλια και δημιούργησε 29 παγκόσμια ρεκόρ, ο Πάαβο Νούρμι, το άγαλμα του οποίου κοσμεί την είσοδο του σταδίου.

Η Σοβιετική Ενωση ήταν η ευχάριστη έκπληξη των αγώνων. Εκπροσωπήθηκε σε όλα τα αθλήματα, με εξαίρεση το χόκεϊ επί χόρτου. Η εμφάνιση των αθλητών της ήταν εκπληκτική. Κατέκτησαν 22 χρυσά, 30 ασημένια και 19 χάλκινα μετάλλια, ενώ στην ανεπίσημη βαθμολογία ισοβάθμησε με την ομάδα των ΗΠΑ με 494 βαθμούς.

Στο στίβο γρηγορότερος άνδρας αναδείχτηκε ο Αμερικανός Ρεμιτζίνο. Ενας κοντόχοντρος αθλητής, τον οποίο οι συμπατριώτες του θεωρούσαν ικανό μόνο για τον ...πάγκο. Ο Ρεμιτζίνο με 10.4 νίκησε με διαφορά τριών μόλις εκατοστών τον Τζαμαϊκανό Μακ Κίνλεϊ. Στη σφύρα ο Ούγγρος Γιόζεφ Τσάρμακ έγινε ο αθλητής που πρώτος κατέρριπτε το ρεκόρ των 60 μ., ενώ ο Αμερικανός Ρόμπερτ Ματίας επανέλαβε την επιτυχία του στο Λονδίνο, κερδίζοντας το χρυσό στο δέκαθλο με 7.887 βαθμούς. Στις μεγάλες αποστάσεις ο Εμίλ Ζάτοπεκ έγραψε τη δική του ιστορία, ενώ ο Βραζιλιάνος Αντεμάρ Φερέιρα Ντα Σίλβα, κορυφαίος τριπλουνίστας τη δεκαετία του '50, κατέκτησε το χρυσό μετάλλιο με 16.22, επίδοση που αποτελούσε νέο παγκόσμιο ρεκόρ. Οι επιδόσεις στο στίβο ήταν κάτι παραπάνω από ικανοποιητικές, καθώς οι άνδρες δημιούργησαν 19 ολυμπιακά ρεκόρ εκ των οποίων τα 4 ήταν και παγκόσμια.

Στην κολύμβηση η συμμετοχή ξεπέρασε κάθε προηγούμενο. Οι 650 κολυμβητές, 200 περισσότεροι σε σχέση με το Λονδίνο, έδωσαν τη δική τους "μάχη" και πέτυχαν να καταρρίψουν τα ολυμπιακά ρεκόρ σε όλες τις κατηγορίες. Δυο χρυσά μετάλλια κατέκτησε ο Αμερικανός Φ. Κόνο στα 1.500μ. και τη σκυταλοδρομία 4Χ200, ενώ η γυναικεία ομάδα της Ουγγαρίας δημιούργησε νέο παγκόσμιο ρεκόρ στα 4Χ100 με 4.24.4.

Στην άρση βαρών συμμετείχαν 140 αθλητές από 42 χώρες. Οι Σοβιετικοί έδειξαν εξ αρχής τη δύναμή τους. Κατέβασαν στους αγώνες 7 αθλητές και κατέκτησαν 3 χρυσά, 3 ασημένια και 1 χάλκινο μετάλλιο. Ανάλογη επιτυχία είχαν και στην ελληνορωμαϊκή πάλη με 6 χρυσά, 2 ασημένια και 2 χάλκινα μετάλλια. Στην πυγμαχία οι Αμερικανοί ...έδειξαν τις γροθιές τους κατακτώντας 5 χρυσά μετάλλια.

Ο Βίκτορ Τσουγκάριν έγινε ο πατριάρχης της σοβιετικής γυμναστικής με 2 χρυσά στο σύνολο και τον ίππο και δύο ασημένια στο δίζυγο και τους κρίκους. Ο Τσουγκάριν γεννήθηκε στη Μαριούπολη το 1921. Από μικρός έδειξε το ταλέντό του, αλλά την εξέλιξή του σταμάτησε προς στιγμήν ο πόλεμος. Τις πρώτες μέρες που οι Γερμανοί εισέβαλαν στην Ουκρανία, πιάστηκε αιχμάλωτος και για τέσσερα χρόνια ήταν ο Νο 10491 στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Ζάντμποστελ. Οταν επέστρεψε σπίτι του με το τέλος του πολέμου, δεν τον αναγνώρισε ούτε η μάνα του. Μετά από τρία χρόνια έγινε πρωταθλητής ΕΣΣΔ και Ολυμπιονίκης το 1952 και 1956 με 7 χρυσά, 3 ασημένια και 1 χάλκινο μετάλλιο. Στην ξιφασκία οι Ιταλοί κατέκτησαν τρία χρυσά και από δύο Ούγγροι και Γάλλοι. Την παράσταση έκλεψε όμως ο Κριστιάν ντε Οριολά, ο κορυφαίος Γάλλος ξιφομάχος όλων των εποχών. Ο Οριολά πήρε μέρος στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1948, 1952 και 1956, κατακτώντας 4 χρυσά και 2 ασημένια μετάλλια. Επιπλέον στη συλλογή του υπάρχουν 8 παγκόσμια μετάλλια, 7 χρυσά και 1 ασημένιο.

Στο ποδόσφαιρο η Ουγγαρία του Πούσκας και του Χιντεγκούντι νίκησε στον τελικό τη Γιουγκοσλαβία με 2-0. Είχε προηγηθεί ένας εκπληκτικός προημιτελικός ανάμεσα στη Γιουγκοσλαβία και την ΕΣΣΔ, με τους Σοβιετικούς να μετατρέπουν στο τελευταίο δεκαπεντάλεπτο το σε βάρος τους 1-5 σε 5-5, αλλά χωρίς συνέχεια. Στο μπάσκετ οι Αμερικάνοι πήραν το χρυσό νικώντας 36-25 τους Σοβιετικούς, που έδειξαν ότι τα καταφέρνουν καλύτερα από κάθε άλλο Ευρωπαίο στο άθλημα. Στο πόλο το χρυσό κατέκτησε η Ουγγαρία.

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Ελσίνκι πέρασαν στην ιστορία ως οι αγώνες που δεν τελείωσαν ποτέ. Κι αυτό γιατί ο 84χρονος τότε πρόεδρος της ΔΟΕ Ζ. Ενστρεμ, κατά την τελετή λήξης ξέχασε να πει "κηρύσσω τη λήξη των 15ων Ολυμπιακών Αγώνων" όπως όριζε ο ολυμπιακός χάρτης...

Η ελληνική σημαία παρήλασε στο Ολυμπιακό Στάδιο του Ελσίνκι και πάλι πρώτη, αλλά την ελληνική ομάδα... μην την είδατε. Μεταξύ 69 χωρών, τερμάτισε στη 48η θέση με 1,5 βαθμούς. Ενα βαθμό κατέκτησε στη σκοποβολή ο Ιωάννης Κούτσης με 187/200 στη βολή κατά πήλινου στόχου και 0,5 ο παλαιστής του Πανελληνίου στην κατηγορία των βαρέων βαρών, Αντώνης Γεωργούλης, που κατατάχτηκε έκτος.

Κατά τ' άλλα, η ελληνική αποστολή για το Ελσίνκι ήταν και πάλι πολυπληθής. Πενήντα τρεις αθλητές, με τη μερίδα του λέοντος να έχουν οι ποδοσφαιριστές και οι μπασκετμπολίστες, που είχαν πάει νωρίτερα στη Φινλανδία προκειμένου να πάρουν μέρος σε τουρνουά πρόκρισης. Στην ομάδα ποδοσφαίρου συμμετείχαν οι κορυφαίοι παίκτες της εποχής: Πεντζαρόπουλος, Δαρίβας, Δελαβίνιας, Δρόσος, Εμμανουηλίδης, Ιωάννου, Κοτρίδης, Λινοξυλάκης, Μουράτης, Μπέμπης, Παπαγεωργίου, Πατάκας, Πετρόπουλος και Ρωσσίδης. Η ελληνική ομάδα έδωσε έναν και μοναδικό αγώνα. Αντιμετώπισε στις 15 Ιούλη

1952 τη Δανία από την οποία έχασε μόνο με 1 - 2, χάρη στον Πεντζαρόπουλο ο οποίος χαρακτηρίστηκε ήρωας του Τάμπερε. Το γκολ της ελληνικής ομάδας σημείωσε στο 85 ο Εμμανουηλίδης.

Την ομάδα του μπάσκετ αποτελούσαν οι Λάμπρου, Μανιάς, Αρβανίτης, Ματθαίου, Μήλας, Παπαδήμας, Πεταλίδης, οι αδελφοί Σπανουδάκη του Ολυμπιακού, Στεφανίδης, Ταλιαδώρος, Χολέβας, αλλά και ο Αρ. Ρουμπάνης του Πανελληνίου, που επιπλέον πήρε μέρος και στο αγώνισμα του ακοντισμού. "Τρακαρισμένη" στον πρώτο αγώνα, η ελληνική ομάδα έχασε από την Ουγγαρία με 38 - 75. Στο δεύτερο παιχνίδι νίκησε 54 - 52 το Ισραήλ, αλλά στον αγώνα κατάταξης βρήκε πάλι μπροστά της την Ουγγαρία, από την οποία έχασε με 44 - 47.

Η ελληνική ομάδα εκπροσωπήθηκε σε 5 από τα 26 αθλήματα του προγράμματος. Στη σκοποβολή με 6 αθλητές, στην πάλη με 2, στο στίβο με 10, την κωπηλασία με 3 και την ιστιοπλοϊα με 4. Ο Γ. Πετμεζάς που τέσσερα χρόνια νωρίτερα στο Λονδίνο είχε διασώσει το ελληνικό γόητρο, ήταν ήδη 37 χρόνων, ενώ ο Σύλλας του Πανιωνίου, που έγραψε τη δική του ιστορία στους στίβους, ταξίδευσε στο Ελσίνκι σε ηλικία 38 χρόνων.

Στα αξιοσημείωτα, η απουσία γυναικείας εκπροσώπησης στην ελληνική ομάδα.Δυο χρόνια πριν τους Ολυμπιακούς Αγώνες, η ΕΟΑ αντάλλαξε το χώρο του παλαιού σκοπευτηρίου στην Καλλιθέα, με 1.000 στρέμματα στην Καλογρέζα. Η σκέψη ήταν να δημιουργηθεί σύγχρονο ολυμπιακό κέντρο προκειμένου η Ελλάδα να διεκδικήσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1960, που τελικά έγιναν στη Ρώμη.

Στο Ελσίνκι, το 1952, κάνει την εμφάνισή της στους Ολυμπιακούς Αγώνες η Σοβιετική Ενωση. Μια αθλητική υπερδύναμη με σημαντική προσφορά στο ολυμπιακό κίνημα. Το γεγονός και μόνο ότι αντιπροσώπευε ένα νέο πολιτικό σύστημα και μια διαφορετική αντίληψη επί των αθλητικών πραγμάτων, ώθησε σε ύψιστο βαθμό την ευγενική άμιλλα μεταξύ αθλητών και κρατών.

Επί σαράντα ολόκληρα χρόνια, η ΕΣΣΔ έμεινε εκτός ολυμπιακής οικογένειας. Η ΔΟΕ εκπροσωπούσε ανέκαθεν τη συντηρητική τάξη πραγμάτων και τα κρίσιμα αυτά χρόνια ερωτοτροπούσε με τα φασιστικά καθεστώτα. Κι όμως, η επανάσταση των μπολσεβίκων έφερνε ένα διαφορετικό αέρα στον αθλητισμό.

Η Ρωσία ήταν μεταξύ των 12 χωρών που το 1894 ίδρυσαν τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή στο Παρίσι. Η κληρονομιά που παρέδωσε στην ΕΣΣΔ ήταν όμως μηδαμινή. Απούσα από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896, 1900 και 1904, κατέκτησε συνολικά, το 1908 και 1912, 1 χρυσό, 4 ασημένια και 3 χάλκινα μετάλλια. Η προσοχή των τσάρων ήταν μόνιμα στραμμένη στους εξοπλισμούς και το μοίρασμα των σφαιρών επιρροής. Οι νέοι έφευγαν νωρίς για το στρατώνα, με αποτέλεσμα σε μια χώρα εκατοντάδων εκατομμυρίων οι αθλητές της το 1914 να μην ξεπερνούν τις 45.000.

Με τη δημιουργία της ΕΣΣΔ, ο αθλητισμός γίνεται συστατικό στοιχείο της νέας κοινωνίας. Οι πόλεις, τα χωριά, τα εργοστάσια, τα πανεπιστήμια, γεμίζουν αθλητικούς συλλόγους. Ο αθλητισμός, με την ουσιαστική έννοια της λέξης, καλλιεργείται σε βάθος και στα περισσότερα αγωνίσματα πρωτοποριακά. Στην πρώτη Σπαρτακιάδα των λαών της ΕΣΣΔ, το 1928, παίρνουν μέρος 3,5 εκατομμύρια αθλητές.

Οι "αθάνατοι" που στις 7 Μάη 1951 δέχτηκαν την ένταξη της ΕΣΣΔ στη δύναμη της ΔΟΕ, δεν περίμεναν κι οι ίδιοι ότι ένα χρόνο μετά, στο Ελσίνκι, οι Σοβιετικοί αθλητές θα ανέβαιναν στη δεύτερη θέση του πίνακα των μεταλλίων. Ας μη διαφεύγει της προσοχής, πως λίγα χρόνια νωρίτερα είχε τελειώσει ο πλέον καταστροφικός πόλεμος στην ιστορία της ανθρωπότητας, που κόστισε στην ΕΣΣΔ 20 εκατομμύρια νεκρούς και χιλιάδες καταστραμμένες πόλεις.

Η ΕΣΣΔ δεν υπάρχει πια. Εγραψε όμως μια ιστορία μοναδική και πολύτιμη για το ολυμπιακό κίνημα. Οι αθλητές της πήραν μέρος σε 9 Ολυμπιάδες, κατακτώντας 395 χρυσά, 319 ασημένια και 296 χάλκινα μετάλλια. Η παγκόσμια αθλητική κοινότητα γνώρισε Ολυμπιονίκες όπως οι μπασκετμπολίστες Σ. και Α. Μπέλοφ, ο Παουλάουσκας, ο Σαμπόνις, ο Μαρτσουλιόνις, ο Βολκόφ, οι γυμναστές Αντριάνοφ, Τσουγκάριν, Ντιτιάτιν, Μπιλοζέρτσεφ, Λατίνινα, Κόρμπουτ, Κιμ, Τουρίσεβα, οι αθλητές στίβου Μπορζόφ, Μπρούμελ, Κουτς, Λούσις, Σανέεφ, Οβανεσιάν, Σέντιχ, Μπούμπκα, Αβίλοφ, Καζανκίνα, Πονομαριόβα, Μπράγκινα, Σαμολένκο, Τ. Πρες, οι αρσιβαρίστες Βλάσοφ, Αλεξέεφ, Βαρντανιάν, οι ποδοσφαιριστές Γιασίν, Σιμονιάν, Νέτο, Μιχαϊλιτσένκο, οι βολεϊμπολίστες Σάβιν και Ζάιτσεφ, καθώς δεν υπήρχε αγώνισμα χωρίς πρωταγωνιστές από την ΕΣΣΔ.

Στη Βαρκελώνη το 1992, οι αθλητές της τέως ΕΣΣΔ αγωνίστηκαν ως εκπρόσωποι της Κοινοπολιτείας, κατακτώντας την πρώτη θέση. Στην Ατλάντα κάθε μία από τις 15 χώρες θα παρουσιάσει τη δική της ολυμπιακή ομάδα. Κατά μία άποψη η κορυφαία αθλητική σχολή θα είναι και πάλι παρούσα. Θα απουσιάζει όμως το πνεύμα της. Η πίστη στα ολυμπιακά ιδεώδη, όπως αυτά παρουσιάστηκαν στην τελετή έναρξης της Ολυμπιάδας της Μόσχας το 1980. Το αντίπαλο δέος στον ξέφρενο επαγγελματισμό, τον αθλητισμό των χρημάτων και των εταιριών.

Ο Εμίλ Ζάτοπεκ, ο άνθρωπος - "ατμομηχανή", όπως έμεινε στην ιστορίαεξαιτίας του... κουρασμένου στιλ τρεξίματος και του βογκητού που συνόδευε τις κινήσεις του, έγραψε τις δικές του σελίδες στην ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων του Ελσίνκι. Ο Τσεχοσλοβάκος πέτυχε το ακατόρθωτο, κερδίζοντας χρυσό μετάλλιο στα 5.000 μέτρα, τα 10.000 μέτρα και το μαραθώνιο και μάλιστα με νέες ολυμπιακές επιδόσεις. Κάτι ανάλογο προσπάθησε μόνο ο Φινλανδός Λ. Βίρεν το 1980 στη Μόσχα, αλλά χωρίς επιτυχία.

Ο Εμίλ Ζάτοπεκ είχε παρουσιάσει δείγματα των ικανοτήτων του το 1948 στο Λονδίνο, όπου κατέκτησε χρυσό μετάλλιο στα 10.000 μέτρα και ασημένιο στα 5.000. Στο Ελσίνκι όμως ξεπέρασε κάθε προηγούμενο. Στις 20 Ιούλη ο 30χρονος Ζάτοπεκ κερδίζει τα 10.000μ. με διαφορά από το δεύτερο, κάνοντας χρόνο 29.17.0. Την επομένη κατέκτησε το δεύτερο χρυσό του μετάλλιο στα 5.000μ. σε χρόνο 16.06.6. Την ώρα που τελείωνε η απονομή, άρχιζε τις προσπάθειές της στο ακόντιο η γυναίκα του Ντάνα Ζατοπέκοβα. Τον πλησίασε, ζήτησε να δει το μετάλλιο και μετά το έβαλε στην τσέπη της φόρμας της και έφυγε. Λίγο αργότερα με βολή 50.47μ. κατακτούσε το χρυσό μετάλλιο στο αγώνισμά της. Το βράδυ ο Ζάτοπεκ, χαριτολογώντας της έλεγε ότι το μισό μετάλλιο του ανήκει, καθώς της έφερε γούρι, για να πάρει την απάντηση: "Τότε κάνε το ίδιο με μια άλλη για να δούμε αν θα μπορέσει να ρίξει κι αυτή πάνω από 50 μέτρα".

Ο Ζάτοπεκ και η Ζατοπέκοβα είχαν γεννηθεί την ίδια μέρα στις 19 Σεπτέμβρη 1922 σε διαφορετικά μέρη της Τσεχοσλοβακίας. Τριάντα χρόνια αργότερα, την ίδια μέρα, στις 24 Ιούλη 1952, ανέβηκαν και οι δύο στο ψηλότερο σκαλοπάτι του βάθρου.

Ο Ζάτοπεκ μέχρι τότε δεν είχε τρέξει ποτέ μαραθώνιο και το ερώτημα ήταν αν θα δοκίμαζε τις δυνάμεις του. "Αυτή τη στιγμή τα μετάλλια στην οικογένεια είναι 2 - 1 και πρέπει να αυξήσω τη διαφορά", απάντησε χαριτολογώντας στους δημοσιογράφους. Στο ξεκίνημα της κούρσας ακολούθησε όπως πάντα συντηρητική τακτική, αλλά όταν είδε πως οι αντίπαλοί του άρχισαν να κουράζονται πέταξε προς τη δόξα. Σε χρόνο 2.23.03 κατέκτησε το τρίτο του χρυσό μετάλλιο, βελτιώνοντας μάλιστα το ολυμπιακό ρεκόρ πάνω από 6 λεπτά.

Αξιωματικός του στρατού από το 1944 και δημοτικός υπάλληλος στα γεράματά του. Το 1994 επισκέφτηκε τη χώρα μας, προσκαλεσμένος από τον Πανελλήνιο Σύνδεσμο Αθλητικού Τύπου, ο οποίος τον τίμησε για την προσφορά του στον παγκόσμιο αθλητισμό. Στην πολύχρονη αθλητική καριέρα του, εκτός των άλλων, δημιούργησε 18 φορές παγκόσμιο ρεκόρ στα αγωνίσματά του.

ο Γιάννης ΓΕΩΡΓΑΚΗΣ

Μια νέα εποχή στη γυμναστική άνοιξε ο Β. Τσουγκάριν

Ο Εμίλ Ζάτοπεκ μπαίνει στο Ολυμπιακό Στάδιο του Ελσίνκι για τα τελευταία μέτρα του Μαραθωνίου

Ο Λάσλο Παπ, κορυφαίος πυγμάχος της Ουγγαρίας, με 2 χρυσά μετάλλια στους Ολυμπιακούς του 1948, 1952 και 1956