"Χαστούκι" στην προεκλογική, δήθεν, ευαισθησία του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ για κοινωνικά προβλήματα αποτελούν τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ενωσης για τις δαπάνες "κοινωνικής προστασίας".

Τα δυο κόμματα υπόσχονται, πομπωδώς, λύσεις στα εκρηκτικά κοινωνικά προβλήματα με τη μετεκλογική "επέκταση" των ευρωπαϊκού προτύπου και στη χώρα μας. Μάλιστα, ο πρωθυπουργός, Κ. Σημίτης, παρουσίασε ως έναν από τους βασικούς λόγους για την προκήρυξη των πρόωρων εκλογών την "αναμόρφωση του κοινωνικού κράτους, ώστε να καταστεί δικαιότερο". Η δήθεν αναμόρφωση που υπόσχεται ο πρωθυπουργός, όχι μόνο δε θα καταστήσει το "κοινωνικό κράτος" δικαιότερο, αλλά θα διαλύσει και τους υπάρχοντες "κοινωνικούς ιστούς ασφάλειας", που υποσχέθηκε ο Κ. Σημίτης στις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησής του (29.1.1996). Και τούτο, γιατί, όπως αναφέρει η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, οι αρμόδιοι για την κοινωνική ασφάλιση υπουργοί, "κατά την άτυπη συνάντησή τους στο Παρίσι στις 2.2.1995 με σκοπό να συζητήσουν τη χρηματοδότηση της κοινωνικής προστασίας, επανέλαβαν τη δέσμευσή τους στο ευρωπαϊκό κοινωνικό πρότυπο και ζήτησαν την αύξηση της αποτελεσματικότητας του συντονισμού".

Σύμφωνα, λοιπόν, με στοιχεία της Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων που συνεδρίασε στις Βρυξέλλες στις 31.10.1995, η εξέλιξη των κατά κεφαλήν δαπανών για παροχές κοινωνικής προστασίας παρουσίασαν - σε σταθερές τιμές του 1985 - μια δραματική πτώση. Ετσι, όπως φαίνεται στον Πίνακα Ι, ενώ την περίοδο 1980 - 1985 η ετήσια αύξηση των κατά κεφαλήν δαπανών ήταν 10%, την αμέσως επόμενη πενταετία (1985 - 1990) έπεσε στο 1,5%. Την τριετία 1990 - 1993 η ετήσια αύξηση των κατά κεφαλήν δαπανών έπεσε ακόμα πιο κάτω, στο 1%.Η δραματική κατάσταση για τη χώρα μας σημειώνεται τη στιγμή που σε γενικό επίπεδο στην Ευρώπη η ετήσια εξέλιξη των αντίστοιχων δαπανών αυξήθηκε από 2% την πενταετία 1980 - 1985 σε 4% την περίοδο 1990 - 1993.

Η "κοινωνική προστασία" είναι ένας ευρύτερος όρος και βασικά περιλαμβάνει- για να μιλήσουμε με τους ελληνικούς όρους - τις δαπάνες για την κοινωνική ασφάλιση, την υγεία και την πρόνοια.

Οι χρονικές περίοδοι που παρουσιάζει η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι σημαδιακές:

• Την περίοδο 1980 - 1985 υπήρξε μια σχετική ώθηση στους παραπάνω τομείς. Θυμίζουμε τη θεσμοθέτηση και εφαρμογή του Εθνικού Συστήματος Υγείας, καθώς και τη διαμόρφωση των κατώτερων συντάξεων του ΙΚΑ (1.1.1986) στα 20 ημερομίσθια του ανειδίκευτου εργάτη.

Να σημειωθεί πως με τις ρυθμίσεις αυτές μπορεί να ερμηνευτεί το γεγονός ότι η εξέλιξη των κατά κεφαλή δαπανών για την κοινωνική προστασία εμφανίζει μια ετήσια αύξηση 4,5% στη χώρα μας συνολικά για την περίοδο 1980 - 1993 (Πίνακας ΙΙ). Ετσι "δικαιολογείται" και ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας, που έλεγε στους συνταξιούχους το Μάη του 1994 ότι το ΠΑΣΟΚ μετάνιωσε για εκείνες τις περιορισμένες παροχές, γιατί τις βρίσκει τώρα μπροστά του.

• Από το 1985 και μετά αρχίζουν τα σταθεροποιητικά προγράμματα, με αρχιτέκτονα το σημερινό πρωθυπουργό και υπουργό των τότε κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ, Κ. Σημίτη.

Με την έναρξη των προγράμματος λιτότητας, σταμάτησε η ανάπτυξη του ΕΣΥ, έμειναν κενό γράμμα οι εξαγγελίες για τα κέντρα υγείας αστικού τύπου και τον οικογενειακό γιατρό, ενώ το ΕΚΑΒ έμεινε στα σπάργανα και τρέχουν τώρα να το εντάξουν στα κοινοτικά προγράμματα.

• Την τριετία 1990 - 1993 κυβέρνησε η ΝΔ, που έκανε πολλαπλές θεσμικές παρεμβάσεις στον υγειονομικό τομέα, υποκύπτοντας στους νόμους της αγοράς, με δραματικές επιπτώσεις.

- Ψηφίστηκε ο νόμος 2071/92, με κύριο χαρακτηριστικό την εφαρμογή του παρτ - τάιμ για τους νοσοκομειακούς γιατρούς, μια ρύθμιση αποτυχημένη, όπως ομολόγησε το Μάρτη του 1995 ο πρώην υπουργός Γ. Σούρλας κατά την παρουσίαση του προγράμματος της ΝΔ για την υγεία.

- Αλλαξε τον τρόπο χρηματοδότησης του συστήματος υγείας. Αντί το κράτος να επιχορηγεί για την κάλυψη των ελλειμμάτων τα νοσοκομεία, η επιχορήγηση δόθηκε πλέον στα ασφαλιστικά ταμεία - σύστημα που ισχύει και σήμερα. Σύμφωνα με υπολογισμούς, σε τρέχουσες τιμές πριν μια εξαετία, η απόφαση εκείνη σήμανε μια μετακύληση 50 δισ. δραχμών από τα ασφαλιστικά ταμεία προς τον ιδιωτικό τομέα υπηρεσιών υγείας.

- Ταυτόχρονα, αύξησε - δυο φορές σε δυο χρόνια - τα νοσήλια και σε σχέση με το 1990 η αύξηση αυτή ανήλθε στο 600%. Τα ασφαλιστικά ταμεία τινάχτηκαν στον αέρα. Ως αποτέλεσμα εκείνων των αποφάσεων - που εφάρμοσαν με συνέπεια και οι μετέπειτα κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ - έγινε για πρώτη φορά ελλειμματικός ο κλάδος υγείας του ΙΚΑ από το 1994 και μετά. Ακόμα θεσπίστηκε το περίφημο χιλιάρικο για τα εξωτερικά ιατρεία και το πεντοχίλιαρο για την είσοδο στα δημόσια νοσοκομεία, με το επιχείρημα ότι θα δοθούν ως κίνητρα στους υγειονομικούς, αλλά και αυτά τα κονδύλια τα έφαγε η "μαύρη τρύπα".

- Θεσπίστηκε η συμμετοχή των ασφαλισμένων από 10 - 25% στα φάρμακα, ως αντίμετρο στην υπερκατανάλωση και άσκοπη χρήση των φαρμάκων. Το αποτέλεσμα ήταν αντίθετο. Οι φαρμακευτικές δαπάνες παρουσίασαν έκρηξη και το 1995 ξεπέρασαν τα 500 δισ. δραχμές. Ετσι τώρα ο Μ. Εβερτ βγαίνει και δηλώνει ότι θα βρει από το φάρμακο 100 δισ. δραχμές.

- Μετά το 1992, υπήρξε μια έκρηξη των διαγνωστικών κέντρων, που, αν και αυτοτοποθετούνται στο χώρο της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, είναι κατά κύριο λόγο κρατικοδίαιτα. Στο τέλος του 1993, είχε υπολογιστεί ότι μόνο το ΙΚΑ είχε πληρώσει πάνω από δυο δισ. για αξονικές τομογραφίες, λόγω της έλλειψης αξονικών τομογράφων στο Ιδρυμα.

Τόσο η ΝΔ, όσο και το ΠΑΣΟΚ - παρά τα αλλεπάλληλα σχέδια Προεδρικών Διαταγμάτων - δεν τόλμησαν να θέσουν ούτε όρους και κανόνες λειτουργίας των διαγνωστικών κέντρων.

Επιπλέον η ΝΔ έκανε τις δραματικές εκείνες ασφαλιστικές ρυθμίσεις με τους νόμους 1902/90, 1976/91 και 2084/92, που εξαθλίωσε τους συνταξιούχους.Το αποτέλεσμα των πολιτικών και των δύο κομμάτων φαίνεται στον Πίνακα ΙΙΙ: Η χώρα μας είναι τελευταία στις δαπάνες κοινωνικής προστασίας ως ποσοστό (17%) επί του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος.

Στη μετεκλογική ατζέντα τους τα κόμματα του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ έχουν νέα σχέδια:

• Το ΠΑΣΟΚ έχει έτοιμο ένα νομοσχέδιο για τα δημόσια νοσοκομεία και τη δημόσια υγεία που μεταθέτει το βάρος της χρηματοδότησης στα ασφαλιστικά ταμεία και καταργεί τη μονιμότητα για τους νεοεισερχόμενους γιατρούς στο ΕΣΥ. Επίσης, έχει τελειώσει την προπαρασκευή για να οδηγήσει τα νοσοκομεία στο δανεισμό για την κάλυψη των χρεών τους, που η ίδια η κυβέρνηση δημιούργησε.

Οσον αφορά το ασφαλιστικό σύστημα, "Κύριος οίδεν" τι μπορεί να προκύψει από την αναμόρφωση του ασφαλιστικού συστήματος που υπόσχεται ο πρωθυπουργός. Πάντως από όσα έχει γράψει ο ίδιος το 1992 στα "Νέα", καθώς και το περίφημο πόρισμα της επιτροπής Τζουμάκα της ίδιας εποχής, προκύπτει ένα ασφαλιστικό σύστημα τύπου Χιλής και της Νέας Ζηλανδίας, που υιοθετούν οι βιομήχανοι, όπως προκύπτει από την έκθεση του Ινστιτούτου τους (ΙΟΒΕ) το Φλεβάρη του 1996.

Κεντρική ιδέα αυτών των προτάσεων είναι ένα τριφασικό ασφαλιστικό σύστημα, το οποίο θα έχει τα εξής χαρακτηριστικά: Ενα ελάχιστο ποσό σύνταξης για όλο τον πληθυσμό, που θα το δίνει το κράτος (ή "εθνική" σύνταξη, όπως τη λέει το ΠΑΣΟΚ). Μια δεύτερη κλίμακα - υποχρεωτική - με ανταποδοτικό χαρακτήρα και μια τρίτη κλίμακα, η οποία θα βασίζεται στην ιδιωτική ασφάλιση και θα έχει προαιρετικό χαρακτήρα.

• Η ΝΔ έχει διακηρύξει ότι θα μετατρέψει τα νοσοκομεία σε "αυτοτελείς παραγωγικές μονάδες", "μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, που θα λειτουργούν με βάση τις αρχές της ελεύθερης οικονομίας, με ανταγωνιστικά κριτήρια". Επίσης έχει ανακοινώσει ότι θα καταργήσει τη μονιμότητα των εργαζομένων στα νοσοκομεία.

Για το ασφαλιστικό σύστημα, η ΝΔ εμμένει στους νόμους που ψήφισε και σιωπά για την κατάσταση των συνταξιούχων και για όλα τα ζητήματα προτείνει διακομματικές επιτροπές και ...περίσσεια διαλόγου.

Πάντως, όσον αφορά το υγειονομικό σύστημα, η φιλοσοφία και των δυο κομμάτων διαπερνάται από τις προτάσεις των ξένων εμπειρογνωμόνων, που είχε φέρει ο πρώην υπουργός Υγείας Δ. Κρεμαστινός. Η Επιτροπή αυτή έχει καταγγελθεί σε πανευρωπαϊκό επίπεδο ως διαλυτήριο των συστημάτων υγείας.

Τέλος, όσον αφορά την Πρόνοια, εκτός από την εγκατάλειψη και από τα δυο κόμματα, αναπτύσσονται επικίνδυνες και εξευτελιστικές για τον άνθρωπο πρωτοβουλίες. Είναι χαρακτηριστικό ότι η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ έβγαλε υπουργική απόφαση για τη λειτουργία ιδιωτικών Μονάδων Φροντίδας Ηλικιωμένων, με σκοπό να προσελκύσει ξένους επενδυτές.

Από την ίδια φιλοσοφία διαπνέονται και οι δηλώσεις του πρωθυπουργού Κ. Σημίτη, όταν ανακοίνωσε τη χορήγηση των επιδομάτων κοινωνικής αλληλεγγύης - των διαβόητων ΕΚΑΣ - στους συνταξιούχους: "Η Ελλάδα, είπε, είναι η τελευταία χώρα της Ευρωπαϊκής Ενωσης, που δεν έχει ακόμα υιοθετήσει αυτό το θεσμό και με τη θέσπισή του κάνουμε ένα σημαντικό βήμα εκσυγχρονισμού κοινωνικής αλληλεγγύης και προσαρμογής στα δεδομένα των αναπτυγμένων κρατών".

Οι παιδικοί σταθμοί φυτοζωούν και το βάρος τους μετατίθεται στην Τοπική Αυτοδιοίκηση.

Καθαρά προνοιακοί οργανισμοί, όπως ο Εθνικός Οργανισμός Πρόνοιας (ΕΟΠ), έφτασε στο χείλος του κλεισίματος, καθώς πριν μερικούς μήνες χρειάστηκε έκτακτη επιχορήγηση. Μάλιστα, ο ΕΟΠ χρειάστηκε να κάνει δραματικές περικοπές από τη φροντίδα ανάπηρων παιδιών για να τα βγάλει πέρα.

Και αντί της ενίσχυσης η κυβέρνηση μελετά - όπως έχει ακουστεί διά στόματος των οικονομικών υπουργών - την κατάργηση των "άχρηστων" και "περίσσιων" οργανισμών και πρωτίστως περιλαμβάνει τους οργανισμούς πρόνοιας.

Οσον αφορά την Πρόνοια, εκτός από την εγκατάλειψη και από δυο κόμματα, αναπτύσσονται επικίνδυνες και εξευτελιστικές για τον άνθρωπο πρωτοβουλίες. Είναι χαρακτηριστικό ότι η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ έβγαλε υπουργική απόφαση για τη λειτουργία ιδιωτικών Μονάδων Φροντίδας Ηλικιωμένων, με σκοπό να προσελκύσει ξένους επενδυτές

Με το "Μέλλον της Κοινωνικής Προστασίας" ασχολήθηκε η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων στις 31.10.1995, η οποία εξέδωσε μια πολυσέλιδη ανακοίνωση.

Μεταξύ των άλλων η Επιτροπή επισημαίνει: "Οι εξελίξεις στην κοινοτική πολιτική απ' το 1992, ιδιαίτερα το πλαίσιο απασχόλησης για όλην την Κοινότητα που παρουσιάστηκε από την Επιτροπή το 1993 και τη "Λευκή Βίβλο"... καλούν για μια πιο εκτενή κοινή αντιμετώπιση αυτού του θέματος. Συγκεκριμένα ορισμένα απ' τα μέτρα... αναφέρονται στην κοινωνική προστασία και στη χρηματοδότησή της είτε μέσω της συνδυασμένης εφαρμογής φορολογικών συστημάτων και συστημάτων παροχής βοήθειας για την αύξηση της προθυμίας προσφοράς και αποδοχής εργασίας".

Υπό το πρίσμα αυτό η Επιτροπή πρότεινε απ' το 1991 μια στρατηγική σύγκλισης για την κοινωνική προστασία και το 1992 ενέκρινε δυο συστάσεις:

• Μια για τη "σύγκλιση των στόχων και των πολιτικών της κοινωνικής προστασίας".
• Και μια σχετικά με τα "κοινά κριτήρια όσον αφορά τους επαρκείς πόρους και την κοινωνική υποστήριξη στα συστήματα κοινωνικής προστασίας".

Στις 2.2.1995 έγινε στο Παρίσι η άτυπη συνάντηση των αρμόδιων για την κοινωνική ασφάλιση υπουργών και δεσμεύτηκαν "στο ευρωπαϊκό κοινωνικό πρότυπο και ζήτησαν την αύξηση της αποτελεσματικότητας του συντονισμού", όπως αναφέρει η Επιτροπή, η οποία καλεί το Συμβούλιο "να λάβει υπόψη του την πρόθεση της Επιτροπής, να συνεκτιμήσει τις αντιδράσεις που θα σημειωθούν ως προς αυτήν την πρόσκληση για συζήτηση πριν απ' το τέλος του 1996 και να προτείνει την ανάλογη συνέχεια".

Υπό το πρίσμα αυτών των αλλαγών, σημειώνει η Επιτροπή, υπάρχει ανάγκη στενότερης συνεργασίας μεταξύ των κρατών - μελών για αυτά τα θέματα σε επίπεδο της κοινότητας, σημειώνει η Επιτροπή και επισημαίνει: "Ορισμένα κράτη - μέλη εξετάζουν το σχεδιασμό του συστήματος κοινωνικής προστασίας, προβληματιζόμενα που πρέπει να υπάρξει ένας διαχωρισμός ανάμεσα στις υποχρεωτικές και συμπληρωματικές παροχές. Προκειμένου να μειωθεί το ποσοστό των υποχρεωτικών κοινωνικών εισφορών, γίνονται κάποιες προτάσεις για τη μείωση των υποχρεωτικών και την αύξηση των συμπληρωματικών διατάξεων".

Εδώ βρίσκεται και το "ψητό": Στην απαλλαγή των εργοδοτών απ' το βάρος των εισφορών - του λεγόμενου μη μισθολογικού κόστους - και στον προσανατολισμό στην ιδιωτική ασφάλιση. Αλλωστε η Επιτροπή είναι σαφέστατη με δυο επισημάνσεις της:

• Σε όλα τα κράτη - μέλη τα συστήματα κοινωνικής προστασίας δημιουργήθηκαν σε ένα πλαίσιο σχετικά χαμηλών ποσοστών δραστηριότητας, ιδιαίτερα για γυναίκες, και χαμηλής ανεργίας. Ετσι τώρα μπαίνει το εμπόδιο των μεταβιβάσεων, όπως λέει η Επιτροπή, των μεταβιβάσεων σε άτομα με μη αμειβόμενη εργασία είτε είναι συνταξιούχοι, είτε είναι ασθενείς, ανίκανοι για εργασία, ή άνεργοι. "Το απορρέον έμμεσο εργατικό κόστος θεωρείται επιβλαβές για την αύξηση απασχόλησης, της ανταγωνιστικότητας και της οικονομικής ανάπτυξης", αναφέρει η Επιτροπή.
• Ορισμένα κράτη συζητούν την τροποποίηση του τρόπου χρηματοδότησης του συνταξιοδοτικού συστήματος, ειδικά την ισορροπία μεταξύ των κεφαλαιοποιητικών και των στατικά διανεμητικών συστημάτων συνταξιοδότησης.Σε απλά Ελληνικά, αυτό σημαίνει την κατάργηση του σημερινού συστήματος κοινωνικής ασφάλισης (διανεμητικό σύστημα), που εξασφαλίζει την αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών. Να "πληρώνει", δηλαδή, η γενιά που απασχολείται και να παίρνει συντάξεις η γενιά των απομάχων. Και προτείνουν το κεφαλαιοποιητικό σύστημα. Δηλαδή να μαζεύονται οι ασφαλιστικές εισφορές, να εκχωρούνται σε ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρίες, που θα τα επενδύουν, και θα πληροφορούν σε κάθε στιγμή τον υποψήφιο συνταξιούχο, πόση σύνταξη - αν φτάνει - θα παίρνει ανάλογα με τα παιχνίδια του τιμάριθμου και του Χρηματιστηρίου.

Ετσι η Ευρωπαϊκή Ενωση προτείνει το διαχωρισμό μεταξύ των υποχρεωτικών και των συμπληρωματικών παροχών, προκειμένου να μειωθεί το "ποσοστό των υποχρεωτικών κοινωνικών εισφορών". Μια μείωση απαλλακτική, βασικά, για τους εργοδότες.

Η Επιτροπή κάνει και άλλες "τρελές" σκέψεις, όπως η ατομικοποίηση των δικαιωμάτων και των εισφορών, όπως στην περίπτωση ηλικιωμένων και των ανύπαντρων μητέρων.

Με τη σύσταση του 1992 δίνεται έμφαση στον "αναγκαίο περιορισμό των δημόσιων δαπανών για την υγεία".

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αναφέρει η Επιτροπή, θα ήταν χρήσιμο να αναλυθεί το κατά πόσο, ως πρώτο βήμα, θα μπορούσε να επιτευχθεί κάποια πρόοδος με τη βελτίωση της παροχής εξειδικευμένης ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης σε διακρατικό επίπεδο, καθώς και ποιες συμφωνίες είναι αναγκαίες. Και η Επιτροπή θέτει το ερώτημα: "Μπορούν να συναφθούν συμφωνίες μεταξύ των φορέων, προκειμένου να είναι δυνατή η πρόσβαση, όταν χρειάζεται, στο σύστημα υγείας ενός άλλου κράτους - μέλους; ".

Μ' άλλα λόγια: Το ένα κράτος έχει εξειδικευμένα κέντρα καρδιοχειρουργικών επεμβάσεων. Επομένως δε χρειάζονται σε άλλο κράτος. Οσοι έχουν τέτοια ανάγκη, θα πάνε στο κράτος με αυτά τα εξειδικευμένα κέντρα, το οποίο κράτος θα καθορίζει - μονοπωλιακά - τις τιμές των επεμβάσεων. Πρόκειται, δηλαδή, για μια υπερεθνική αντιμετώπιση, που θα υπακούει στους αγοραίους νόμους.

Πάντως, παρά τη φιλοσοφία του νεοφιλελευθερισμού που διαπερνά την ανακοίνωση της Κοινότητας, υπάρχει και η εξής ενδιαφέρουσα αναγνώριση: "Η εισαγωγή των στοιχείων της αγοράς στον τομέα της υγείας, έχει αποδειχθεί δύσκολη, προκειμένου να αποφευχθούν αντίθετα αποτελέσματα από την επιλογή κινδύνων". Μια διαπίστωση που επαναδιατυπώθηκε στην πρόσφατη διεθνή συνάντηση της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας στη Λιουμπλιάνα.

Ωστόσο, "μαρξιστές" της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας και νεοφιλελεύθεροι προτείνουν ως πανάκεια τους κανόνες της αγοράς στα συστήματα υγείας. Κι όχι μόνο αυτό: Εχουν αναλάβει, στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ενωσης, είτε είναι κυβέρνηση οι μεν είτε οι δε, να "προτείνουν την ανάλογη συνέχεια στο τέλος του 1996", όπως αναφέρει η απόφαση της Επιτροπής...

Η συμμετοχή των υποψήφιων μελών στην επικείμενη Ευρωπαϊκή Οικονομική και Νομισματική Ενωση (ΕΟΝΕ), η οποία πρόκειται να πραγματοποιηθεί το 1999, θα πρέπει ν' αποφασιστεί το αργότερο μέχρι την άνοιξη του 1998. Κι όπως χαρακτηριστικά, εδώ και πολύ καιρό, υπογραμμίζουν οικονομικοί ειδικοί ακόμα δεν είναι ξεκάθαρο "αν θα είναι εκεί" και η ίδια η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, η οποία σήμερα είναι η ισχυρότερη οικονομικά χώρα της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Η ένταξη μιας χώρας - μέλους της ΕΕ, στον κοινό νομισματικό τομέα, το ΕΥΡΩ, σύμφωνα με τις επιταγές της Συνθήκης του Μάαστριχτ, προϋποθέτει την απαραίτητη εκπλήρωση των κριτηρίων σύγκλισης, τα οποία υποτίθεται ότι θα εξασφαλίσουν την πολιτική, οικονομική και νομισματική σταθερότητα των χωρών αυτών. Αυτή τη στιγμή μόνο το Λουξεμβούργο εκπληρώνει και τα τέσσερα κριτήρια ένταξης.

Η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας δεν κατάφερε κάτι τέτοιο στη διάρκεια του 1995. Αλλά ούτε και για το 1996 αναμένεται να επιτευχθεί ο στόχος αυτός, αφού η οικονομική ύφεση συνεχίζεται και βρίσκεται μάλιστα σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Εδώ βρίσκεται η κύρια αιτία που ωθεί τον Κυβερνητικό Συνασπισμό της Βόννης να χρησιμοποιεί τη "σιδηρά ράβδο" της σκληρής λιτότητας, προκειμένου "ν' αναζωογονήσει" τα δημόσια οικονομικά.

Ετσι, λοιπόν, τα σκληρά μέτρα λιτότητας που εφαρμόζονται στη χώρα δεν έχουν τελειωμό... Η συνεχιζόμενη, όμως, χρέωση του δημόσιου προϋπολογισμού δεν είναι ένα αρνητικό φαινόμενο που δημιουργήθηκε τα τελευταία χρόνια. Είναι, πριν απ' όλα, ένα παλιό βάρος των περασμένων δεκαετιών. Πριν ακόμα την προσάρτηση της Γερμανικής Λαοκρατικής Δημοκρατίας το 1990, το ύψος των χρεών της τότε Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας είχε ξεπεράσει ήδη το 1 τρισεκατομμύριο μάρκα...

Στο μεταξύ, όμως, το επίπεδο των χρεών εκτινασσόταν όλο και περισσότερο στα ύψη, για να ξεπεράσει σήμερα τα 2 τρισ. μάρκα. Επειδή τα χρέη αυτά στη συνέχεια δεν ήταν δυνατόν, έστω και τμηματικά, να εξοφληθούν και η καταβολή των τόκων μπορούσε να γίνει μόνο με νέες πιστώσεις, το βουνό των χρεών μεγάλωνε, με αποτέλεσμα αυτά κάθε ένδεκα χρόνια να διπλασιάζονται... Σε περίπτωση λοιπόν που θα θελήσει κανείς να παγώσει τα χρέη αυτά στο σημερινό τους επίπεδο, τότε οι τόκοι θα πρέπει να καλυφθούν από τα τρέχοντα εισοδήματα και όχι από νέες πιστώσεις.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες και λαμβανομένου υπόψη του γεγονότος ότι το μεγάλο γερμανικό κεφάλαιο κυριαρχεί σ' όλους τους οικονομικούς, πολιτικούς και κοινωνικούς τομείς, κατά τους οικονομικούς ειδικούς, υπάρχουν μόνο οι παρακάτω δυνατότητες εκπλήρωσης του κριτηρίου Νο 4 για την ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Νομισματική Ενωση: Πρώτον, τα αυξανόμενα κέρδη θα ήταν δυνατόν να κρατηθούν στο επίπεδο του 60% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος, μόνο στην περίπτωση που αυτό αυξάνει με τους ίδιους ρυθμούς, όπως και η χρέωση, δηλαδή ετήσια κατά 6,5%. Αλλά, σύμφωνα με την πείρα που έχει συσσωρευτεί στη διάρκεια των τελευταίων χρόνων, τέτοια ποσοστά οικονομικής ανόδου δεν τολμούν να ονειρευτούν ούτε και οι κατ' εξοχήν αισιόδοξοι. Σχετικά, αρκεί ν' αναφερθεί ότι το 1996 η άνοδος του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος, σε σύγκριση με τον προηγούμενο χρόνο, ήταν μόνο 0,5%.

Η δεύτερη δυνατότητα είναι η ακόλουθη: "Λιτότητα, λιτότητα, κι ακόμα μια φορά λιτότητα..." ώσπου οι τόκοι δε θα είναι δυνατόν πλέον να καλύπτονται με νέες πιστώσεις. Προκειμένου, όμως, να εξασφαλιστούν τα τεράστια αυτά χρηματικά ποσά για την κάλυψη των χρεών, θα πρέπει να επιβληθούν πρωτοφανή μέτρα σκληρής λιτότητας για δεκάδες εκατομμύρια Γερμανών εργαζομένων, που στην πράξη σημαίνει: Δραστική παραπέρα μείωση των κοινωνικών παροχών, ελάττωση των εξόδων που απαιτούνται για το προσωπικό των δημόσιων επιχειρήσεων, καθώς και περιορισμό των επενδύσεων, οι οποίες είναι τόσο αναγκαίες για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της ανεργίας, που εδώ και πολύ καιρό έχει προσλάβει αληθινά μαζικές διαστάσεις στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας. Ηδη αυτή τη στιγμή τίθεται σε εφαρμογή ένα πακέτο μέτρων λιτότητας, που θα στοιχίσει στους εργαζόμενους το ποσό των 25 δισεκατομμυρίων μάρκων.

Τέλος, θα πρέπει ν' αναφερθεί ότι όλο και ισχυρότερες γίνονται οι φωνές που διαμαρτύρονται για την περίπλοκη αυτή οικονομική κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στη Γερμανία, προβάλλοντας ταυτόχρονα την απαίτηση για μια σκληρότερη αντίσταση στους Γερμανούς μεγαλοεπιχειρηματίες, οι οποίοι βρίσκονται πίσω από τον Κυβερνητικό Συνασπισμό της Βόννης και υπαγορεύουν την εφαρμογή των παραπάνω μέτρων σκληρής λιτότητας. Οι πρόσφατες απεργιακές κινητοποιήσεις και άλλες διαμαρτυρίες, ενάντια στο συνεχώς μειούμενο πραγματικό εισόδημα των εργαζομένων, αποτελούν - όπως χαρακτηριστικά υπογραμμίζεται - μια πολύ καλή αφετηρία για νέες, πιο μαζικές και μαχητικές κινητοποιήσεις ενάντια στις δραστικές κοινωνικές περικοπές, τη συνεχιζόμενη συντριβή του δημόσιου τομέα και την ογκούμενη μαζική ανεργία, που είναι πρωτοφανής στα μεταπολεμικά χρόνια στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας.

Ν. Η. - Η.

Το καθεστώς του απαρτχάιντ στη Λετονία ετοιμάζει εθνική εκκαθάριση και προκαλεί παγκόσμιο πόλεμο, δήλωσε σε συνέντευξη Τύπου ο αντιπρόεδρος της Κρατικής Δούμας και πρόεδρος της Ρωσικής Παλλαϊκής Ενωσης Σεργκέι Μπαμπούριν σχετικά με το γεγονός ότι στις 22 Αυγούστου 1996 το Σέιμ της Λετονίας, με συντριπτική πλειοψηφία (79 υπέρ και 10 κατά), υιοθέτησε Διακήρυξη περί κατοχής της Λετονίας.

Κατά τη γνώμη του, στο ντοκουμέντο αυτό γίνεται μια προκατειλημμένη και μονόπλευρη εκτίμηση της ιστορικής περιόδου από την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της Δημοκρατίας της Λετονίας στις 18 Νοέμβρη 1918 μέχρι σήμερα. Ειδικότερα, διαστρεβλώνοντας τα γεγονότα, υποστηρίζεται σ' αυτό ότι από το 1940, μετά τη δημιουργία της Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Λετονίας, η Σοβιετική Ενωση "εφάρμοζε μεθοδευμένη γενοκτονία του λαού της Λετονίας". Για πρώτη φορά σε ντοκουμέντο του Σέιμ διατυπώνονται εδαφικές διεκδικήσεις απέναντι στη Ρωσία, που σχετίζονται τάχα με την παράνομη ένταξη στη Ρωσία της επαρχίας Πιτάλοβο της περιοχής Πσκοβ. Κατηγορείται η ηγεσία της ΕΣΣΔ ότι "κατάκλυσε μεθοδευμένα τη Λετονία με εκατοντάδες χιλιάδες μετανάστες και με τη βοήθειά τους επιδίωκε να καταστρέψει την ταυτότητα του λετονικού λαού". Το Σέιμ καλεί τα κράτη του κόσμου και τις διεθνείς οργανώσεις "να αναγνωρίσουν το γεγονός της κατοχής της Λετονίας και να βοηθήσουν το λαό της να εξαλείψει τις συνέπειες της κατοχής, παρέχοντάς της πολιτική και οικονομική βοήθεια".

"Καθορίζοντας ειδικά να συμπέσει η υιοθέτηση αυτού του ντοκουμέντου με την επέτειο υπογραφής του Συμφώνου μη Επέμβασης ανάμεσα στην ΕΣΣΔ και τη Γερμανία στις 23 Αυγούστου 1939, οι Λετονοί πολιτικοί προσπαθούν να παίξουν την τυφλόμυγα με την ιστορία... Πίσω από παρόμοιες "διακηρύξεις" φαίνονται καθαρά τα επικίνδυνα σχέδια ορισμένων κύκλων της Δύσης για το γεωπολιτικό μοίρασμα του κόσμου μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης", υπογράμμισε ο Μπαμπούριν. Σημείωσε δε ότι η επέκταση του ΝΑΤΟ προς Ανατολάς έχει έντονο αντιρωσικό χαρακτήρα. Παράλληλα, οι "αρχιτέκτονες" της επέκτασης αντιλαμβάνονται θαυμάσια ότι η είσοδός τους στο έδαφος της πρώην Σοβιετικής Ενωσης μπορεί να γίνει για την ώρα μόνο στη Βαλτική, πολύ περισσότερο που βρίσκουν τη θερμή υποστήριξη των ηγεσιών των Βαλτικών Δημοκρατιών. Βασικό, όμως, εμπόδιο στο δρόμο αυτό δεν είναι η ανίσχυρη πολιτική της ηγεσίας της Ρωσίας, αλλά η ύπαρξη στη Βαλτική μεγάλου αριθμού ρωσόφωνου πληθυσμού (το 1991 στη Λετονία ανερχόταν στο 48%, στην Εσθονία πάνω από 40% και στη Λιθουανία 20%). Γι' αυτό οι Βαλτικές Δημοκρατίες, προπαντός η Λετονία και η Εσθονία, προχώρησαν στη δημιουργία νομικών προϋποθέσεων για τη διενέργεια εθνικής εκκαθάρισης του ρωσόφωνου πληθυσμού. Σύμφωνα με τη Διακήρυξη του Σέιμ της Λετονίας, στη Δημοκρατία αυτή προβλέπεται να αποδοθεί σε όλους τους πολίτες, που ήρθαν στη Δημοκρατία μετά το 1940, το καθεστώς του "πολιτικού κατακτητή", με τις αντίστοιχες νομικές συνέπειες για εκατοντάδες χιλιάδες άτομα.

Ο Μπαμπούριν εξ ονόματος της Ρωσικής Παλλαϊκής Ενωσης διαμαρτυρήθηκε έντονα για τη Διακήρυξη του λετονικού Σέιμ και ζήτησε από την Κρατική Δούμα και το Συμβούλιο της Ομοσπονδίας να εξετάσει στις προσεχείς συνεδριάσεις το ζήτημα των κατάλληλων μέτρων απέναντι στο καθεστώς απαρτχάιντ στη Λετονία. Επίσης ζήτησε από τον Πρόεδρο Μπορίς Γιέλτσιν και την κυβέρνηση να εξετάσει επειγόντως τις πολιτικές και οικονομικές σχέσεις με τις Βαλτικές Δημοκρατίες. Υπενθύμισε ότι η Λετονία εισπράττει το 82% του συνόλου των συναλλαγματικών εσόδων από το τράνζιτ πρώτων υλών, υλικών και εξοπλισμού από τη Ρωσία. Ακριβώς με τα χρήματα αυτά γίνονται οι διακρίσεις εκατοντάδων χιλιάδων κατοίκων ρωσικής καταγωγής. Κατά τη γνώμη του Μπαμπούριν, "η απάντηση του Προέδρου και της κυβέρνησης της Ρωσίας στο προσβλητικό και άκρως επικίνδυνο ντοκουμέντο, που υιοθετήθηκε στη Ρίγα, πρέπει να είναι γρήγορη και σαφής, και το κυριότερο, αποτελεσματική".

Ναντιέζντα ΓΚΑΡΙΦΟΥΛΙΝΑ

Το γεράκι γίνεται (;) περιστέρι

Γιατί ο Νετανάχιου δείχνει να αλλάζει στάση έναντι των Αράβων; Είναι μόνο επειδή του ασκούνται πιέσεις από την αμερικανική διπλωματία; ή μήπως η "στροφή" του μπορεί να αποδοθεί και σε εσωτερικούς παράγοντες;

ΤΕΛ ΑΒΙΒ.-

Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, Μπέντζαμιν Νετανάχιου,επιβεβαίωσε πριν λίγες μέρες ότι η κυβέρνησή του δε θεωρεί ότι η εγχώρια και περιφερειακή οικονομική ανάπτυξη συσχετίζεται - τουλάχιστον τόσο, όσο πιστεύεται σε ισραηλινούς οικονομικούς κύκλους - με την ειρηνευτική διαδικασία στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, πολύ δε περισσότερο με την ειρηνευτική διαδικασία Ισραήλ και Παλαιστινιακής Αρχής. Μιλώντας σε σύνοδο Ισραηλινών και Αμερικανών επιχειρηματιών, ο ηγέτης του Λικούντ τόνισε επίσης ότι "η προσπάθεια να επιβεβαιωθεί η ειρήνη με οικονομικές συμφωνίες (...) δεν ανταποκρίνεται πάντα στην πραγματικότητα".

Η προηγούμενη κυβέρνηση του Εργατικού Κόμματος συνέδεσε την ειρηνευτική διαδικασία με τη διείσδυση ισραηλινών επιχειρήσεων σε αγορές στις οποίες, ελέω του αραβοϊσραηλινού πολέμου (θερμού ή ψυχρού, κατά περίσταση), η εμπλοκή είχε απαγορευτεί. Τα τελευταία 5 χρόνια σημειώθηκε μια οικονομική "επέκταση" των ισραηλινών επιχειρήσεων, η οποία μεταφράστηκε σε 40% αύξηση εξαγωγών. Ο Σιμόν Πέρες και οι συν αυτώ απέδωσαν την οικονομική αυτή ανάπτυξη ακριβώς στην επίτευξη της μίνιμουμ ειρήνης στην περιοχή και ειδικότερα με τους Παλαιστινίους.

Ο Νετανάχιου,ο οποίος κατηγορήθηκε ευρέως τις τελευταίες μέρες ότι συνέτεινε στην ανάσχεση της ειρηνευτικής διαδικασίας, παρουσίασε στη σύνοδο των επιχειρηματιών μιαν άλλη εκδοχή. Η ανάπτυξη των ισραηλινών επιχειρήσεων τα τελευταία χρόνια, είπε, οφείλεται περισσότερο στις οικονομικές ανακατατάξεις οι οποίες σημειώθηκαν συνολικά, αλλά και στο εσωτερικό των ισραηλινών επιχειρήσεων. Και επίσης, στην έκρηξη των επενδύσεων, λόγω του επαναπατρισμού ισραηλιτών από την πρώην Σοβιετική Ενωση.

Από τη νίκη του στις βουλευτικές εκλογές, τον περασμένο Μάη, ο Νετανάχιου έθεσε στο περιθώριο τη δέσμευση για αποχώρηση από τη Χεβρώνα,την τελευταία πόλη της Δυτικής Οχθης,την οποία κατέχει ο ισραηλινός στρατός. Οι ειρηνευτικές συνομιλίες, τόσο με τους Παλαιστινίους, όσο και με τους Σύρους, έχουν "κολλήσει", και η Δυτική Οχθη και η Λωρίδα της Γάζας παραμένουν υπό ασφυκτικό κλοιό από τον Φλεβάρη, μετά τις επιθέσεις αυτοκτονίας ακραιφνών οπαδών της Χαμάς.Αν υπάρχει ένας λόγος, όμως, που ο Νετανάχιου θα τηρήσει τις συμφωνίες για την Παλαιστινιακή αυτονομία τις οποίες συνήψε ο προκάτοχός του, είναι για να απελευθερωθεί η "πάρα πολύ κλειστή ισραηλινή οικονομία". Η κατεύθυνση, όπως είπε ο ίδιος, είναι να "ανοίξουν οικονομικά όλα τα σύνορα και να επιτραπεί η διέλευση σε ανθρώπους και αγαθά, το συντομότερο δυνατόν (...) δεδομένων των περιορισμών, όσον αφορά θέματα ασφαλείας". Κατ' αυτόν τον τρόπο, κατέληξε, η κυβέρνησή του φιλοδοξεί ότι η ισραηλινή οικονομία θα καταστεί μια από τις "ισχυρότερες παγκοσμίως".

Αν ο προσεκτικός αναγνώστης παρατηρεί μια αντίφαση στα όσα υποστηρίζει ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, είναι επειδή πράγματι υπάρχει: αν η επέκταση της δραστηριότητας των ισραηλινών επιχειρήσεων σε νέες αγορές είναι "διακηρυγμένος στόχος"του Νετανάχιου, όπως επίσης το άνοιγμα της εγχώριας αγοράς, τότε ποιο σκοπό εξυπηρετεί η "σκληρή" εξωτερική πολιτική που ασκεί; Ακόμη και παραδοσιακοί υποστηρικτές του ηγέτη του Λικούντ, όπως η καθημερινή εφημερίδα ευρείας κυκλοφορίας "Γιεντότ Αχρονότ",δυσανασχετούν. Σε κύριο άρθρο της, πριν λίγες μέρες, η εφημερίδα στάθηκε ιδιαίτερα σκληρή απέναντι στην κυβέρνηση - "είναι ανίκανη να αποφασίσει για οποιοδήποτε θέμα", σάρκασε. Ενώ ο Νετανάχιου μιλά, π.χ.για ιδιωτικοποίηση, στην πραγματικότητα ούτε αυτό δεν είναι σε θέση να προωθήσει...

Η αλήθεια είναι ότι ο θεωρούμενος ως "ισχυρός άνδρας" της Κνεσέτ δε δείχνει και τόσο ισχυρός πια - για την ακρίβεια, δείχνει σαν να κινδυνεύει να χάσει τον έλεγχο της κατάστασης. Ο Πέρες,το περιστέρι, τον αγνόησε, επισκεπτόμενος τον Γιάσερ Αραφάτ, σε Παλαιστινιακό έδαφος. Κι ο γερο Εζέρ Βάισμαν,ο Ισραηλινός Πρόεδρος, τον ταπείνωσε, λέγοντας ότι ο ίδιος θα συναντηθεί"ούτως ή άλλως" με τον ηγέτη της ΟΑΠ. Ο ίδιος ο Νετανάχιου, σύμφωνα με πληροφορίες οι οποίες διέρρευσαν στον Τύπο, αναγκάστηκε να υπαναχωρήσει και να δεχτεί να συναντήσει τον Αραφάτ, στις αρχές Σεπτέμβρη.

Δεν είναι λίγοι οι πολιτικοί αναλυτές οι οποίοι μιλούν για "σύγκρουση διαφορετικών επιδιώξεων" και "αδιέξοδα" της κυβέρνησης του Λικούντ. Από τη μια, διαπραγματεύεται, υπό όρους δυσχερείς για την ίδια, με τη Συρία του Χάφεζ Αλ Ασαντ,η οποία διεκδικεί όλο και πιο πιεστικά τα Υψίπεδα του Γκολάν και απορρίπτει το διπλωματικό τέχνασμα Νετανάχιου "πρώταο Λίβανος". Από την άλλη, δεν μπορεί να κωλυσιεργεί επ' άπειρον όσον αφορά την αποχώρηση του ισραηλινού στρατού από τη Χεβρώνα. Εχει επίσης στο παθητικό της την πίεση του σκληροπυρηνικού εκλογικού της ακροατηρίου, την αντίρροπη πίεση των επιχειρηματικών κύκλων να ανοίξουν επιτέλους τα σύνορα, και την πίεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ να διευθετηθεί- έστω και όπως όπως - η μεσανατολική εκκρεμότητα πριν την έλευση των αμερικανικών εκλογών. Πώς θα κινηθεί, λοιπόν, ο Νετανάχιου;

Το πιθανότερο είναι ότι ο "Μπίμπι" (όπως είναι το προσωνύμιό του) θα προσπαθήσει να κινηθεί κάπου στο μέσον, για να αποφύγει να συνθλιβεί από τις συμπληγάδες. Από το σε τι θα μετουσιωθεί αυτό το "μέσον", και το πόσο αποτελεσματικό θα αποδειχθεί, θα κριθεί - εν πολλοίς - το ίδιο του το πολιτικό μέλλον...

Μπάμπης ΓΕΩΡΓΙΚΟΣ

Ο Μπέντζαμιν Νετανάχιου θα τηρήσει τελικά τις συμφωνίες για την παλαιστινιακή αυτονομία, τις οποίες συνήψε ο προκάτοχός του;

Η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει εκδώσει σύσταση από το 1992 για τον περιορισμό των δημόσιων δαπανών στην υγεία

Ρεπορτάζ:

Γιώργος ΜΟΥΣΓΑΣ

Πρωτοφανή μέτρα σκληρής λιτότητας και παραπέρα μείωση των κοινωνικών παροχών για δεκάδες εκατομμύρια Γερμανών εργαζομένων είναι το τίμημα της "σύγκλισης"