Την περίοδο 1990-1994, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του υπουργείου Οικονομικών, έβαλαν λουκέτο 270.000 επιχειρήσεις, από τις οποίες οι 194.000 ή το 72,2% ήταν ατομικές. Ο όγκος των λιανικών πωλήσεων, μετά από μία εντυπωσιακή άνοδο κατά 17,1% το 1988, τα επόμενα χρόνια και μέχρι το 1995 παρουσιάζει μια εντυπωσιακή πτώση, με μεγαλύτερη αυτή του 1991 (μείωση 6,2%). Στα πλαίσια της "απελευθέρωσης" του τραπεζικού συστήματος, αρχής γενόμενης το 1987 και με αρχιτέκτονα τον δικομματισμό, η μικρομεσαία επιχείρηση ωθείται βίαια προς τα υψηλά - τοκογλυφικά θα λέγαμε - τραπεζικά επιτόκια της "ελεύθερης" αγοράς, κάτι που είχε ως συνέπεια τη γενικότερη άνοδο του κόστους παραγωγής των εμπορευμάτων της. Κοντά σ' αυτά οι μικροί επιχειρηματίες είχαν να αντιμετωπίσουν μια εχθρική πολιτική και στο φορολογικό τομέα και στο θέμα της επαγγελματικής στέγης. Η κυβέρνηση της ΝΔ προωθεί το 1992 νομοσχέδιο, σύμφωνα με το οποίο ο τζίρος των προσωπικών εταιριών θα φορολογείται με συντελεστή 35%, για να ολοκληρώσει η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ το φορολογικό πραξικόπημα με τα μεσαιωνικά "αντικειμενικά" κριτήρια.

Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις κυριολεκτικά δέχτηκαν από τις κυβερνήσεις του δικομματισμού απηνή διωγμό. Σε μια εποχή όπου η ανεργία τσακίζει κόκαλα, όπου ίσα ίσα θα έπρεπε να ληφθούν μέτρα στήριξης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, οι οποίες αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία στον εμπορικό και μεταποιητικό τομέα, οι κυβερνήσεις της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ έκαναν ό,τι περνούσε από το χέρι τους να τις περιορίσουν και τελικά να τις κλείσουν. Εκατοντάδες χιλιάδες επιχειρήσεις μικρού και μεσαίου μεγέθους υπήρξαν τα θύματα της καπιταλιστικής κρίσης και της βάρβαρης οικονομικής πολιτικής "σύγκλισης των δεικτών" των κυβερνήσεων της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ. Οι τελευταίες αποδείχτηκαν τελικά πιστές θεραπαινίδες του μεγάλου κεφαλαίου, το οποίο, ειδικά στο λιανικό εμπόριο, εισβάλλει με επιταχυνόμενους ρυθμούς. Μόνο 10 σούπερ μάρκετ το 1995 παρουσίασαν πωλήσεις 673 δισ. δραχμές, ενώ οι πωλήσεις 18 σούπερ μάρκετ άγγιξαν τα 900 δισ. δραχμές ή το 25% του συνολικού τζίρου που πραγματοποιήθηκε το 1995.

Αλλά - όπως θα ανέμενε κανείς - αυτή η τρομακτική συγκέντρωση κεφαλαίου, που συντελείται στη μια άκρη του πόλου, συνοδεύεται με μία εξίσου τρομακτική καταστροφή κεφαλαίου στον άλλο πόλο. Και πραγματικά μεταξύ 1991 και 1995 τα μικρά καταστήματα τροφίμων στο σύνολο της χώρας μειώθηκαν από 19.337 σε 8.768.Σε πέντε δηλαδή χρόνια είχαμε μια μείωση κατά 55% και σε απόλυτους αριθμούς κατά 10.569.Αν υποθέσουμε ότι κάθε ένα από αυτά που έκλεισε διατηρούσε κεφαλαίο με τη μορφή πάγιων εγκαταστάσεων (ψυγεία κλπ.) και εμπορευμάτων ύψους 30 εκατ. δραχμών, τότε προκύπτει το συμπέρασμα ότι στα πέντε αυτά χρόνια συντελέστηκε μια καταστροφή εμπορικού κεφαλαίου 350 δισ. δραχμών. Αυτά ήταν τα αποτελέσματα των πολιτικών της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ απέναντι στα μικρομεσαία στρώματα. Συστηματικός διωγμός για το ξεκαθάρισμα του εδάφους προς όφελος του ελληνικού, αλλά και του ξένου πολυεθνικού κεφαλαίου.

Επειδή τις μέρες αυτές τα κόμματα του δικομματισμού ανεβάζουν πάλι το χιλιοπαιγμένο έργο "οι φίλοι του λαού" και τάζουν δεξιά και αριστερά λαγούς και πετραχήλια, οι μικρομεσαίοι ας προσέξουν. Η διαχρονική κρίση που υφίστανται δεν έχει μεταφυσικό χαρακτήρα (δεν έπεσε δηλαδή από τον ουρανό), αλλά οφείλεται στην εφαρμογή πολύ συγκεκριμένων και κυρίως συνειδητών πολιτικών, οι οποίες εκπορεύονται από τις Βρυξέλλες. Και τα δύο μεγάλα κόμματα, τόσο το ΠΑΣΟΚ όσο και η ΝΔ έχουν αποδείξει πολλές φορές μέχρι τώρα τη δουλική τους συμπεριφορά απέναντι στους πραιτοριανούς των Βρυξελλών, είναι περισσότερο από σίγουρο ότι και μετά τις 22 Σεπτέμβρη θα εφαρμόσουν κατά γράμμα τις εντολές τους.

Η θέση των μικρομεσαίων, ο χώρος που στην πραγματικότητα μπορούν να βρουν συμπαράσταση στα δίκαια αιτήματά τους, είναι το ΚΚΕ, το μόνο κόμμα που χωρίς ταλαντεύσεις και με συνέπεια αντιπάλεψε την καταστρεπτική πολιτική των Βρυξελλών. Το συμφέρον των ΕΒΕ τούς υπαγορεύει να ψηφίσουν μαζικά ΚΚΕ, γιατί μετά τις 22 Σεπτέμβρη, όταν τα φώτα σβήσουν και ο καθένας θα βρεθεί και πάλι αντιμέτωπος με τα προβλήματά του, θα είναι και πάλι το κόμμα εκείνο που θα βρεθεί δίπλα του, αρωγός κάθε αγωνιστικού σκιρτήματος και κάθε προσπάθειας που επιδιώκει την κοινωνική δικαιοσύνη και την προστασία των λαϊκών κατακτήσεων.

Αν θέλεις να αποτελειώσεις ένα ζωντανό οργανισμό, του φράζεις τους αναπνευστικούς πόρους. Αν θέλεις να διαλύσεις μια επιχείρηση, της κόβεις τη χρηματοδότηση.

Την τακτική αυτή ακολούθησαν οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ, προκειμένου να στείλουν στα νεκροταφεία της καπιταλιστικής κρίσης τις εκατοντάδες χιλιάδες μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Εκτός των άλλων ο στραγγαλισμός των μικρών επιχειρηματικών και εμπορικών μονάδων της χώρας μας ήταν δέσμευση των δύο υποτακτικών, προς τις Βρυξέλλες, αυτών κυβερνήσεων. Δέσμευση, η οποία αναλήφθηκε τόσο το 1991 με την υπογραφή του περίφημου κοινοτικού δανείου, όσο και με την κατάθεση των δύο επόμενων προγραμμάτων "σύγκλισης" το 1993 (κυβέρνηση ΝΔ) και 1994 (κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ).

Στα πλαίσια της "απελευθέρωσης" του τραπεζικού συστήματος η κυβέρνηση της ΝΔ κατάργησε το 1991 την Επιτροπή Βιοτεχνικών Δανείων της Τράπεζας της Ελλάδας, η οποία είχε από το 1978 την ευθύνη για τη χορήγηση βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων δανείων στις βιοτεχνικές επιχειρήσεις. Καταργήθηκε επίσης σταδιακά η υποχρέωση των εμπορικών τραπεζών να δεσμεύουν μέρος των νέων καταθέσεών τους (το 10%) για την ενίσχυση του Ειδικού Κεφαλαίου, μέσω του οποίου χρηματοδοτούνταν τα βιοτεχνικά δάνεια. Η δέσμευση αυτή επί των νέων καταθέσεων από 10% που ήταν μέχρι την 31/12/91 μειώθηκε στο 8% την 1/1/92, στο 5% την 1/1/93, για να μηδενιστεί πλήρως την 1/7/93. Από τότε και μέχρι σήμερα το Ειδικό Κεφάλαιο για την ενίσχυση της βιοτεχνίας λειτουργεί με βάση τα υπόλοιπα που υπήρχαν την ημερομηνία κατάργησης της υποχρέωσης ενίσχυσής του με μέρος των νέων καταθέσεων.

Η συνειδητή αχρήστευση του μηχανισμού χρηματοδότησης της βιοτεχνίας οδήγησε τους βιοτέχνες στα νύχια των εμπορικών τραπεζών και στα τοκογλυφικά επιτόκια της "ελεύθερης" αγοράς. Εκτός αυτού, οι βιοτεχνικές επιχειρήσεις θα πρέπει να υποθηκεύουν στις τράπεζες πληθώρα περιουσιακών τους στοιχείων και άλλες δυσβάστακτες επιβαρύνσεις, πολιτική η οποία έχει οδηγήσει τους βιοτέχνες στους "παράνομους" τοκογλύφους, το είδος των οποίων τα τελευταία χρόνια γνωρίζει ιδιαίτερη άνθηση.

Στον πίνακα παραθέτουμε την εξέλιξη των βιοτεχνικών δανείων από το 1986 μέχρι το 1995.

Στην πρώτη στήλη υπάρχει η εξέλιξη του ύψους των δανείων στη βιοτεχνία που χορηγούνται από το Ειδικό Κεφάλαιο. Τα δάνεια αυτά από 202,2 δισ. δραχμές το 1986, αυξήθηκαν σε 333,9 δισ. δραχμές το 1995 ή 65,5%.

Στη δεύτερη στήλη παραθέτουμε την εξέλιξη των βιοτεχνικών δανείων που χορηγήθηκαν από τις εμπορικές τράπεζες. Τα δάνεια αυτά από 50,6 δισ. δραχμές το 1986, ανήλθαν σε 277 δισ. δραχμές το 1995 ή ποσοστιαία αύξηση 447,2%.

Τέλος, στην τρίτη στήλη παρουσιάζεται η συνολική εξέλιξη των βιοτεχνικών δανείων κατά τη δεκαετία 1986-1995.

Την περίοδο 1990-1994 έκλεισαν συνολικά 268.773 επιχειρήσεις, στη συντριπτική τους πλειοψηφία μικρές, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του υπουργείου Οικονομικών. Αποδεικνύεται έτσι ότι η περίφημη καπιταλιστική αναδιάρθρωση της οικονομίας, που ξεκίνησε την προηγούμενη δεκαετία, έπληξε αποφασιστικά τις μικρές επιχειρήσεις. Τα στοιχεία του υπουργείου Οικονομικών για τις επιχειρήσεις που έκλεισαν ανταποκρίνονται περισσότερο στην πραγματικότητα από εκείνα της Ενωσης Ελληνικών Τραπεζών, μια και η Ενωση καταγράφει μόνο τις πτωχευτικές διαδικασίες που κινήθηκαν αποκλειστικά στα πλαίσια των διοικητικών δικαστηρίων. Οι πτωχεύσεις αυτές στο ίδιο διάστημα ήταν μόνο 30.000.

Από την ανάλυση που παρουσιάζουμε στον πίνακα, γίνεται εμφανές ότι την περίοδο εφαρμογής του προγράμματος "σύγκλισης" συνοδεύεται με έναν απηνή διωγμό σε βάρος των μικρών επιχειρήσεων. Οι ευρωπαϊκές πολυεθνικές, στις οποίες οι ελληνικές κυβερνήσεις παρέδωσαν την εσωτερική αγορά, την ήθελαν και "καθαρή" χωρίς ενοχλητικούς ανταγωνιστές.

Ο αυξανόμενος αριθμός των Ομόρρυθμων και των Ετερόρρυθμων Εταιριών, που κλείνουν τα χρόνια αυτά (συνολικά έκλεισαν 61.125 ΟΕ και ΕΕ ή το 22,7% του συνόλου), θα πρέπει να αποδοθεί στον εντεινόμενο ανταγωνισμό από τις πολυεθνικές επιχειρήσεις, αλλά κυρίως στην επιβολή του εξοντωτικού συντελεστή φόρου 35% επί του χρονιάτικου τζίρου.

Ο αυξανόμενος παράλληλα αριθμός των ατομικών επιχειρήσεων που έκλεισαν κατά την περίοδο αυτή (έβαλαν λουκέτο συνολικά 194.199 ατομικές επιχειρήσεις ή το 72,2% του συνόλου) καταδεικνύει το μέγεθος της ανεργίας, αλλά και τα περιορισμένα περιθώρια, στις δύσκολες μέρες που διανύουμε, να ανοίξει κάποιος μια τρύπα και τελικά να τη διατηρήσει. Δεν υπάρχουν δυστυχώς στοιχεία για το 1995, όπου εφαρμόστηκαν για πρώτη φορά τα "αντικειμενικά" κριτήρια, τα οποία οδήγησαν και νέες χιλιάδες μικρών επιχειρηματιών στο αναγκαστικό λουκέτο.

Τα κείμενα έγραψε ο Θανάσης ΚΑΝΙΑΡΗΣ

Ο πίνακας ο οποίος καταδεικνύει ότι η στενή συνεργασία των κυβερνήσεων του δικομματισμού και του μεγάλου κεφαλαίου στο χώρο του λιανικού εμπορίου οδήγησε τελικά στη δικτατορία των σούπερ μάρκετ.

Ενώ το 1995 οι λιανικές πωλήσεις στο σύνολο της χώρας μειώθηκαν 1,6%, οι 10 μεγαλύτερες αλυσίδες σούπερ μαρκετ της χώρας αύξησαν τις πωλήσεις τους κατά 23,2%. Από 546,2 δισ. δραχμές το 1994 σε 672,7 δισ. δραχμές το 1995.

Σύμφωνα επίσης με άλλα στοιχεία, οι 18 μεγαλύτερες αλυσίδες σούπερ μαρκετ αύξησαν το 1995 τις πωλήσεις τους στα 900 δισ. δραχμές ή το 25% των συνολικών πωλήσεων (ο συνολικός όγκος των εκτιμώμενων πωλήσεων το 1995 υπολογίζεται σε 3,5 τρισ. δραχμές). Λίγα μόλις χρόνια πριν η συμμετοχή τους στην πίτα των συνολικών πωλήσεων ανέρχονταν στο 10%.

Στον πίνακα αυτό φαίνεται καθαρά η συσσώρευση και η καταστροφή κεφαλαίου που συντελέστηκε μεταξύ 1991 και 1995 (περίοδο εφαρμογής των προγραμμάτων σύγκλισης των δεικτών και απόκλισης των ορίων της φτώχειας και του πλούτου) στο χώρο του λιανικού εμπορίου.

Η εφαρμογή νεοφιλελεύθερων πολιτικών από τις κυβερνήσεις της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ είχε ως αποτέλεσμα να κλείσουν το 55% των μικρών καταστημάτων τροφίμων στο σύνολο της χώρας. Τα παραδοσιακά μπακάλικα μειώθηκαν από 19.337 το 1991 σε 8.768 το 1995. Κυριολεκτική λαίλαπα, δηλαδή. Κύκλοι των βιοτεχνών εκτιμούν ότι η καταστροφή εμπορικού κεφαλαίου την περίοδο αυτή στο χώρο του λιανικού εμπορίου θα πρέπει να ξεπέρασε τα 350 δισ. δραχμές.

Από την άλλη μεριά του πόλου βλέπουμε την επέκταση των μεσαίων και μεγάλων μονάδων, οι οποίες από 5.117 το 1991 αυξήθηκαν στις 6.954 το 1995. Είναι φανερό βέβαια ότι η επέκταση αυτή έγινε πάνω στα συντρίμμια των μικρών καταστημάτων, τα οποία εκτοπίστηκαν μαζικά και βίαια λόγω αθέμιτου ανταγωνισμού. Η συσσώρευση κεφαλαίου στον κερδοφόρο χώρο του λιανικού εμπορίου φαίνεται στην τελευταία στήλη, όπου τα καταστήματα με 4 ταμειακές μηχανές και άνω (πολυκαταστήματα) την περίοδο 1991-1995 σχεδόν διπλασιάστηκαν. Από 513 το 1991 αυξήθηκαν στα 903 το 1995.

Η πορεία του όγκου λιανικών πωλήσεων είναι ίσως ο πιο αντιπροσωπευτικός δείκτης του μεγέθους της καπιταλιστικής κρίσης και των δραματικών της συνεπειών στο χώρο των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Στον πίνακα φαίνεται η καθοδική πορεία των λιανικών πωλήσεων από το 1989 μέχρι και το 1995.

Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις έχουν να αντιμετωπίσουν από τη μια πλευρά μια συρρικνούμενη αγορά λόγω πολιτικής λιτότητας στα εισοδήματα των εργαζομένων και από την άλλη τις άγριες και ανεξέλεγκτες διαθέσεις των μεγάλων πολυκαταστημάτων. Οι κυβερνήσεις του δικομματισμού στην άνιση αυτή μάχη πήραν καθαρά τη θέση των πολυκαταστημάτων. Ποιος μπορεί να ξεχάσει τον τότε υπουργό Εθνικής Οικονομίας Μάνο στα εγκαίνια της ΜΑΚΡΟ, παρουσία η οποία επισφράγισε τις στενές σχέσεις της τότε κυβέρνησης με το μεγάλο κεφαλαίο στο χώρο του λιανεμπορίου. Οι δύο αυτοί καθοριστικοί παράγοντες λειτούργησαν σαν καταλύτης στον εκτοπισμό των μικρών καταστημάτων στη συρρίκνωση των μεριδίων τους στην αγορά και τελικά στο κλείσιμο πολλών από αυτά.