Πολλά έχουν γραφτεί, για την αλήθεια των γεγονότων της ματωμένης εκείνης Κυριακής, 3 του Δεκέμβρη. Η αντίδραση, εκμεταλλευόμενη την κατοπινή νίκη της, επιχείρησε, στην κυριολεξία, να στήσει την ιστορική αλήθεια με το κεφάλι κάτω και να αμαυρώσει τον ηρωικό αγώνα του λαού της πρωτεύουσας, να συκοφαντήσει το ΕΑΜ και ακόμη περισσότερο το ΚΚΕ. Η αλήθεια, βέβαια, έχει πλέον αποκαλυφθεί και ο εγκληματικός ρόλος των Εγγλέζων, καθώς και των ντόπιων υποτελών τους, είτε των πολιτικών είτε των πρώην γερμανοντυμένων ταγματασφαλιτών και Χιτών, είναι αδιαμφισβήτητος.

Περισσότερο, ως απόδοση τιμής στους εκατοντάδες νεκρούς και τραυματίες, αλλά και στην άφθαστη γενναιότητα των εκατοντάδων χιλιάδων διαδηλωτών, που άοπλοι και με το κεφάλι ψηλά αντιμετώπισαν τα εγγλέζικα τανκ και, λιγότερο, για την αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας, παραθέτουμε ορισμένα αποσπάσματα αυτοπτών και πέραν κάθε αμφισβήτησης μαρτύρων εκείνης της τραγικής μέρας (από το βιβλίο του Ν. Κεπέση, "Ο Δεκέμβρης του 1944").

"... Είδα τον κόσμο να έρχεται σε παράταξη, με τις σημαίες του - ελληνική, αμερικανική, βρετανική και ρωσική - μπροστά. Ηταν μια γιγάντια φάλαγγα, αλλά οι διαδηλωτές προχωρούσαν με τάξη, τραγουδώντας αντάρτικα τραγούδια και φωνάζοντας συνθήματα... Ημασταν στον εξώστη του πρώτου πατώματος του ξενοδοχείου της "Μεγάλης Βρετανίας".

Η Αστυνομία είχε κινητοποιηθεί ολόκληρη, επιδείχνοντας τα καινούρια βρετανικά τουφέκια και "τόμιγκαν" για πρώτη φορά. Υπήρχαν, επίσης, ολόγυρα βρετανικά τανκ και θωρακισμένα αυτοκίνητα. Στο πρώτο τανκ, στη γωνία μπροστά μας, ένας άντρας στεκόταν στον ανοιχτό πυργίσκο και βρισκόταν σε συνεχή τηλεφωνική επικοινωνία με το αρχηγείο του, αναφέροντας τα συμβαίνοντα.

Το μπροστινό τμήμα του συλλαλητηρίου είχε φτάσει στην άκρη της πλατείας, όπου βρισκόμασταν και καθώς παρατηρούσα προσεχτικά, άκουσα τους επικεφαλής να συζητούν με την Αστυνομία, μόλις δέκα μέτρα από κει που στεκόμασταν... Οι διαδηλωτές σπρώχνανε για να μπουν στην πλατεία, αλλά δε γινόταν καμιά συμπλοκή.

Ξαφνικά ένα παράγγελμα "τραβηχτείτε πίσω!" δόθηκε με μια στριγκιά στρατιωτική φωνή και όλοι οι αστυνομικοί υποχώρησαν κάπου είκοσι μέτρα, γονάτισαν κι άρχισαν να πυροβολούν. Τα πυρά ήταν πυκνά. Διακόσιοι αστυνομικοί έβαλλαν ταυτόχρονα, οι περισσότεροι με αυτόματα. Ενας από μας παρατήρησε τον αστυνομικό που γονάτισε λίγα μέτρα από το μέρος μας, και μας φώναξε "αυτός βαράει στο ψαχνό!". Κοιτάξαμε με προσοχή στο πλήθος και είδαμε αίμα... Ενα αγόρι, ως δεκαπέντε χρονών, είχε πέσει ακριβώς μπροστά μας, μέσα σε μια κόκκινη λίμνη. Ενα εικοσάχρονο κορίτσι ήταν γεμάτο αίματα λίγο πιο κάτω...

Οταν η Πανεπιστημίου άδειασε, μπορέσαμε να δούμε μόνο τους νεκρούς και τους πληγωμένους. Πτώματα ήταν σκόρπια παντού και σ' άλλα σημεία λίμνες από αίμα, που άφησαν μερικοί λαβωμένοι, τους οποίους φίλοι μετέφεραν αλλού...

"Στην πλατεία, στην πλατεία!", άρχισαν να φωνάζουν οι επικεφαλής των διαδηλωτών. Πυροβολισμοί δεν ακούγονταν πια και ο κόσμος ξεκίνησε για την πλατεία Συντάγματος με μεγάλη τάξη. Καθώς οι διαδηλωτές προχωρούσαν, συγκινητικές στιγμές ξετυλίγονταν μπρος στα μάτια μας. Οι νεκροί και οι λαβωμένοι είχαν μεταφερθεί και μόνο λίμνες αίματος έμειναν εδώ κι εκεί, για να θυμίζουν τι είχε συμβεί λίγα λεπτά πρωτύτερα. Ομάδες νέων σταματούσαν μπροστά στις λίμνες αυτές και οι αντιδράσεις ποικίλανε, ανάλογα με τα συναισθήματα του καθενός. Μερικοί κλαίγανε, άλλοι έκαναν το σταυρό τους κι άλλοι ορκίζονταν εκδίκηση. Πολλοί μαζεύτηκαν γύρω από μια αιμάτινη λίμνη κοντά στον εξώστη μας, όπου ένα κορίτσι έκλαιγε από αρκετή ώρα και προσπαθούσε να προφυλάξει το χυμένο αίμα μιας φίλης της. Γνωστοί της δοκίμασαν να την απομακρύνουν, αλλά αρνήθηκε να κουνηθεί...".

* Ο Κ. Κουβαράς είναι Ελληνοαμερικανός και ήταν αρχηγός της μυστικής αμερικανικής αποστολής "Περικλής" στην κατεχόμενη Ελλάδα

"... Μια ομάδα αστυνομικών πυροβολούσε το άοπλο πλήθος. Με μια κίνηση, λες και τη φύσηξε άγριος βοριάς, η συμπαγής μάζα του λαού έπεσε μπρούμυτα. Το ντουφεκίδι σταμάτησε. Ο λαός ξανασηκώθηκε πάλι σύσσωμος, τα τουφέκια άρχισαν πάλι να πυροβολούν κι οι χειροβομβίδες να πέφτουν σαν βροχή... Ο κ. Πούλος, ένας γενναίος Αμερικανός ανταποκριτής, χίμηξε με τεντωμένα χέρια ανάμεσα στην Αστυνομία και το πλήθος, ζητώντας να σταματήσει το ντουφεκίδι. Τίποτε, όμως. Οι σφαίρες εξακολουθούσαν να πέφτουν σαν βροχή. Ανάμεσα στα άλλα πτώματα, ήταν ένα αγοράκι έξι χρονών και δίπλα του ένα κατάξανθο κοριτσάκι. Ετσι χύθηκε το πρώτο αίμα. Ετσι άρχισε ο εμφύλιος πόλεμος".

* Ο Φ. Τσερβάζι ήταν δημοσιογράφος και το παραπάνω απόσπασμα δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση "Κόλιερς" εκείνης της εποχής

"... Η πορεία πλησίαζε: Αντρες, γυναίκες και παιδιά βάδιζαν σε γραμμές ανά οχτώ ως δέκα. Η διαδήλωση δεν έδειχνε τίποτα το απειλητικό.

Την προσοχή μου τράβηξε πάλι στο μπαλκόνι (σ.σ. της τότε Αστυνομικής Διεύθυνσης Αθηνών) μια επιτακτική φωνή, που έμοιαζε σαν διαταγή στα ελληνικά... Ο κ. Σ. Μπάρμπερ του "Ηνωμένου Τύπου", μου εξήγησε αργότερα ότι η φωνή που είχα ακούσει ήταν διαταγή πυροβολισμού. Αμέσως οι αστυνομικοί άρχισαν να τραβούν τα κλείστρα των όπλων τους, όχι όμως με συντονισμό, σαν μια πειθαρχημένη ομάδα, αλλά δισταχτικά ο ένας μετά τον άλλον, δίνοντας την εντύπωση πως μερικοί από αυτούς δίσταζαν να υπακούσουν.

Οι αστυνομικοί άδειασαν τις σφαίρες των όπλων τους πάνω στους διαδηλωτές... Οι πυροβολισμοί εξακολουθούσαν να πέφτουν... Οι αστυνομικοί έμοιαζαν πια σαν να φοβούνται να σταματήσουν τους πυροβολισμούς και το θέαμα πρόσβαλε το αίσθημα ευπρέπειας κάθε Αγγλου, που έτυχε να παρακολουθεί...".

* Η μαρτυρία είναι του Βρετανού συνταγματάρχη Μπάιφορντ Τζόουνς, που παρακολούθησε τα δραματικά γεγονότα από το "καφενείο του Γιαννάκη", στο ισόγειο του κτιρίου, όπου στεγαζόταν τότε η Διεύθυνση της Αστυνομίας Αθηνών

"... Επρόκειτο περί μιας ειρηνικής και άοπλης διαμαρτυρίας του λαού και τούτο είναι τόσον βέβαιον, ώστε γυναίκες έφεραν μαζί τους ακόμη και τα μικρά παιδιά τους. Κάτω από το παράθυρό μου είδα με τα μάτια μου τα γεγονότα.

Είναι αφάνταστος ο ηρωισμός του λαού αυτού.Ορθιος και βαλλόμενος, προχωρούσε προς τον ορισθέντα τόπο της συγκέντρωσης. Γυναίκες και κορίτσια με το χαμόγελο στα χείλη, ακόμη και μετά τον σκοτωμό των συντρόφων των φώναζαν: "Ζήτω ο Τσόρτσιλ! Ζήτω ο Ρούσβελτ! Κάτω ο Παπανδρέου! Οχι βασιλιά!".

* Ετσι μετέδωσε τις δραματικές σκηνές ο ανταποκριτής της αμερικανικής εφημερίδας "Ηλιος του Σικάγου"

Αποκαλυπτικά είναι ακόμη και τα όσα γράφει ο τότε Βρετανός πρεσβευτής στην Αθήνα, Ρ. Λίπερ, στο σχετικό βιβλίο του "Οταν ο Ελληνας συναντά Ελληνα":

"Οι πυροβολισμοί στην πλατεία Συντάγματος έλαβαν χώρα σε πλήρη θέα πολλών ξένων ανταποκριτών, που έμεναν στο ξενοδοχείο "Μεγάλη Βρετανία". Απέναντι στο ξενοδοχείο ήταν τα κεντρικά γραφεία της Αστυνομίας και ακριβώς σ' αυτή τη γωνία έγιναν οι ταραχές. Για τους ανταποκριτές, ήταν μια σπάνια ευκαιρία για τη μετάδοση νέων. Είχαν δει οι ίδιοι όλα τα γεγονότα και τα σχόλια γρήγορα έβγαιναν από τις γραφομηχανές τους. Σε λίγες ώρες ο κόσμος είχε την εντύπωση ότι η φασιστική ή σχεδόν φασιστική κυβέρνηση της Αθήνας είχε πυροβολήσει ενάντια στα άοπλα πλήθη. Αυτές οι γραφομηχανές έδωσαν στο ΕΑΜ μια μεγάλη νίκη εκείνη την ημέρα".

Και όμως δεν επρόκειτο για εντύπωση, αλλά για την πραγματικότητα, αν σ' αυτήν προσθέσουμε και τον απάνθρωπα εγκληματικό και πρωταγωνιστικό ρόλο των Εγγλέζων, μαζί και του Ρ. Λίπερ.

Στις 5 Δεκέμβρη, ο Τσόρτσιλ στέλνει δύο τηλεγραφήματα, ένα προς τον πρεσβευτή της Μ. Βρετανίας στην Αθήνα, Λίπερ, κι ένα προς τον Σκόμπι. Είναι δύο τηλεγραφήματα, αποκαλυπτικά για τις εγκληματικές προθέσεις και μεθόδους του αγγλικού ιμπεριαλισμού και αποτελούν μνημεία αντιλαϊκού κυνισμού και ωμότητας. Παραθέτουμε χαρακτηριστικά αποσπάσματα και από τα δύο, έτσι όπως έχουν καταγραφεί στην ιστορία.

Τηλεγράφημα προς τον Λίπερ:

"Πρέπει να παρακινήσετε τον Παπανδρέου να πράξει το καθήκον του και να τον διαβεβαιώσετε, ότι εις την περίπτωσιν αυτήν θα τον υποστηρίξωμεν μ' όλας τας δυνάμεις. Παρήλθεν πλέον η εποχή καθ' ην μια οιαδήποτε ομάς Ελλήνων πολιτών ηδύνατο να ματαιώνει την εξέγερσιν του όχλου. Η μόνη ελπίς του είναι να εργασθεί μεθ' ημών διά την αποσόβησιν ενδεχομένης συμφοράς...

Ανέθεσα το όλον ζήτημα της αμύνης των Αθηνών και τη διατήρηση της εννόμου τάξεως εις τον στρατηγόν Σκόμπι και τον διαβεβαίωσα ότι θα τον ενισχύσωμεν με όσας δυνάμεις χρειάζεται προς τούτο. Τόσον εσείς, όσο και ο Παπανδρέου, πρέπει να συμμορφωθείτε προς τας οδηγίας του, εις ό,τι αφορά τη δημόσιαν τάξιν και την ασφάλειαν. Πρέπει να συνδράμετε τον στρατηγόν Σκόμπι με πάντα δυνατόν τρόπον και να εισηγηθείτε εις αυτόν τη λήψιν παντός μέτρου, το οποίον, κατά τη γνώμην σας, ήθελε καταστήσει το έργον του περισσότερον ευχερές και αποτελεσματικόν". (Οι υπογραμμίσεις είναι του Τσόρτσιλ) (Ο. Τσόρτσιλ, "Απομνημονεύματα", τόμ. 6ος, βιβλίο 1ο, σ. 256).

Ετσι αναφέρεται το τηλεγράφημα αυτό στα απομνημονεύματα του Βρετανού πρωθυπουργού. Σκόπιμα, προφανώς, ο Τσόρτσιλ δεν αναφέρει ένα χαρακτηριστικό, για τον ιμπεριαλιστικό, ωμό αυταρχισμό και την κατάλυση κάθε έννοιας εθνικής ανεξαρτησίας και λαϊκής κυριαρχίας, απόσπασμα. Το απόσπασμα αυτό ήρθε στο φως το 1974, όταν δημοσιοποιήθηκαν τα αντίστοιχα αρχεία του Φόρεϊν Οφις. Να ποιο κομμάτι "αυτολογόκρινε" ο Τσόρτσιλ:

"Πρέπει να υποχρεώσετε τον Παπανδρέου. Αν παραιτηθεί, φυλακίστε τον έως ότου συνέλθει, όταν πια θα έχουν τελειώσει οι μάχες. Θα μπορούσε το ίδιο καλά, να αρρωστήσει και να μην μπορεί να τον πλησιάσει κανείς..." (Γ. Ανδρικόπουλου, "1944 Κρίσιμη χρονιά" τόμ. Β αρ. 300).

Ανάλογης εγκληματικής περιφρόνησης προς τη θέληση του ελληνικού λαού και τα στοιχειώδη δικαιώματά του είναι και το τηλεγράφημα προς τον Σκόμπι:

"Κατόπιν συνεννοήσεως μετά του στρατηγού Ουίλσον (Ιταλία) έδωσα οδηγίες να σας αφήσει όλας τας δυνάμεις, τας οποίας διαθέτετε και να σας σταλούν, ει δυνατόν, ενισχύσεις.

Είσθε υπεύθυνος διά την τήρησιν της τάξεως εις Αθήνας και διά την καταστροφήν όλων των ομάδων ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, αι οποίαι πλησιάζουν εις την πόλιν. Δύνασθε να λάβετε όλα τα μέτρα, που θα θεωρήσετε σκόπιμα διά τον έλεγχον των οδών και την παγίδευσιν των ταραξιών. Είναι φυσικόν ο ΕΛΑΣ να προσπαθήσει να παρατάξει γυναικόπαιδα εις τα σημεία όπου θα διεξαχθούν συγκρούσεις. Θα πρέπει να ενεργήσετε με σύνεσιν και να αποφύγετε σφάλματα, αλλά μη διστάσετε να πυροβολήσετε εναντίον παντός ενόπλου, που θα επιχειρεί να επιτεθή κατά των βρετανικών δυνάμεων και κατά των ελληνικών, μετά των οποίων συνεργαζόμεθα. Το καλύτερον, φυσικά, θα ήτο εάν εις το έργον σας είχατε τη συμπαράστασιν μιας κυβερνήσεως και εάν ο Λίπερ έπειθε τον Παπανδρέου να παραμείνει εις τη θέσιν του και να σας βοηθήσει.

Ωστόσο, μη διστάσετε να ενεργήσετε ως να ευρίσκεσθε εις μίαν μόλις καταληφθείσα υπό του στρατού πόλιν, όπου έχει εκραγεί επαναστατικόν κίνημα (υπογραμμίσεις Τσόρτσιλ).

Εν συνεχεία, με τας ομάδας του ΕΛΑΣ, αι οποίαι πλησιάζουν έξωθεν προς την πόλιν, θα πρέπει να είσθε ασφαλώς εις θέσιν, με τας δυνάμεις που διαθέτετε, να δώσετε εις μερικάς εξ αυτών ένα καλό μάθημα, το οποίον θα παραδειγματίση και τας άλλας. Δύνασθε να βασίζεσθε εις την υποστήριξίν μου διά πάσαν λογικήν και εύστοχον ενέργειαν, την οποίαν εν προκειμένω θα αποφασίσετε.Πρέπει να κρατήσωμεν τας Αθήνας και να επιβληθώμεν (υπογράμμιση Τσόρτσιλ). Εάν τούτο το επιτύχετε χωρίς αιματοχυσίαν, θα είναι κατόρθωμα δι' εσάς, αλλά και με αιματοχυσίαν θα είναι επίσης κατόρθωμα, εάν αυτή είναι απαραίτητος"(Ο. Τσόρτσιλ, στο ίδιο, τόμ. 6ος, βιβλ. 1ο, σ. 255).

Το ξημέρωμα της Κυριακής, 3ης του Δεκέμβρη 1944, έβρισκε το βασανισμένο λαό της Αθήνας και του Πειραιά στο πόδι. Οι προετοιμασίες, για το μεγάλο συλλαλητήριο, που είχε καλέσει η ΚΕ του ΕΑΜ, για την ίδια μέρα στην πλατεία Συντάγματος, έχουν φτάσει στην τελική τους φάση. Αλλωστε, οι μέρες που είχαν προηγηθεί ήταν γεμάτες ένταση και όλοι συναισθάνονταν την κρισιμότητα των στιγμών.

Τη νύχτα της 30ής Νοέμβρη προς 1η Δεκέμβρη, μετά την ανακοίνωση - τελεσίγραφο του Γ. Παπανδρέου, πραγματοποιήθηκε ολονύχτια συνεδρίαση της ΚΕ του ΕΑΜ, η οποία συζήτησε τις εξελίξεις και αποφάσισε:

α. Να απευθύνει έκκληση στις κυβερνήσεις των συμμάχων της Μ. Βρετανίας, της Σοβιετικής Ενωσης και των ΗΠΑ.

β. Να κηρυχτεί παλλαϊκή απεργία το Σάββατο, 2 του Δεκέμβρη

γ. Να οργανωθεί παλλαϊκή συγκέντρωση στην πλατεία Συντάγματος στις 3/12, στις 11 το πρωί.

δ. Να ανασυγκροτηθεί η ΚΕ του ΕΛΑΣ

Την 1η Δεκέμβρη 1944 παραιτούνται από την κυβέρνηση της "Εθνικής Ενότητας" οι ΕΑΜίτες υπουργοί Αλ. Σβώλος, Γ. Ζεύγος, Μ. Πορφυρογένης, Ν. Ασκούτσης, Ηλ. Τσιριμώκος και Α. Αγγελόπουλος, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη διαταγή μονομερούς αφοπλισμού του ΕΛΑΣ. Την ίδια στιγμή, πραγματοποιούνται μεγάλες και μαχητικές διαδηλώσεις του λαού σ' όλη την Ελλάδα, ενάντια στην κυβέρνηση Παπανδρέου και την αγγλική επέμβαση.

Στις 2 Δεκέμβρη 1944,η απεργία σημειώνει τεράστια επιτυχία. Τα πάντα στην Αθήνα και τον Πειραιά είναι κλειστά, φανερώνοντας ξεκάθαρα τη θέληση του λαού. Την ίδια, όμως, στιγμή αποβιβάζονται στο Φάληρο 6.000 Αγγλοι στρατιώτες και δύο φασιστικά, ελληνικά τάγματα από την Αίγυπτο. Το πρωί της ίδιας μέρας, η ΚΕ του ΕΑΜ ζητά και παίρνει από την κυβέρνηση άδεια για το συλλαλητήριο της Κυριακής. Τα μεσάνυχτα της ίδιας μέρας, όμως, ο Γ. Παπανδρέου ανακαλεί την άδεια. Προφανώς, είτε για να δοκιμάσει την αντοχή και την αποφασιστικότητα του ΕΑΜ και του λαϊκού κινήματος, είτε για να βρει "πάτημα", για τα όσα ήδη σχεδίαζε μαζί, με τους Αγγλους, για την επόμενη μέρα.

3 Δεκέμβρη 1944: Το συλλαλητήριο ξεκινάει. Εκατοντάδες χιλιάδες λαού πλημμυρίζουν τους δρόμους, που οδηγούν στο κέντρο της πρωτεύουσας και κατακλύζουν την πλατεία Συντάγματος και τη γύρω περιοχή. Τα συνθήματα "Οχι άλλη κατοχή", "Εθνικός Στρατός", "Λαοκρατία και όχι βασιλιά", "Παπανδρέου παραιτήσου" κυριαρχούν σ' όλα τα χείλη. Ωρα 10.30 και ήδη, στην πλατεία Συντάγματος έχει συγκεντρωθεί αρκετός κόσμος. Οι μεγάλες, όμως, φάλαγγες των λαϊκών συνοικιών βρίσκονται ακόμη στο δρόμο. Προχωρούν με τάξη, ειρηνικά, τραγουδώντας και φωνάζοντας συνθήματα, ανεμίζοντας τις τιμημένες σημαίες και τα λάβαρα του αγώνα. Η ώρα πλησιάζει 11 και καθώς, οι ανθρώπινοι χείμαρροι φτάνουν στην πλατεία Συντάγματος και γεμίζουν ασφυκτικά το χώρο μπροστά στον Αγνωστο Στρατιώτη, ρίχνονται εντελώς απροειδοποίητα και ύπουλα τα πρώτα δολοφονικά πυρά, από τα παλιά ανάκτορα και τη διεύθυνση της Αστυνομίας. Αιματηρός ο απολογισμός της εγκληματικής αυτής ενέργειας της αντίδρασης: 21 νεκροί και 140 τραυματίες. Την ίδια ώρα δέχονται ανάλογη επίθεση οι φάλαγγες των διαδηλωτών, που προχωρούσαν από την οδό Ηρώδη του Αττικού προς την πλατεία Συντάγματος. Το βράδυ της ίδιας μέρας δολοφονούνται7 αγωνιστές την ώρα που τοιχοκολλούν έντυπα του ΕΑΜ. Δεκατέσσερα ολόκληρα χρόνια μετά, ο Αγγελος Εβερτ, διευθυντής της Αστυνομίας Πόλεων της Αθήνας εκείνη την κρίσιμη περίοδο και γνωστός για τη σχέση του με τους Εγγλέζους, ομολόγησε ότι έδωσε την εντολή της δολοφονικής επίθεσης στην πλατεία Συντάγματος (δηλώσεις σε εφημερίδα "Ακρόπολη" 3/12/1958).

Στις 4 Δεκέμβρη 1944 κηρύσσεται γενική απεργία σ' όλη την Ελλάδα. Ο λαός της Αθήνας και του Πειραιά οδηγεί τα θύματά του στην τελευταία τους κατοικία. Μέσα σε μια συγκλονιστική ατμόσφαιρα πένθους, αλλά και αγωνιστικής αποφασιστικότητας, ο λαός απαιτεί την άμεση παραίτηση της ματοβαμμένης κυβέρνησης. Ενα τεράστιο πανό στην κεφαλή της πορείας γράφει: "ΟΤΑΝ Ο ΛΑΟΣ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΟΝ ΚΙΝΔΥΝΟ ΤΗΣ ΤΥΡΑΝΝΙΑΣ, ΔΙΑΛΕΓΕΙ Η ΤΙΣ ΑΛΥΣΙΔΕΣ Η ΤΑ ΟΠΛΑ".Οταν η πομπή φτάνει στο Σύνταγμα, οι διαδηλωτές γονατίζουν. Ορκίζονται στους νεκρούς και ψάλλουν το πένθιμο εμβατήριο. Στην επιστροφή από το νεκροταφείο τα πλήθη δέχονται και νέα, ένοπλη επίθεση από τους Χίτες. Αλλοι 40 νεκροί και 70 τραυματίες βάφουν με το αίμα τους, τους αθηναϊκούς δρόμους. Την άλλη μέρα και καθώς οι λαϊκές διαδηλώσεις συνεχίζονται, χτυπά και πάλι η Ασφάλεια, με τραγικό απολογισμό, ακόμη 30 νεκρούς και πάνω από 100 τραυματίες.

Στο μεταξύ, ο Σκόμπι κλιμακώνει τις αντιλαϊκές και επιθετικές του ενέργειες, επιχειρώντας να αιφνιδιάσει και να υποτάξει με την ένοπλη βία το λαϊκό κίνημα.

Προχωρά στον αφοπλισμό τμημάτων της Εθνικής Πολιτοφυλακής. Υποκαθιστώντας και τυπικά την κυβέρνηση Παπανδρέου και μιλώντας εξ ονόματός της κηρύσσει το στρατιωτικό νόμο. Τις πρώτες πρωινές ώρες, της 4ης Δεκέμβρη, βρετανικές δυνάμεις κυκλώνουν και αφοπλίζουν το 2ο Σύνταγμα της ΙΙ μεραρχίας του ΕΛΑΣ. Κάτω από την πίεση των δραματικών αυτών γεγονότων και ιδιαίτερα την παλλαϊκή κατακραυγή και καταδίκη, ο Γ. Παπανδρέου υποχρεώνεται να παραιτηθεί και να ζητήσει από τον Θ. Σοφούλη,να προχωρήσει στο σχηματισμό νέας κυβέρνησης. Η επιλογή του προσώπου βρίσκει κατ' αρχή σύμφωνη και την ηγεσία του ΕΑΜ, αλλά λίγο μετά ο Γ. Παπανδρέου ανακαλεί την παραίτησή του, υποχωρώντας στην πίεση του Τσόρτσιλ και άλλων εξωελληνικών παραγόντων και αναλαμβάνοντας να σηκώσει μέχρι το τέλος τις ιστορικές και εγκληματικές του ευθύνες.

Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ παίρνουν τη διαταγή και αρχίζουν τις επιχειρήσεις κατά των Χιτών και των αστυνομικών τμημάτων της Αθήνας και του Πειραιά. Την επομένη ο Σκόμπι θα πάρει διαταγή από τον Τσόρτσιλ να συμπεριφέρεται σαν να βρίσκεται σε κατεχόμενη πόλη. Μπροστά σ' αυτή την κατάσταση ο λαός έπρεπε να διαλέξει. Και διάλεξε τα όπλα.

Ορισμένα προβλήματα διαπάλης

Στη δεκαετία του '60, ορισμένες μεταρρυθμίσεις που αφορούν την οικονομική πολιτική φαίνεται να αποδυναμώνουν τον κοινωνικό χαρακτήρα των μέσων παραγωγής, καθώς και την απόδοση του κεντρικού σχεδιασμού. Το ΚΚΕ δε θεωρεί ότι κατέχει τη σοφία, το κλειδί για την επιστημονική διερεύνηση αυτών των μεταρρυθμίσεων, όχι στενά σαν προβλήματα οικονομικής πολιτικής, αλλά από τη σκοπιά της Πολιτικής Οικονομίας του Σοσιαλισμού και της διαλεκτικής υλιστικής αντίληψης για την ταξική πάλη.

Ωστόσο, μπορούμε να σημειώσουμε κάποιες παρατηρήσεις:

Πρώτον: Το γεγονός ότι σημειώθηκε μια αναβίωση των μικροαστικών δυνάμεων, των δυνάμεων της μαύρης αγοράς, του χρηματισμού κλπ., που στη συνέχεια άσκησαν πίεση στη διαμόρφωση, στη διείσδυση και αποδοχή των αστικών αντιλήψεων για "μεικτές μορφές ιδιοκτησίας" ή "πολυμορφία στις ιδιοκτησιακές σχέσεις".

Δεύτερον: Υπάρχουν κομματικά ντοκουμέντα, ιδιαίτερα προς το τέλος της δεκαετίας του '70 και αρχές της δεκαετίας του '80, που επισημαίνουν το πρόβλημα της διαπάλης γύρω από βασικές αρχές της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.Ο Γ. Αντρόποφ, σε σύσκεψη κρατικών και οικονομικών στελεχών, θέτει το εξής ζήτημα: Οι όποιες μεταρρυθμίσεις στη σοσιαλιστική οικονομία, καθώς και οι προβληματισμοί για τη στάση του εργαζομένου απέναντι στην εργασία θα πρέπει να συνδυάζονται με το άνοιγμα ιδεολογικού μετώπου για την υπεράσπιση των αρχών της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, τη ρητή υπεράσπιση της κοινωνικής ιδιοκτησίας και του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού.

Δεν αρνούμαστε ότι υπήρχαν προβλήματα και αντιθέσεις της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, σαν μεταβατικής πορείας από τον καπιταλισμό στο κομμουνισμό. Εχουν τη βάση τους στη μερική λειτουργία του νόμου της αξίας, των εμπορευματοχρηματικών σχέσεων κλπ. Και λέω μερική, γιατί ανατρέπεται η λειτουργία τους όσον αφορά την εργατική δύναμη, που παύει να είναι εμπόρευμα, τα μέσα παραγωγής, το μεγαλύτερο μέρος στην παροχή κοινωνικών υπηρεσιών. Ταυτόχρονα, λειτουργεί ο νόμος της αξίας, όσο βρισκόμαστε στην πρώτη βαθμίδα του νέου συστήματος, όπου ο καθένας αμείβεται ανάλογα με την εργασία του. Αυτό αντανακλάται και στα προϊόντα - εμπορεύματα που αποκτά ο εργαζόμενος μέσω της αγοράς στο σοσιαλισμό.

Η θεωρία και, επομένως, και η πολιτική, στη συνέχεια, είχε πολλά προβλήματα να αντιμετωπίσει σε έναν άβατο δρόμο. Τέτοια προβλήματα εντοπίστηκαν και στην περίοδο της σοσιαλιστικής οικοδόμησης πριν το Β Παγκόσμιο Πόλεμο.

Το 1929, σε σύσκεψη οικονομικών στελεχών, αναδεικνύεται το πρόβλημα της αρνητικής στάσης οικονομικών και συνδικαλιστικών στελεχών στην αποκατάσταση της σοσιαλιστικής αρχής στις αμοιβές, το πρόβλημα της καθυστέρησης στην ικανοποίηση νέων υλικών και πολιτιστικών αναγκών των εργατών. Επισημαίνεται η ανάγκη να αναπτύσσεται η σοσιαλιστική συνείδηση με βάση την ικανοποίηση νέων αναγκών. Τίθεται το ζήτημα να εφαρμοστεί η αρχή της οικονομικής ιδιοσυντήρησης των επιχειρήσεων, η διεύρυνση των πηγών της σοσιαλιστικής συσσώρευσης με την κινητοποίηση των εσωτερικών πόρων της βιομηχανίας, η εισαγωγή και σταθεροποίηση της αρχής της οικονομικής ιδιοσυντήρησης σε όλες τις επιχειρήσεις, η ουσιαστική μείωση του κόστους παραγωγής, η αύξηση της εσωβιομηχανικής συσσώρευσης σε όλους ανεξαιρέτως τους βιομηχανικούς κλάδους. Η ηγεσία του κόμματος είχε εκτιμήσει ότι η πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης θα κρινόταν από την επίλυση αυτών των προβλημάτων, προκειμένου να εξασφαλιστεί αμείωτη η υπεροχή του σοσιαλισμού στους ρυθμούς ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, συγκριτικά με τον αναπτυγμένο καπιταλισμό.

Τα ζητήματα αυτά δε δικαιολογούσαν την αντιμετώπισή τους με το άνοιγμα του δρόμου προς την καπιταλιστικοποίηση. Ομως, οι αντικειμενικές και υποκειμενικές δυσκολίες στην επίλυσή τους, ιδιαίτερα στις δεκαετίες '60 και '70, έστρωναν το έδαφος για να γίνουν "πειστικά" τα ανοίγματα της "περεστρόικα" προς τις λεγόμενες "μεικτές μορφές ιδιοκτησίας" ή τη λεγόμενη "πολυμορφία στις ιδιοκτησιακές σχέσεις" ή ακόμα και σήμερα στη θεωρία περί "σοσιαλισμού της αγοράς".

Είναι η γνωστή θεωρία της Σοσιαλδημοκρατίας για τον "τρίτο δρόμο" ανάμεσα στον καπιταλισμό και τον κομμουνισμό, που πουθενά δεν οδήγησε, πέρα από την ενσωμάτωση του εργατικού κινήματος στο καπιταλιστικό σύστημα.

Ορισμένες τέτοιες απόψεις έχουν, ήδη, μια περίοδο αναβίωσης και ανοχής στην περίοδο του 20ού Συνεδρίου του ΚΚΣΕ. Οι κατευθύνσεις για "ποικιλία μορφών μετάβασης στο σοσιαλισμό, κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις", αξιοποιήθηκαν στα πλαίσια του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος από ορισμένες κομματικές ηγεσίες για αναθεώρηση των νομοτελειών της σοσιαλιστικής επανάστασης στο όνομα των εθνικών ιδιομορφιών.

Αρνητική επίδραση άσκησε και η εκτίμηση για τις δυνατότητες και το ρόλο της Σοσιαλδημοκρατίας στη μεταπολεμική περίοδο. Αδυνάτισε το ιδεολογικό μέτωπο κατά της αυταπάτης που καλλιεργούσε η Σοσιαλδημοκρατία, ότι υπάρχει ο τρίτος δρόμος για το σοσιαλισμό. Δεν αποκαλύφθηκε πειστικά, μαχητικά ο ρόλος της Σοσιαλδημοκρατίας, που συμμετείχε στις πρωτοβουλίες εξωτερικών επεμβάσεων και εσωτερικής διάβρωσης των σοσιαλιστικών χωρών.

Για την ανάγκη διαλόγου των κομμουνιστικών κομμάτων

Θεωρούμε ότι υπάρχει μεγάλη ανάγκη, απαίτηση ζωής, να υπάρχει διάλογος των κομμουνιστικών κομμάτων, των κομμουνιστικών δυνάμεων, για τα ζητήματα της θεωρίας, της στρατηγικής του διεθνούς επαναστατικού εργατικού κινήματος.

Ο διάλογος πρέπει να πάρει διάφορες μορφές, με θεματικές συζητήσεις, μέσα από τα θεωρητικά περιοδικά των κομμάτων, τα Κέντρα Μαρξιστικών Μελετών, τις εκδόσεις, τις θεματικές συναντήσεις μεταξύ των ΚΚ.

Καταλαβαίνουμε ότι ακόμα υπάρχει μια κατάσταση με στοιχεία ρευστότητας, ίσως και αντιφατικότητα, στη συγκρότηση των κομμουνιστικών δυνάμεων, των δυνάμεων του σοσιαλισμού - κομμουνισμού και μάλιστα σε χώρες, όπως η Ρωσία, που δέχτηκαν το κύριο πλήγμα.

Στις δυσκολίες της ανασυγκρότησης, ίσως, να περιλαμβάνεται και η λειψή πληροφόρηση για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο σύγχρονος καπιταλισμός: Την πραγματική οικονομική του κατάσταση, την όξυνση στις εσωτερικές του αντιθέσεις, στις ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις.

Οι θεματικές συζητήσεις και η ανταλλαγή αρθρογραφίας θεωρούμε ότι μπορούν να επεκταθούν στην ανάλυση των φαινομένων και εξελίξεων του σύγχρονου καπιταλισμού.

Αυτό θα βοηθήσει τις δυνάμεις που παλεύουν για το σοσιαλισμό, βεβαίως και το ΚΚΕ, να διαμορφώσουν μια αντικειμενική και πιο ολοκληρωμένη αντίληψη για τον καπιταλισμό στα τέλη του 20ού αιώνα. Θεωρούμε υπόθεση κοινή, των κομμουνιστικών δυνάμεων, των ΚΚ όλων των χωρών, την ανάπτυξη της ικανότητας αξιοποίησης της επιστημονικής θεωρίας του μαρξισμού - λενινισμού ως αναντικατάστατου θεωρητικού εργαλείου για την ανάλυση, τη γνώση και την επαναστατική αλλαγή της κοινωνίας. Από αυτό, θα εξαρτηθεί και η προώθηση κοινής στρατηγικής των κομμουνιστικών δυνάμεων ενάντια στο διεθνή ιμπεριαλισμό.

Θεωρούμε ότι ο 21ος αιώνας θα είναι ο αιώνας της ανασύνταξης των επαναστατικών δυνάμεων, της απόκρουσης της επίθεσης του διεθνούς κεφαλαίου, της αποφασιστικής αντεπίθεσης. Θα είναι ο αιώνας μιας καινούριας ανόδου του παγκόσμιου επαναστατικού κινήματος και μιας νέας σειράς κοινωνικών επαναστάσεων.

Προβλήματα στρατηγικής απέναντι στο διεθνή καπιταλισμό

Το ερώτημα, γιατί οδηγήθηκε το ΚΚΣΕ, το επαναστατικό εργατικό κόμμα σε τέτοια διάβρωση της ιδεολογίας και της πρακτικής του και έφθασε στον εκφυλισμό, θα θέλαμε να το συζητήσουμε σήμερα από τη σκοπιά της δουλιάς για την ανάπτυξη της επαναστατικής θεωρίας.

Η εκ των υστέρων πείρα δείχνει ότι χρειάζεται βαθιά μελέτη των νέων φαινομένων, των εξελίξεων του σύγχρονου καπιταλισμού και πολύ περισσότερο των νομοτελειών της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.

Υπάρχουν παραδείγματα που δείχνουν την αλληλεπίδραση συσχετισμού δυνάμεων - θεωρητικής δουλιάς - διαμόρφωσης στρατηγικής.

Οι σοσιαλιστικές δυνάμεις δεν εκτίμησαν αντικειμενικά το συσχετισμό δυνάμεων στην Ευρώπη, στη δεκαετία του '50, και έτσι διαμόρφωσαν στρατηγική που άφηνε εκτεθειμένες τις επαναστατικές εργατικές δυνάμεις στον κίνδυνο της προσαρμογής στο σύστημα, στις αυταπάτες των κοινοβουλευτικών μεταρρυθμίσεων, στην ενσωμάτωση του εργατικού κινήματος στους μηχανισμούς στήριξης των "σοσιαλδημοκρατικών" κυβερνήσεων διαχείρισης του συστήματος.

Ετσι, ΚΚ της Δυτ. Ευρώπης έγιναν φορείς αναθεωρητικών αντιλήψεων και οπορτουνιστικής στρατηγικής. Μια τέτοια πορεία πίεζε όλο και περισσότερο τη ΣΕ, και συνολικότερα το σοσιαλιστικό σύστημα στην Ευρώπη.

Στη συνέχεια, κρίσιμο ζήτημα στρατηγικής ήταν το πώς αντιμετωπίστηκε ο διεθνής συσχετισμός, η ταξική αντίθεση κεφαλαίου - εργασίας σε διεθνές επίπεδο, πώς εκδηλώθηκε στην εξωτερική πολιτική της δεκαετίας του '80, με συνειδητή αποϊδεολογικοποίηση των σχέσεων.

Θεωρούμε ότι υποτιμήθηκε η στρατηγική του διεθνούς ιμπεριαλισμού και αναφέρομαι ιδιαίτερα στη στρατηγική της "περεστρόικα" για την "Ευρώπη - Κοινό σπίτι των λαών". Αντίληψη και πρακτική, που άφηνε έδαφος στις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις να διαβρώσουν τις δυνάμεις του σοσιαλισμού, τα κινήματα για την ειρήνη και φιλία των λαών. Γιατί, ας μην ξεχνάμε ότι στην Ευρώπη κυριαρχούσαν μηχανισμοί οικονομικής, στρατιωτικής και, βεβαίως, πολιτικής εξουσίας των μονοπωλίων της Ευρώπης και των ΗΠΑ.

Βεβαίως, δεν παραγνωρίζουμε ότι ο διεθνής συσχετισμός δυνάμεων επέδρασε αρνητικά στην οικονομία, στην κατανομή της σοσιαλιστικής συσσώρευσης για την ανάπτυξη της σοσιαλιστικής ευημερίας και, επομένως, και στη διαμόρφωση της συνείδησης ή τουλάχιστον της ψυχολογίας των μαζών.

21ος αιώνας

Ανασύνταξη των επαναστατικών δυνάμεων

Η νέα φάση ανόδου ωριμάζει, ήδη, μέσα στην εντεινόμενη ταξική πάλη

Στις 19 και 20 Οκτώβρη, έγινε στη Μόσχα το 2ο Συνέδριο της Ενωσης Ρώσων Επιστημόνων Σοσιαλιστικού Προσανατολισμού. Την επομένη, 29 Οκτώβρη, πραγματοποιήθηκε συνδιάσκεψη, με θέμα: "Ζητήματα θεωρίας και πρακτικής του σοσιαλισμού", όπου συμμετείχε, μετά από πρόσκληση, αντιπροσωπεία του ΚΚΕ και του ΚΜΕ, αποτελούμενη από την Ελένη Μπέλλου, μέλος της Γραμματείας και επικεφαλής της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ, τον Ελισσαίο Βαγενά, μέλος του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων της ΚΕ του ΚΚΕ και τον Βασίλη Τακούδη, μέλος του ΔΣ του ΚΜΕ. Ο "Ρ" δημοσιεύει σήμερα εκτενή αποσπάσματα από την παρέμβαση της Ελένης Μπέλλου στη συνδιάσκεψη.

"Νομίζουμε ότι θα πρέπει να επικεντρώσουμε την προσοχή μας στις αιτίες που επέδρασαν, ώστε να μην μπορέσουν οι κομμουνιστικές δυνάμεις, οι θεωρητικοί του επιστημονικού σοσιαλισμού - κομμουνισμού, της μαρξιστικής - λενινιστικής κοσμοθεωρίας, οι πιο συνειδητοποιημένες ταξικές δυνάμεις της σοσιαλιστικής οικοδόμησης να συνειδητοποιήσουν, να αποκαλύψουν τον αντεπαναστατικό χαρακτήρα της "περεστρόικα" και επομένως να κινηθούν έγκαιρα για την υπεράσπιση του σοσιαλισμού, για την καταστολή της αντεπαναστατικής πορείας που οδήγησε στην καπιταλιστικοποίηση.

Το ΚΚΕ συνεκτίμησε τους υποκειμενικούς και αντικειμενικούς παράγοντες, εσωτερικούς και εξωτερικούς, στην αλληλεπίδρασή τους, παράγοντες που καθόρισαν την καπιταλιστική παλινόρθωση.

Ωστόσο, δίνουμε ένα προβάδισμα στον προβληματισμό μας για τις ευθύνες του υποκειμενικού παράγοντα, και αυτό γιατί θεωρούμε ότι το σοσιαλιστικό σύστημα αποτελεί κοινωνία, που η γέννηση και η ανάπτυξή της είναι αδιάρρηκτα συνδεδεμένες με την καθοδηγητική δράση των κομμουνιστικών κομμάτων ως προμαχώνων της κοινωνικής προόδου.

Αυτή η τοποθέτηση δε σημαίνει ότι το Κομμουνιστικό Κόμμα είναι φορέας αποσπασμένος από τις ιστορικές συνθήκες, στις οποίες δρα. Οι κοινωνικές και ταξικές αντιθέσεις, τα αντικειμενικά προβλήματα και οι αντιξοότητες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, η ιδεολογική και πολιτική τους έκφραση, ο διεθνής συσχετισμός δυνάμεων επιδρούν στην κοινωνική σύνθεση του κομμουνιστικού κινήματος, στην ιδεολογία και την πολιτική του, γίνονται η "υλική βάση" για την εμφάνιση θεωρητικών λαθών και παρεκκλίσεων.

Θεωρούμε όμως εξίσου λαθεμένο να υποβαθμιστεί το ενσυνείδητο στοιχείο της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, ο υποκειμενικός παράγοντας.

Απ' αυτή τη σκοπιά, η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ εκτίμησε ότι:

"Στην πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης προοδευτικά εξασθένισε ο πρωτοποριακός καθοδηγητικός ρόλος του κόμματος. Επήλθε άμβλυνση των αρχών και κανόνων λειτουργίας του, χαλάρωση των δεσμών του με την εργατική τάξη και τις λαϊκές μάζες. Αυτό έκανε το κόμμα ευάλωτο σε λαθεμένες θεωρητικές απόψεις και επιλογές, σε οπορτουνιστικές και ρεφορμιστικές επιδράσεις, μείωσε το κόμμα στα μάτια του λαού. Στην περίοδο της "περεστρόικα", η κατάσταση στο κόμμα έφθασε στον εκφυλισμό"".

Τότε: Σε συνεδρίαση της εκτελεστικής επιτροπής αντιπροσώπων εργαζόμενων της Μόσχας, του σοβιέτ, συζητούνται τα σχέδια οικοδόμησης της Μόσχας

Σήμερα: Ο Λένιν είναι επικίνδυνος για τον Γιέλτσιν... Διαδήλωση εργαζόμενων της Μόσχας στην κόκκινη πλατεία, ενάντια στην απόφαση για την απομάκρυνση από το Μαυσωλείο της σορού του ηγέτη της Οχτωβριανής Επανάστασης

"ΟΤΑΝ Ο ΛΑΟΣ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΟΝ ΚΙΝΔΥΝΟ ΤΗΣ ΤΥΡΑΝΝΙΑΣ, ΔΙΑΛΕΓΕΙ Η ΤΙΣ ΑΛΥΣΙΔΕΣ Η ΤΑ ΟΠΛΑ", γράφει το πιτσιλισμένο με αίμα πανό, ενώ οι διαδηλωτές γονατίζουν και απαιτούν να παραιτηθεί η αιματοβαμμένη κυβέρνηση

Μια ειρηνική και άοπλη διαδήλωση του αθηναϊκού λαού (πάνω), κατέληξε στο απροκάλυπτο αιματοκύλισμα (δεξιά)

Το Εβδομο μέρος του αφιερώματος, σχετικά με την ηρωϊκή αντίσταση του λαού το Δεκέμβρη του 1944