- Τι είναι αυτό που ενοχλεί πράγματι στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από λιγνίτη;

- Το χαμηλό κόστος. Ο λιγνίτης δίνει αυτή τη στιγμή το 85% της ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας μας και παράγουμε τη φτηνότερη κιλοβατώρα στην Ευρώπη, με βάση τα στοιχεία της "Ευροελέκτρικ". Αυτό είναι το πρόβλημα. Η ΕΕ έχει τάξει την Ελλάδα σε ρόλο μεταφορέα μόνο. Τα μονοπώλια του κλάδου θέλουν να αγοράζουν φτηνή ενέργεια από τις πρώην σοσιαλιστικές χώρες, την Εγγύς και Μέση Ανατολή (τα πυρηνικά εργοστάσια της Τουρκίας ανήκουν στη Γερμανία), να καταναλώνουν φτηνά και στη συνέχεια, έχοντας το μονοπώλιο, να διαμορφώνουν ψηλές τιμές στην αγορά. Ο ελληνικός λιγνίτης τους εμποδίζει γιατί είναι ανταγωνίσιμος. Σπρώχνουν, λοιπόν τα πράγματα, σε πρώτη φάση, στο να ανέβει το κόστος του. Βάζουν, λοιπόν, ανταποδοτικό τέλος στο λιγνίτη 1% για το διοξείδιο του άνθρακα. Την ίδια ώρα όμως, δε βάζουν τέτοιο φόρο στον λιθάνθρακα και στα καύσιμα της Γερμανίας. Είναι ένα μέτρο που θα αυξήσει την τιμή.

Δεύτερη επίθεση στο εθνικό καύσιμο γίνεται με το θόρυβο για το περιβάλλον, χωρίς να θίγεται η ουσία του προβλήματος. Να βρούμε, λένε, άλλο τρόπο. Μεσοπρόθεσμα, μέχρι να ανοίξουν τα δίκτυα, προβάλλουν το φυσικό αέριο. Ετσι εμφανίζεται ο Κοπελούζος να εξασφαλίζει επί κυβέρνησης της ΝΔ το 80% του φυσικού αερίου για χρήση και επί κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ το 30% της ηλεκτρικής ενέργειας να παράγεται από φυσικό αέριο.

Τελευταία πήρε απόφαση το Υπουργικό Συμβούλιο να στήσει και δυο σταθμούς εδώ με φυσικό αέριο, με σύστημα ΒΟΟ, άρα καθαρά ιδιωτικό, που θα πουλάει όπου θέλει. Το παιχνίδι γίνεται ακόμα πιο χοντρό, καθώς θέλει να πάρει και τον αγωγό τζάμπα. Ας δούμε και έτσι τις κινητοποιήσεις που γίνονται για να έρθει δήθεν γρήγορα το φυσικό αέριο στην περιοχή. Είναι για να φτιαχτεί ο αγωγός του Κοπελούζου με κρατική δαπάνη.

Το τελικό αποτέλεσμα όλης αυτής της ιστορίας είναι να οδηγείται από διάφορους δρόμους η ΔΕΗ σε αγορά ρεύματος απ' έξω. Φέτος αγοράζει 4.000 γιγαβατώρες, πέρσι ήταν 1.200. Ολα τείνουν στο "κλείστε την παραγωγή με λιγνίτη". Κι όταν θα είμαστε απόλυτα εξαρτώμενοι, θα κάνουν αυτοί τη δουλιά τους. Η ΔΕΗ έχει να φτιάξει δεκαετές πρόγραμμα από το 1990. Δεν ανοίγει νέα ορυχεία. Εχουμε έτοιμα ορυχεία και δεν τα ανοίγει. Τα υπάρχοντα αρκούν για 30 χρόνια. Με τα νέα, χωρίς την εφαρμογή της μεθόδου, πάμε στα 45 χρόνια. Δεν το κάνουν. Και το σκάνδαλο είναι ότι έχει φτιάξει δυο μονάδες, μία στη Φλώρινα και μία στη Θράκη, χωρίς να έχει πριν ανοίξει τα ορυχεία. Ετσι, θα οδηγήσουν τα πράγματα να δουλέψουν οι μονάδες με φυσικό αέριο, σε συνδυασμό με λιγνίτη που θα αγοράζουν από υπάρχοντα ιδιωτικά ορυχεία.

Βλέπουμε λοιπόν ένα πλέγμα σχέσεων που οδηγεί σε αύξηση κόστους, κλείσιμο μονάδων, κλείσιμο ορυχείων, αγορά ρεύματος.

Και για να είμαστε καθαροί: Αν δεν εφαρμοστεί η μέθοδος της πυρολυτικής αεριοποίησης, οι μονάδες σε λίγο δε θα μπορούν να δουλέψουν. Η κατάσταση έχει γίνει ήδη αφόρητη. Αυτό είναι το πρώτο αίτημα. Αυτή είναι η πρόταση των κομμουνιστών. Αντί να κλαίμε για το περιβάλλον, να χρησιμοποιήσουμε την επιστήμη και την τεχνολογία για να ενισχύσουμε και το περιβάλλον και την ανάπτυξη της χώρας.

Στο στάδιο της υλοποίησής του έχει περάσει ήδη το σχέδιο των τραστ του χώρου της ενέργειας, για τη σταδιακή μείωση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα και τη χρήση των δικτύων της χώρας μόνο σαν πέρασμα για το ρεύμα, που θα εμπορεύονται οι γαλλο-γερμανικοί κολοσσοί του κλάδου. Καθώς πλησιάζει το 2004, χρονιά κατά την οποία μπαίνουν στην τελική φάση εφαρμογής όσα προβλέπονται στο "Λευκό Βιβλίο" για την "Ανταγωνιστικότητα, την Ανάπτυξη και την Απασχόληση" σχετικά με τα διευρωπαϊκά δίκτυα, ό,τι άρχισε να εμφανίζεται ως προοπτική με τους ισχυρισμούς περί "ενεργειακής πείνας", γίνεται πιο συγκεκριμένο τώρα, με περίβλημα αυτή τη φορά την "προστασία του περιβάλλοντος". Το εθνικό καύσιμο, ο λιγνίτης, μπαίνει για τα καλά στο στόχαστρο όσων γνωρίζουν πως μόνο βγάζοντας από τη μέση τον ελληνικό λιγνίτη, μπορούν να προωθήσουν ταχύτατα πλέον, όχι απλά την ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ, αλλά το ίδιο το κλείσιμό της, ως εταιρία παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Στην υπηρέτηση αυτού του επικερδέστατου - αν υλοποιηθεί - στόχου δε φείδονται ούτε ανθρώπινων ζωών!

Η καταγγελία, όσο κι αν μοιάζει υπερβολική, είναι το ψυχρό συμπέρασμα από την εξέταση της πραγματικότητας. Αφορμή για το δικό μας ψάξιμο - πού αλλού; στον τόπο του εγκλήματος, στο Λιγνιτικό Κέντρο Πτολεμαϊδας - Αμυνταίου(ΛΚΠΑ) - έδωσε μια - από πρώτη ματιά άσχετη με την οικονομία - είδηση: Η δημοσιοποίηση μιας εξαιρετικά τεκμηριωμένης επιστημονικής μελέτης που έκανε ομάδα γιατρών για τις επιπτώσεις των αέριων ρύπων στην υγεία των ανθρώπων που ζουν στο ΛΚΠΑ. Η μελέτη αποδεικνύει πως ουσιαστικά οι άνθρωποι εκεί είναι καταδικασμένοι σε θάνατο πριν την ώρα τους. Τα στοιχεία ήταν συγκλονιστικά και δε χωρούσαν αμφισβήτηση. Καθώς όμως στη δημοσιογραφία μαθαίνουμε γρήγορα πως η προβολή της μισής αλήθειας ισοδυναμεί με ψέμα, αρχίσαμε να θέτουμε ορισμένα "γιατί", που η ιατρική έρευνα δεν έθετε, αφού ήταν έξω από το αντικείμενό της. Το κίνητρο για να τεθούν τα ερωτήματα δόθηκε από το γεγονός ότι η μελέτη έτυχε μιας ειδικής προβολής από ΜΜΕ που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο έχουν διασύνδεση είτε με τον Κοπελούζο, τον έμπορα του φυσικού αερίου, είτε πιο άμεσα ορατή σχέση με μια ορισμένη τάση στο σημερινό κυβερνητικό κόμμα. Μια σοβαρή εξέλιξη στα συνδικαλιστικά δρώμενα της περιοχής επιτάχυνε το χρόνο του ταξιδιού προς την Πτολεμαϊδα. Από το ύψος ενός λόφου στα βορειοδυτικά της Πτολεμαϊδας, το πρώτο "σοκ"... Σε απόσταση αναπνοής από την πόλη, αυτή δε φαίνεται. Ο τεράστιος όγκος του εργοστασίου της Καρδιάς με δυσκολία διαγράφει το περίγραμμά του στον ορίζοντα. Μία μέρα μετά, με ένα βοριαδάκι, όλα ήταν στη θέση τους. Το νέφος της Αθήνας μοιάζει καθαρό μπροστά στο αντίστοιχο του οροπεδίου. Καιρός για ψάξιμο...

Το λένε "Σπάρτακο" και είναι το νέο συνδικάτο στο χώρο της ΔΕΗ. Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, θα είναι το δεύτερο σε μέγεθος συνδικάτο της χώρας. Αίτημα των εργαζομένων στη ΔΕΗ, για πάνω από μία δεκαπενταετία, είναι ήδη πραγματικότητα, και οι πρώτες του εκλογές γίνονται στις 19 Νοέμβρη. Εχει ήδη εγγεγραμμένα μέλη 5.000 εργαζόμενους και υπολογίζεται ότι θα προλάβουν να εγγραφούν και να ψηφίσουν πάνω από 5.500 εργαζόμενοι. Στόχος, να γίνουν μέλη του και οι 8.000 εργαζόμενοι στο ΛΚΠΑ. Γεννήθηκε από τη διάλυση των πάνω από 10 διάσπαρτων σωματείων που λειτουργούσαν στην περιοχή και κρατούσαν οργανωμένο τον κόσμο σε στενά κομματική βάση (κάθε παράταξη και σωματείο ανά χώρο). Μόνο στην ΕΤΕ - ΔΕΗ λειτουργούσαν όλες οι τάσεις.

Με την ΕΤΕ είχαν γίνει τα πρώτα βήματα για τη συνδικαλιστική ενότητα. Τα σαμποτάρισαν και η ΔΑΚΕ και η ΠΑΣΚΕ. Παράλληλα όμως, από το 1983 ανάμεσα στους εργαζόμενους ήταν καθαρό ότι χρειάζεται ένα συνδικάτο.

Οι κομμουνιστές πήραν κατ' επανάληψη την πρωτοβουλία. Το 1986, με δημοψήφισμα, οι εργάτες ζήτησαν να γίνει συνδικάτο. Τελικά, τώρα που ο κόμπος έφτασε στο χτένι, τώρα που γίνεται καθαρό πλέον πως τα ορυχεία πάνε για κλείσιμο, οι ηγεσίες των δύο κυβερνητικών παρατάξεων υποχρεώθηκαν να δεχτούν τη σύσταση του συνδικάτου.

"Τα προβλήματα δε σταματούν στην ίδρυση του συνδικάτου. Υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να χρησιμοποιηθεί το συνδικάτο για ένα νέο διαχωρισμό των εργαζομένων σε βόρειους και νότιους. Ηδη ορισμένοι δουλεύουν την άποψη να υπογράφουμε μόνοι μας συμβάσεις, χωρίς τους Αθηναίους. Ακούγεται καλά στα αυτιά, αλλά είναι διασπαστική αντίληψη. Κάποιοι θέλουν να διατηρήσουν τον έλεγχό τους στην περιοχή", θα μας πει σχετικά ο Θύμιος Λαγαράς,εργάτης και υποψήφιος της ΕΣΚ με το ψηφοδέλτιο του "Εργατικού Μετώπου Αντίστασης".

"Πρώτο ζήτημα, συνεχίζει, είναι ο ταξικός προσανατολισμός του συνδικάτου. Να μη γίνει από μικρομάγαζο κομματικό, σούπερ μάρκετ πάλι κομματικό. Εχουμε ένα μίνιμουμ πρόγραμμα, που βάζει πρώτο στόχο να ανοίξουν όλα τα ορυχεία, να εφαρμοστεί η πυρολυτική αεριοποίηση και να αποκατασταθούν τα εδάφη με βάση τις μελέτες του ΕΜΠ. Από κει και πέρα έχουμε να παλέψουμε μαζί με το υπόλοιπο συνδικαλιστικό κίνημα για το φορολογικό μας και τις αυξήσεις. Επίσης για το ασφαλιστικό καθώς γίνεται καθαρό ότι οδηγούν την ασφάλισή μας στους δρόμους της "Λευκής Βίβλου". Η αυτασφάλιση που υπέγραψε παλιότερα η ΓΕΝΟΠ και παρουσιάστηκε σαν κατάκτηση οδηγεί στη μονομερή ασφάλιση, καταργεί την τριμερή χρηματοδότηση των ταμείων κι αυτό είναι επικίνδυνο. Τέταρτος στόχος, ο εκσυγχρονισμός της ΔΕΗ και το "Δεκαετές". Να φύγουν οι εργολάβοι, θεσμοθετημένοι και μη. Ηδη οδηγούμαστε σε ιδιωτικοποίηση των σταθμών παραγωγής με την ανάθεση σε εργολάβους τμημάτων της παραγωγής, όπως οι ατμαγωγοί. Και είναι χαρακτηριστικό ότι σ' αυτές τις δουλιές έχουν μπει εταιρίες όπως η ΒΙΟΚΑΤ και η ΜΕΤΚΑ. Πίσω από τη ΜΕΤΚΑ βρίσκεται η "Αμστρον" και πίσω από τη ΒΙΟΚΑΤ η "Ράι Μπράουν" και η "Μάνατζμεντ". Αυτοί παίρνουν το ψαχνό, εμείς χάνουμε σε τεχνογνωσία και παράλληλα αυξάνεται η τιμή της κιλοβατώρας. Είναι φανερό πως για να παλέψει το συνδικάτο κόντρα σε τέτοια συμφέροντα χρειάζεται άλλος προσανατολισμός από αυτόν που προβάλλουν οι άλλες παρατάξεις.

- Ποια είναι η λύση λοιπόν;

- Είναι η μελέτη Βαλκανά. Είναι η μελέτη που προσυπογράφεται από μια σειρά καθηγητών του Εθνικού Μετσοβείου Πολυτεχνείου, προσφέρθηκε τζάμπα στη ΔΕΗ και η ΔΕΗ αρνείται να την εφαρμόσει! Είναι μια μελέτη που αποδεικνύει ότι:

• Μπορούμε να χρησιμοποιούμε λιγνίτη με μηδενική ρύπανση κατά την καύση.
• Μπορούμε να τετραπλασιάσουμε τη θερμογόνα δύναμή του.
• Μπορούμε, κατά συνέπεια, να τετραπλασιάσουμε τα αποθέματά μας.

Ολα αυτά τα γνωρίζουν και η ΔΕΗ και η κυβέρνηση. Το ΕΜΠ έστησε πειραματικό σταθμό και χρησιμοποίησε τη μέθοδο της πυρολυτικής αεριοποίησης,αυτή είναι η μέθοδος που προτείνεται. Εχει ήδη εφαρμοστεί σε διαφορετικούς λιγνίτες στη Νότια Αφρική και στην Αμερική. Εχει ήδη αποδειχθεί ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί και στους δικούς μας λιγνίτες και στην τύρφη. Επιπλέον, η χρήση αυτής της μεθόδου έχει σαν αποτέλεσμα η τέφρα να μαζεύεται σε στερεή μορφή και έτσι να σβήνει και αυτός ο παράγοντας ρύπανσης. Το Πολυτεχνείο είπε στη ΔΕΗ: "σας τη δίνουμε να την εφαρμόσετε". Κι αυτό έγινε τον καιρό που διάφοροι στη ΔΕΗ άρχισαν να μιλάνε για "ενεργειακή πείνα" και βγήκε το ΙΓΜΕ και είπε πως όχι μόνο δεν υπάρχει πρόβλημα, αλλά αντίθετα, αν ανοιχτούν και τα ορυχεία της Δράμας, της Ελασσόνας και όσα είναι ακόμα κλειστά στο ΛΚΠΑ, έχουμε λιγνίτη για να καλύψουμε τα επόμενα 100 χρόνια, υπολογίζοντας και την ετήσια αύξηση της ζήτησης κατά 300 MW. Δεν την πήραν, κι αυτό είναι ένα τεράστιο σκάνδαλο. Παρακαλάει ακόμα το Πολυτεχνείο να του δοθεί μία παλιά κλειστή μονάδα για δοκιμή τής μεθόδου και μετά να επεκταθεί σ' όλες τις παλιές μονάδες και σε κάθε νέα. Δεν το δέχονται!

- Πού βρίσκονται σήμερα τα πράγματα;

- Μαθαίνουμε ότι τελικά, επειδή το Πολυτεχνείο είχε ανάγκη από χρήματα και επειδή δεν μπορεί να πουλήσει ακόμα τεχνογνωσία κατ' ευθεία σε εταιρίες του εξωτερικού, αγόρασε τη μέθοδο η ΒΙΟΚΑΤ για λογαριασμό της "Μάνατζμεντ". Από εκεί η μέθοδος "ταξιδεύει" ήδη για Γερμανία, που έχει βάλει στόχο τους λιγνίτες της Τσεχοσλοβακίας. Δοκιμή της έγινε ήδη στην Ισπανία. Βλέπεις, οι ίδιοι που για την Ελλάδα θεωρούν τον λιγνίτη ρυπογόνο, εκεί πράττουν διαφορετικά...

Ξέρουν πως αυτή η μέθοδος θα φέρει επανάσταση στην παραγωγή. Για τη χώρα μας πρακτικά σημαίνει πως όχι μόνο δε χρειάζεται να κάνουμε εισαγωγή ρεύματος, αλλά θα μπορούμε να κάνουμε και εξαγωγή, ειδικά στα Βαλκάνια και κύρια στη Γιουγκοσλαβία, που έχει μεγάλη ανάγκη. Γι' αυτό και δεν το κάνουν!

"Μην έχεις αυταπάτες. Χτυπάνε το λιγνίτη, βάζοντας μπροστά το περιβάλλον. Αυτό που ενδιαφέρει την Ευρωπαϊκή Ενωση γι' αυτό και χρηματοδοτεί προς μία μόνο κατεύθυνση την έρευνα, μόνο ως προς τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, είναι η προετοιμασία του εδάφους για την ημέρα που θα διασυνδεθούν τα δίκτυα". Ο συνομιλητής μας, ο Σταύρος Βλάχος, είναι από τους παλαιότερους, για τα σημερινά δεδομένα, συνδικαλιστές της ΔΕΗ, μέλος της διοίκησης της ΓΕΝΟΠ, μόνιμος κάτοικος Πτολεμαϊδας και πατέρας τριών παιδιών. Ζει, δηλαδή, το πρόβλημα σε πολλά επίπεδα, όπως επίσης αρκετοί ακόμα από τους 80.000 κατοίκους της περιοχής. Αν σε κάτι διαφέρει και είναι αυτό που τον κάνει πλέον αξιόπιστο από άλλους, είναι η ιδιότητά του ως στέλεχος του ΚΚΕ, η οπτική γωνία, δηλαδή, που βλέπει τα πράγματα, η ανάλυση που κάνει. Ανάλυση που τον οδηγεί να είναι κατηγορηματικός στην προαναφερόμενη διαπίστωση. Η επόμενη φράση του είναι ακόμα πιο κατηγορηματική: "Σκοτώνουν κόσμο για να κλείσουν τη ΔΕΗ"!

- Μα η ΔΕΗ είναι αυτή που μαυρίζει τα πνευμόνια των ανθρώπων,τολμάμε την ερώτηση.

- Ετσι ακριβώς είναι. Η ΔΕΗ είναι ο φταίχτης που φαίνεται. Αν μείνεις εκεί, η λύση φαίνεται επίσης απλή: Κλείνεις τα εργοστάσια που καίνε λιγνίτη και καθάρισες. Είναι όμως έτσι; Πάμε λίγο πίσω. Η ΔΕΗ δεν άρχισε να λειτουργεί χτες. Η ανάπτυξή της στην περιοχή ήταν εξαρχής ανορθολογική. Δεν πάρθηκε από τότε κανένα μέτρο για το περιβάλλον. Εγιναν κατά καιρούς διάφορα μπαλώματα. Δεν είναι, λοιπόν, νέο το πρόβλημα της ρύπανσης. Παλιότερα μάλιστα, όταν δούλευε πλήρως και η ΑΕΒΑΛ, τα πράγματα ήταν ακόμα χειρότερα. Τώρα, έστω και για τα μάτια του κόσμου υπάρχουν και ορισμένα φίλτρα.

Για να το ξεκαθαρίσουμε, λοιπόν, αυτό: Η ΔΕΗ πράγματι έχει τεράστια ευθύνη. Ακόμα πιο μεγάλη ευθύνη όμως έχουν όσοι κυβέρνησαν αυτόν τον τόπο και ακόμα μεγαλύτερη αυτοί που κυβερνούν σήμερα και θα εξηγήσουμε μετά το γιατί. Προς το παρόν συζητάμε για τη ρύπανση. Εχουμε ρύπανση, αλλά ταυτόχρονα έχουμε και μισή αλήθεια. Εμείς λέμε καθαρά πως στο δίλημμα "ενέργεια ή άνθρωποι", απαντάμε "άνθρωποι". Πριν απ' όλα είμαστε άνθρωποι, και πεθαμένοι δεν μπορούμε να πάμε για δουλιά. Αλλα και χωρίς δουλιά δεν μπορούμε να ζήσουμε. Γι' αυτό μας ενδιαφέρει περισσότερο από κάθε άλλον, να βρούμε πραγματική λύση και τέτοια υπάρχει.

Δύο όψεις του ίδιου χώρου. Και οι δύο πιθανές. Προς το παρόν τη ρύθμιση την κάνει... ο βοριάς. Η λύση βρίσκεται στην πολιτική επιλογή

Μηχανήματα αξίας εκατομμυρίων δρχ. με προορισμό να δουλέψουν, εγκαταλείπονται να σκουριάσουν στο ύπαιθρο, στα πλαίσια μιας συνολικής πολιτικής εγκατάλειψης της ΔΕΗ

Αυτοί οι γιγάντιοι εκσκαφείς τώρα δουλεύουν παραγωγικότατα. Τίποτα όμως δεν εγγυάται ότι αυτό θα συμβαίνει και αύριο...

Ο Σταύρος Βλάχος, μέλος της διοίκησης της ΓΕΝΟΠ - ΔΕΗ

Μοιάζει με επιμέρους πλευρά του πράγματος, αλλά είναι εξαιρετικά σημαντική. Η κατάσταση στο χώρο των ορυχείων, μετά την εξόρυξη του λιγνίτη και τις αποθέσεις της τέφρας, θυμίζει σεληνιακό τοπίο. Η μελέτη Βαλκανά περιέχει και μέθοδο για την αποκατάσταση των εδαφών. Οχι αυτό που γίνεται με το φύτεμα ορισμένων μικρών δέντρων, αλλά με κανονικό εμπλουτισμό, έτσι που τα εδάφη να παραδίδονται για καλλιέργεια. Η μέθοδος εφαρμόστηκε ήδη στη Βιρτζίνια. Στην Ελλάδα απλά "θάφτηκε".

Αποστολή:Θανάσης ΛΕΚΑΤΗΣ

Φωτογραφίες: Μανόλης ΠΑΚΙΑΣ