"Πίστωση τέλος! Τη σκότωσε η υποτίμηση!", αναγράφεται σε μια μικρή ταμπελίτσα έξω από περίπτερο του Λαυρίου. Δείγμα και αυτό των εκρηκτικών προβλημάτων επιβίωσης που αντιμετωπίζει η συντριπτική πλειοψηφία των απολυμένων, που οκτώ χρόνια τώρα βλέπουν τις ελπίδες τους να γκρεμίζονται, αλλά και των νέων ανέργων που τους στερούν το δικαίωμα στο όνειρο. Τα "τεφτέρια" σε μπακάλικα, μανάβικα, χασάπικα δίνουν και παίρνουν και οι συνταξιούχοι γονείς αποτελούν πλέον τη μόνη σανίδα σωτηρίας για πολλούς ανέργους. Οργή γι' αυτούς που "μας κοροϊδεύουν", είναι το συναίσθημα που κυριαρχεί στις συζητήσεις που κάναμε με απολυμένους από εργοστάσια της πόλης.

"Οταν δούλευα έφτιαξα πολλά στο σπίτι, αλλά απολύθηκα και δεν μπόρεσα να το τελειώσω", επαναλαμβάνει κάμποσες φορές η Μαρουλιώ Γκούβερη,απολυμένη από τα "Κλωστήρια Λαυρίου", που έκλεισαν το '90. "Δεν έχω - θα πει - βρει δουλιά. Τα εργοστάσια είναι όλα κλειστά, πού να πάω; Και οι υπόλοιπες συνάδελφοι απ' το εργοστάσιο κι αυτές άνεργες είναι. Από 14 χρονών στο εργοστάσιο, είμαι 48 χρονών και έχω 6.500 ένσημα. Τι να τα κάνω; Το καλοκαίρι, δουλεύω μόνο Σαββατοκύριακα σαν λαντζιέρισσα σε μια ταβέρνα. Μπορείς να ζήσεις με αυτά;".

Απολυμένος απ' την "ΑΒΕΛ" είναι και ο άντρας της Μαρουλιώς, που "δουλεύει - θα σημειώσει - όπου τύχει. Πότε σε οικοδομές, πότε στα αρχαιολογικά. Για λίγες μέρες και μετά ξανά στο τρέξιμο. Η κόρη μου είναι 20 χρονών και είναι και αυτή άνεργη, ενώ ο γιος τελειώνει και αυτός το Λύκειο. Ευτυχώς, που είναι και οι γονείς μας και έχουμε τις συντάξεις. Εχουμε και τον δήμαρχο να μας λέει για τουριστική ανάπτυξη του Λαυρίου. Μας κοροϊδεύει;".

Αναπολώντας η Μαρουλιώ την καλή εποχή που δούλευε, θα μας πει: "Ημουν 15 χρονών όταν έκανα την πρώτη απεργία. Παλεύαμε για αυξήσεις, για άδειες, για επιδόματα, βλέπαμε μέλλον μπροστά. Τώρα τα παιδιά δεν έχουν δουλιά πώς να παλέψουν;".

Πάνε έξι ολόκληρα χρόνια που έκλεισε η "ΑΒΕΛ" και ακόμα δεν έχουν πάρει οι εργαζόμενοι αποζημιώσεις και δεδουλευμένα που τους οφείλονται. Αγανακτισμένος ο Μπάμπης Γκούβερης θα πει: "Πριν 20 μέρες πήρα ένα μέρος αυτών που μου χρωστάνε. Δε φτάνει αυτό, αλλά μου κράτησε η εφορία 23%. Ηταν να πάρω 820.000 δρχ. και πήρα 600.000 δραχμές και έχω και τέσσερα παιδιά". Οσο για δουλιά, "πηγαίνω - θα πει - όπου βρω. Κάποιους μήνες το καλοκαίρι στα ψαροκάικα. Για τέσσερις μήνες, πήρα 150.000 δραχμές. Σου λένε θέλεις ένσημα; Αν πεις ναι, τότε αν είναι να πάρεις 200.000 δρχ. σου κόβουν τις 50.000 για ένσημα. Δούλεψα κάποιο διάστημα σε εργολάβο στο Τεχνολογικό Πάρκο, αλλά δε μου έβαζε ένσημα. Μια μέρα μας λέει "δεν υπάρχει δουλιά" και απολύει εμένα και κάποιους άλλους Λαυριώτες και κρατά τους αλλοδαπούς. Εχω κάνει καταγγελία στο ΙΚΑ για τα ένσημα. Η κατάσταση είναι δύσκολη. Αναγκάστηκε ο γιος μου, 17 χρονών να πάει στα ψαροκάικα, για τα προσωπικά του έξοδα".

Απ' το "Αιγαίον" απολύθηκε ο 26χρονος Βαγγέλης Μέντης και όπως θα πει: "Οκτώ χρόνια μετά μας χρωστάνε ακόμα μέρος των αποζημιώσεων. Πότε δουλεύω στα ψαροκάικα, πότε σε οικοδομές, για κανά μήνα και μετά πάλι άνεργος. Είμαστε και μεγάλη οικογένεια, εφτά άτομα και είναι μεγάλο ζόρι. Δε συζητάμε βέβαια για να παντρευτώ και να κάνω οικογένεια. Με τι; Κυβέρνηση, δήμος και Εργατικό Κέντρο οχτώ χρόνια μας λένε τώρα για ανάπτυξη και ανάπτυξη. Μας κοροϊδεύουν. Χρειάζεται αγώνας".

Τα σημάδια της καταστροφικής, για την παραγωγική βάση της χώρας, πολιτικής που ακολούθησαν οι κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ και ΝΔ, υπηρετώντας τις επιλογές των Βρυξελλών και του ντόπιου και ξένου κεφαλαίου, αποτυπώνονται βαθιά στο Λαύριο. Τα συσσίτια, που εμφανίστηκαν εδώ για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας σε ειρηνικές περιόδους, ανέδειξαν το 1992 το έγκλημα που συντελέστηκε και που εξακολουθεί να συντελείται. Κυβερνώντες και τοπικοί πολιτικοί παράγοντες έχουν πλέξει έναν "ιστό" μέτρων, που δεν αφήνει την πόλη να ανασάνει παραγωγικά, στοχεύοντας στη μετατροπή της σε διαμετακομιστικό κέντρο. Την ίδια στιγμή επιδίδονται σε μια άκρατη όσο και ανέξοδη υποσχεσιολογία, συνεχίζοντας να εμπαίζουν το λαό του Λαυρίου.

Σε μια προσπάθεια να αποσοβηθούν αντιδράσεις, εξαγγέλλονται και υλοποιούνται, τα πρώτα χρόνια μετά το "κραχ", δεκάδες προγράμματα επανακατάρτισης και 1.000 άνεργοι "επανακαταρτίζονται" σε εντελώς... απαραίτητες ειδικότητες, όπως, για παράδειγμα, αυτής του κηπουρού. Ενα δισεκατομμύριο δραχμές στοιχίζουν αυτά τα προγράμματα. Από αυτά όμως φτάνουν - μετά και από πολύμηνες καθυστερήσεις - στα χέρια των άνεργων μόλις 200 εκατ. δραχμές. Τα υπόλοιπα τα καρπώνονται τα ιδιωτικά ΚΕΚ που διοργάνωσαν τα σεμινάρια.

Πιστοί στο δόγμα του "όλα στην ιδιωτική πρωτοβουλία", εντάσσουν το Λαύριο στα προγράμματα του λεγόμενου "αναπτυξιακού νόμου". Η επιχορήγηση νέων επενδύσεων σε ποσοστό 45% απ' το κράτος, που με την επιδότηση του επιτοκίου φτάνει και στο 75%, δεν είναι ικανή να προσελκύσει την... ιδιωτική πρωτοβουλία. Ακόμα και αυτό το ποσοστό επιχορήγησης μειώνεται στη συνέχεια στο 30%.

Ακολουθούν οι εξαγγελίες για δημιουργία Βιομηχανικού Πάρκου, που θα έχει την απαραίτητη υποδομή και θα... προσελκύσει επιχειρήσεις. Χρόνια ολόκληρα το Βιομηχανικό Πάρκο οριοθετείται, χωρίς αυτό να έχει γίνει μέχρι σήμερα εφικτό, ενώ αποτέλεσμα των συνεχών παλινδρομήσεων είναι οι τιμές της γης να εκτιναχτούν σε φοβερά ύψη. Το στρέμμα πουλιέται στην τιμή των 15 εκατ. δραχμών, κάνοντας ασύμφορη κάθε επένδυση μικροεπιχειρηματιών.

Στη συνέχεια στρέφουν τις ελπίδες του κόσμου στη δημιουργία Τεχνολογικού Πάρκου από το Πολυτεχνείο στον τεράστιο χώρο που καταλάμβανε η πρώην "Γαλλική" εταιρία, όπου με την κατάλληλη υποδομή θα... προσελκυστούν εταιρίες υψηλής τεχνολογίας και όπου μπορεί μετά από 4-5 χρόνια να δημιουργηθούν περίπου 150 θέσεις εργασίας. Ωστόσο, σήμερα το μόνο που γίνεται είναι η αναστύλωση κάποιων κτιρίων, ενώ το αν και το πότε θα έρθουν επιχειρήσεις, είναι κάτι που παραπέμπεται στο μέλλον.

Η μόνη δημόσια παραγωγική επένδυση αφορά τη νέα μονάδα παραγωγής ρεύματος με φυσικό αέριο της ΔΕΗ, όμως και εδώ εμπαίζονται οι κάτοικοι. Στην παλιά μονάδα χρησιμοποιείται υγρό μαζούτ, με αποτέλεσμα η κάπνα να πνίγει το Λαύριο, ενώ όταν βρέχει ή έχει υγρασία το διοξείδιο του θείου μετατρέπεται σε οξύ και πέφτει πάνω στα σπίτια σαν όξινη βροχή. Παρά τις υποσχέσεις πως με τη νέα μονάδα θα καταργηθεί ή θα μετατραπεί η παλιά, εξακολουθεί να λειτουργεί και επιπλέον χρησιμοποιείται στερεό μαζούτ, που είναι ακόμα πιο επικίνδυνο.

Το νέο λιμάνι που κατασκευάζεται, προπαγανδίζεται σαν το φάρμακο "διά πάσαν νόσο", άλλωστε εξυπηρετεί και τους στόχους για μετατροπή του Λαυρίου σε διαμετακομιστικό κέντρο. Ωστόσο, το επιβατικό τμήμα του λιμανιού αναμένεται να ολοκληρωθεί σε ένα χρόνο, τα έργα υποδομής για τη λειτουργία του δεν έχουν ακόμα δημοπρατηθεί, ενώ για το εμπορικό τμήμα δεν υπάρχει καν πίστωση. Σε κάθε περίπτωση, η λειτουργία του εξαρτάται άμεσα με τη σύνδεσή του με το αεροδρόμιο των Σπάτων.

Για την κατάσταση και τις προοπτικές του Λαυρίου, συζητήσαμε με τον δήμαρχο της πόλης, Σ. Παπασταυρόπουλο,ο οποίος μας είπε ότι "έχουμε περάσει τον παροξυσμό της κρίσης και αυτό γιατί έφυγε ο κόσμος και πήγε στα χωριά του". Εμφανίστηκε αισιόδοξος, λέγοντας ότι "τους επόμενους μήνες θα υπάρξει φοβερή ανάκαμψη", με το επιχείρημα ότι "η δημοτική επιχείρηση ολοκληρώνει το επιχειρησιακό σχέδιο"! Μάλιστα είπε ότι 20-25 επιχειρήσεις έχουν κάνει αιτήσεις για επενδύσεις και έχουν εγκριθεί και από το υπουργείο Ανάπτυξης. Ωστόσο, ο διευθυντής της δημοτικής επιχείρησης "ΔΕΑΛ", Α. Νεφελούδης,που επισκεφθήκαμε στη συνέχεια, ανέφερε ότι τρεις επιχειρήσεις έχουν πάρει εγκρίσεις...

"Εχουμε μπει σε αναπτυξιακή τροχιά" μας είπε ο πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου Λαυρίου Β. Μπριασούλης,επαναλαμβάνοντας - όπως και ο δήμαρχος - τα περί Τεχνολογικού, Βιομηχανικού Πάρκου, λιμανιού... Ωστόσο, σημείωσε πως καμιά θέση εργασίας δεν έχει δημιουργηθεί και ότι στα έργα που γίνονται δουλεύουν κυρίως αλλοδαποί και ελάχιστοι Λαυριώτες με χαμηλά μεροκάματα και ανασφάλιστοι.

Ο δε πρόεδρος του Λιμενικού Ταμείου, Α. Κατσάμπας εξάρτησε τη λειτουργία του λιμανιού από την ολοκλήρωση του νέου αεροδρομίου των Σπάτων, τη δημιουργία λεωφορειόδρομου που θα το συνδέει με το λιμάνι, κάτι που - σημείωσε - θα αποτελέσει κίνητρο για να φέρουν οι πλοιοκτήτες τα πλοία τους.

Την αναντιστοιχία ανάμεσα στον πακτωλό χρημάτων που ρέει και τη ζωή στις εργατογειτονιές, επισημαίνει ο Δ. Κωστάλας,δημοτικός σύμβουλος και επικεφαλής της "Δημοκρατικής Αγωνιστικής Συσπείρωσης".Αναφερόμενος ειδικότερα στη δημοτική επιχείρηση, σημειώνει: "Πρόκειται για μηχανισμό, που έρχεται να αντικαταστήσει το Δημοτικό Συμβούλιο - μπορεί να ασχοληθεί από κατασκευές μέχρι αθλητισμό - και αναπτύσσει δραστηριότητα με βάση το κέρδος, πουλώντας δηλαδή βασικές κοινωνικές παροχές. Τα έργα του δήμου, μέσω της ΔΕΑΛ, δίνονται αθρόα σε εργολάβους". Επισημαίνει ότι επιδιώκεται η μετατροπή του Λαυρίου σε διαμετακομιστικό κέντρο και καταλήγει πως "στη λογική αυτή αντιτάσσουμε την αγωνιστική διεκδίκηση μιας τρισδιάστατης ανάπτυξης, με ακρογωνιαίο λίθο την ανάπτυξη της βιομηχανίας (κρατικές επενδύσεις, ολοκλήρωση ΒΙΠΑ κτλ.) σε συνδυασμό με παράλληλη ανάπτυξη του τουρισμού και των μεταφορών. Το Λαύριο, εξαιτίας του υπεδάφους και της γεωστατικής του θέσης, γνώρισε δόξα λαμπρή, η οποία όμως δε θα μπορούσε να υπάρξει χωρίς την κινητήρια δύναμη των χιλιάδων εργατοϋπαλλήλων".

Το οριστικό κλείσιμο της κλωστοϋφαντουργίας "Αιγαίον" το 1990 και το πέταγμα στο δρόμο 1.500 εργαζομένων, δίνει το καίριο χτύπημα στην περιοχή και σηματοδοτεί την επιτάχυνση της γοργής βιομηχανικής συρρίκνωσης του Λαυρίου, μιας από τις πιο σημαντικές και ιστορικές βιομηχανικές περιοχές της χώρας. Ακολουθούν μια σειρά επιχειρήσεις και το "κραχ" είναι πλέον γεγονός. Σύμφωνα με στοιχεία του Δήμου Λαυρίου, από τις 4.346 θέσεις εργασίας στη βιομηχανία που υπήρχαν στην περιοχή πριν δέκα χρόνια, σήμερα έχουν απομείνει μόλις 879!

Την περίοδο '90-'92 έκλεισαν εκτός από το "Αιγαίον", η ΕΜΜΕΛ με 170 εργάτες, τα "Κλωστήρια Λαυρίου" με 153, η ΒΕΛΠΕΞ με 80 άτομα, η ΑΒΕΛ - Μεταλλευτική με 250 άτομα, η ΤΕΧΝΟΚΡΑΦΤ,με 20 εργάτες και η BEST BOATS με 70 άτομα, ενώ άλλες βιομηχανίες συρρικνώθηκαν δραστικά. Να σημειώσουμε ότι προηγούμενα, το '81, είχε κλείσει η μεταλλευτική εταιρία "Γαλλική",με 400 εργαζόμενους όταν έκλεισε. Από τις παλιότερες στην περιοχή λειτουργούσε απ' το 1875 και απασχολούσε στις "καλές εποχές" 2.500 εργαζόμενους.

Οχτώ χρόνια μετά το κραχ, η ανεργία εξακολουθεί να βρίσκεται στα ύψη και ένας στρατός "απασχολήσιμων" είναι έρμαιο της ασυδοσίας των επιχειρηματιών στις γύρω περιοχές, που κερδοσκοπούν ασύστολα σε βάρος του. Ενδεικτικά της κατάστασης είναι τα στοιχεία που συγκέντρωσε ο δήμος σε απογραφή που πραγματοποίησε το '95 στο μισό περίπου των νοικοκυριών του Λαυρίου, όπου καταγράφτηκαν 802 άνεργοι.Απ' αυτούς, 474 γυναίκες και 281 νέοι άνεργοι μέχρι 25 χρονών.

Σύμφωνα με στοιχεία του Εργατικού Κέντρου Λαυρίου, τουλάχιστον 400 οικογένειες υποχρεώθηκαν λόγω της ανεργίας να εγκαταλείψουν την πόλη και να ψάξουν να βρουν αλλού την τύχη τους. Με πρόσφατα στοιχεία του ΕΚΛ, μόνο οι άνεργοι ηλικίας άνω των 54 ετών ανέρχονται στους 470.Οι άνθρωποι αυτοί αντιμετωπίζουν ιδιαίτερα οξυμένο πρόβλημα, καθώς μετά από πολλά χρόνια δουλιάς βρίσκονται αντιμέτωποι με τον ορατό κίνδυνο να μην καταφέρουν να πάρουν ούτε καν σύνταξη.Οπως θα επισημάνουν συνδικαλιστές, σχεδόν το 100% των νέων που τελειώνουν το Λύκειο ή τις σχολές δεν μπορούν να βρουν δουλιά.Η συντριπτική πλειοψηφία των εργαζομένων έχει στραφεί στις γύρω περιοχές, δουλεύοντας από λίγες μέρες ως και λίγους μήνες πότε εδώ και πότε εκεί, αλλά και στις οικοδομές και στα ψαροκάικα και κάτω από συνθήκες που παραπέμπουν στον εργασιακό μεσαίωνα. Τα μεροκάματα εξευτελιστικά χαμηλά, ενώ η ασφάλιση σχεδόν ανύπαρκτη. Σε ελάχιστους "τυχερούς", μπορεί ο εργοδότης να επικολλήσει το 1/3 ή το 1/2 των ενσήμων που δικαιούνται. Η μόνιμη επωδός σε κάθε βήμα τους για αναζήτηση δουλιάς είναι: "Αν θέλεις χωρίς ένσημο, αλλιώς υπάρχουν τόσοι που ζητούν μεροκάματο".

Το μέλλον εμφανίζεται δυσοίωνο και για τις υπάρχουσες επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους εκεί. Η ΕΒΟ,από τις μεγαλύτερες, υπολειτουργεί, οι 279 εργαζόμενοί της αντιμετωπίζουν συνεχείς καθυστερήσεις στην καταβολή των μισθών τους, ενώ στα σχέδια της κυβέρνησης είναι η ιδιωτικοποίησή της με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Σοβαρά προβλήματα αντιμετωπίζει και η μεταλλουργία ΑΛΑΚΟ (παράγει μπαταρίες, φυσίγγια, μολυβδόφυλλα κτλ.), εξαιτίας των αθρόων και ανεξέλεγκτων εισαγωγών μπαταριών και του ανταγωνισμού με τις πολυεθνικές, που κατέχουν το 93% της αγοράς.

Το τραγικό δυστύχημα του περασμένου Αυγούστου, με το θάνατο ενός εργάτη και τον τραυματισμό άλλων οχτώ, εξακολουθεί να στοιχειώνει τους εργαζόμενους στην ΠΥΡΚΑΛ,όχι όμως και τη διοίκησή της. Πριν δυο μήνες άρχισε να επαναλειτουργεί ένα τμήμα και απασχολούνται 18 απ' τους 55 συνολικά εργαζόμενους. Οπως θα πει ο Μεμέτ Σαλή,μέλος του ΔΣ του σωματείου, "παρά το δυστύχημα, μέσα στο χώρο που εργαζόμαστε υπάρχουν 30 τόνοι εκρηκτικού υλικού, όταν οι κανόνες λένε κάθε πέντε τόνοι να μεταφέρονται μακριά και να αποθηκεύονται. Επίσης εκεί που έγινε το δυστύχημα, δίπλα δηλαδή στα συνεργεία, τοποθετούν τον ειδικό πύργο - δεξαμενή για τα απόβλητα της απονίτρωσης, που θα έπρεπε να φτιαχτεί δεκάδες μέτρα μακριά. Τόσους μήνες μετά και δεν έχουν αποδοθεί ευθύνες για το δυστύχημα, ενώ ο διευθυντής μας είπε πως "δεν ευθύνεται κανείς. Συμβαίνει και σε άλλα εργοστάσια". Ο φόβος έχει μπει μέσα μας, ακούμε τις λαμαρίνες να τρίζουν με τον αέρα και τρομάζουμε. Είναι η ανεργία που σε κρατάει, αλλά λες να πεθάνω εδώ μέσα;".

Ο Χ. Παφιλιάρης,γραμματέας της ΚΟΒ Λαυρίου του ΚΚΕ, θα επισημάνει: "Το '92 κατέβηκαν οι μαύρες σημαίες και έκτοτε, παρά τα εκρηκτικά προβλήματα, δεν έχει γίνει η παραμικρή κινητοποίηση με ευθύνη και του Εργατικού Κέντρου και του Δήμου. Το ΕΚΛ χαρακτηριστικά συνεδριάζει στη χάση και στη φέξη. Το Λαύριο μπορεί να ζήσει και οι υπάρχουσες βιομηχανίες να αναπτυχθούν και νέες να γίνουν. Απαιτείται όμως μακρύς και σοβαρός αγώνας για την επιβολή αναπτυξιακής πολιτικής".

Λεζάντα 1η: Λίγα παλιοσίδερα, σπασμένα τζάμια και ετοιμόρροπα κτίρια, έχουν απομείνει από τα εργοστάσια του "Αιγαίον" και της "ΑΒΕΛ" που αποτελούσαν άλλοτε την "ψυχή" της οικονομικής ζωής στο Λαύριο

Λεζάντα 2η: Οκτώ χρόνια μετά η Μαρουλιώ εξακολουθεί να είναι άνεργη, ενώ ο Μπάμπης ψάχνει για μεροκάματο όπου τύχει και όσο όσο

Λεζάντα 3η: Οργή και αγανάκτηση εκφράζει ο Βαγγέλης Μέντης, γι' αυτούς που τον μετέτρεψαν σε "απασχολήσιμο" και του στερούν το δικαίωμα στο όνειρο

Οι μαύρες σημαίες κατέβηκαν, αλλά τα προβλήματα παραμένουν

"Κουφάρια" παλιών εργοστασίων, έρημα σπίτια, άδειοι δρόμοι, φτώχεια "αμπαρωμένη" καλά πίσω απ' τις πόρτες των σπιτιών και μαρασμός. Αυτή είναι η εικόνα του Λαυρίου σήμερα. Οχτώ ολόκληρα χρόνια μετά το βιομηχανικό κραχ, η πόλη εξακολουθεί να "σπαράσσεται", με τους μαραζωμένους απ' την ανεργία κατοίκους της να βολοδέρνουν στις γύρω περιοχές, ψάχνοντας για ένα μεροκάματο και πουλώντας όσο όσο, όπως όπως, την εργατική τους δύναμη. Εξακολουθεί να δείχνει, σε όλες του τις διαστάσεις, το τεράστιο έγκλημα που διέπραξαν οι κυβερνήσεις σε βάρος της ιστορικής εργατούπολης. Πίσω απ' τις κορόνες πολιτικών παραγόντων, που θέλουν να εμφανίσουν μια ωραιοποιημένη εικόνα, πίσω από τις υποσχέσεις για μια ανάπτυξη που δεν έρχεται, εκεί μέσα στα σπίτια των εργαζομένων, των απολυμένων, των νέων ανέργων, κρύβεται μια "βραδυφλεγής βόμβα", που περιμένει το φιτίλι για να σκάσει και να ξεμπροστιάσει όλους τους πολιτικάντηδες που πουλούν ανέξοδα υποσχέσεις και φρούδες ελπίδες.