Δυο μυθιστορήματα της Ρέας Γαλανάκη "Ο βίος του Ισμαήλ Ρερίκ Πασά" και"Θα υπογράψω Λουί" απορροφούν τις σημειώσεις του μεγαλύτερου μέρους του τομίδιου "Βασιλεύς ή στρατιώτης" (Α μέρος, 4 κεφάλαια). Κάνει αποτίμηση της εργασίας της για δυο πρόσωπα ιστορικά του 19ου αιώνα, τελείως διαφορετικά μεταξύ τους.

Και στα δυο η Ιστορία συμπορεύεται με τη Λογοτεχνία, δημιουργώντας το κλίμα και τα πρόσωπα, με απόλυτο σεβασμό στην εποχή και την προσωπικότητά τους.

Από τις απόψεις και σκέψεις για τη συγγραφή των δυο παραπάνω μυθιστορημάτων της διαμορφώνονται ολοκληρωμένα δοκίμια για τον δημιουργό και τη συγγραφική τέχνη, για τη γλώσσα και τη λειτουργία της σ' αυτήν.

Οι σελίδες που ακολουθούν (μέρος Β, 3 κεφάλαια) είναι αφιερωμένες στη γυναίκα ως συγγραφέα λογοτεχνικών έργων. Ενα μεταλλείο σοφών θέσεων και διαπιστώσεων με εξαιρετικά ανεπτυγμένο το αισθητικό κριτήριο, αποτέλεσμα σοβαρής μελέτης και πολύχρονης πείρας.

Οι ορθά διατυπωμένες θεωρίες της κρατούν παρ' όλ' αυτά γεύση πικρή για τα βάρη που είχε επωμιστεί κι εξακολουθεί να επωμίζεται η γυναίκα. Βαρύς ζυγός οι καθημερινές οικιακές υποχρεώσεις και να την τυραννάει μέσα της πιεστικά η έκφραση, που δε βρίσκει εκείνο τον πολύτιμο και κατάλληλο χρόνο να ριχτεί στο χαρτί.

Πολλές δημιουργίες χάθηκαν και χάνονται εξαιτίας αυτής της αδηφάγας χοάνης.

Εν κατακλείδι το βιβλιαράκι αυτό των 140 σελίδων δεν μπορεί να γίνει αντικείμενο απλού διαβάσματος, αλλά μελέτης προσεχτικής, κι όχι μόνο μια φορά. Ανατρέχοντας πάλι και πάλι όλο κάτι καινούριο προκύπτει. Εύληπτο μεν, αλλά χρειάζεται να σκύψεις και να εμβαθύνεις για να έρθει στην επιφάνεια όλο το πολύτιμο μετάλλευμα.

"Ο άνθρωπος που γράφει συνεχίζει να μιλά ή να σωπαίνει και πίσω απ' αυτές τις τρεις μοιραίες, τις ύστατες λέξεις, ακριβώς όπως έχει κάνει με καθεμιά από τις λέξεις που έγραψε, με καθεμιά από τις λέξεις που διαβάζοντας έχει αγαπήσει" (από το κείμενο "Βασιλεύς ή στρατιώτης"). (Εκδόσεις "Αγρα", Αθήνα 1997)

Ευγενία ΖΩΓΡΑΦΟΥ

Η κυρία Αγγελάκη - Ρουκ είναι από τα πιο γνωστά ονόματα στην ποίησή μας των τελευταίων δεκαετιών. Στη συγκεντρωτική αυτή έκδοση (ποιήματα της πρώτης περιόδου) μιλάει για τ' ανθρώπινα, κυρίως μέσα από τη μυθολογία και την ιστορία, υπογραμμίζοντας έτσι τη διαχρονικότητα παθών και καταστάσεων, όπως κάνουν οι περισσότεροι ποιητές με οικουμενική θέαση.

Οι νέοι και νέες που στέλνονται από τον Αιγέα στην Κρήτη, βορά του Μινώταυρου: "Τα επτά κορίτσια/ κλίνουν τους λαιμούς στο φόβο. / (... ) Αποχαιρετούν τα ονόματά τους/ και τα μαλλιά τους". "Κλαις γιατί 'ναι η εποχή/ που ντύνονται φύκια τα σώματα των αγοριών/ (... ) Δακρύζεις, της είπα. / Στον ώμο σου ακουμπάει να κλάψει ο ουρανός".

Η παιδούλα Ιφιγένεια, που "αρνείται" να θυσιαστεί σε πολεμόχαρους θεούς και άρχοντες: "Θόρυβος στ' ακρογιάλι. / Στις πλάκες του λιμανιού/ πατήματα ανδρών, τρεξίματα/ μαντάτα πρόσωπα. / Αρνήθηκε είπαν/ (... ) Για την αγάπη έλεγε/ για τη γλυκιά καρδιά/ για ειρηνικές πολίχνες/ να φροντίσουμε τα καρποφόρα/ τις βροχές να δεχτούμε στην ώρα τους/ για τις βοσκές/ για τους Αγγέλους. / Αρνήθηκε".

Είναι βέβαια η συμβατική εκδοχή του μύθου, με τον πρωτοπολέμαρχο να μη διστάζει να "προσφέρει" το ίδιο το παιδί του για τη νίκη. Αλλά "για καλή της τύχη", η κοπελίτσα βρήκε σύμμαχο και σωτήρα της την Αρτεμη!

Και μια άλλη προσέγγιση του θρύλου "Μέγας Αλέξανδρος": "Δεν είναι πια σύνορο ο Ευφράτης/ (...) Πάμε να νικηθούμε απ' τα σύννεφα/ (...) πάμε για τη Μεγάλη Ηττα". ("Μεγαλέξαντρος"). "Τέτοια είν' η μοίρα μας/ να με γεννάς, να σε γεννώ/ πότ' εσύ μπρος με την πράξη/ πότ' εγώ με προφητείες. / (... ) Να κι ο τσιγγάνος/ με το πολύφυλο αίμα/ τ' αυτί κολλημένο στο χώμα/ μετράει το βήμα σου" ("Ο τροβαδούρος του Μεγαλέξαντρου"). Αλλά να πούμε όλη την αλήθεια: πολύ λίγοι θα έβαζαν στο στόμα ενός κοσμοκράτορα στίχους όπως: "Σοφία ή τρέλα όταν ταξίδευα/ σοφία ή τρέλα όταν πολεμούσα... / (... ) Στα πεύκα περπατήσαμε/ σήμερα το πρωί/ εγώ κι η Σφίγγα. / (... ) Για τα ερωτήματα/ είπαμε κάτι το κοινό/ πως δε νικούν το θάνατο/ για τις εκστρατείες/ κάτι παλιό/ πως δε νικούν το χώμα". ("Ο Μεγαλέξαντρος και η Σφίγγα").

Ο τόμος κλείνει με τη συλλογή "Τα σκόρπια χαρτιά της Πηνελόπης": "Εκεί που βυθίστηκα για να σε βρω/ έχει χαθεί πια το ον/ (... ) Είσαι σε μια μορφή απόλυτη/ απρόσιτη και στη ζωή την ίδια/ μια άσπρη κηλίδα είσαι/ λίγο θολό νερό. / Θέλω να φθείρω/ το τελευταίο μου φως/ εκεί που τίποτα/ δε σταματάει το μάτι: / ούτε χελιδόνι θέλω στον ορίζοντα/ καμιά αυταπάτη. / (... ) απέναντί μου ο άσπρος τοίχος/ όλα τελειωμένα και λευκά/ κι εγώ μιαπατημένη κατσαρίδα".

Πίσω όμως από όλο αυτό τον αποστασιοποιημένο, "αντικειμενικό" στοχασμό, υπάρχει σε όλο το βιβλίο ένα αρνητικό ψυχικό και ιδεολογικό κλίμα απόγνωσης, τελικά, και παραίτησης - μια υπερβολή του υπαρξιακού "τίποτα". Κρίμα.(Εκδόσεις "Καστανιώτη", 1997).

Μανώλης ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ

Ο Μανόλης - Χρίστος Αγγελάκης, με το "Κόκκινο σάλι" του, έρχεται απ' τη γενιά των φοιτητών που δέσποζε με την παρουσία της στα τέλη της δεκαετίας του '50 και τις αρχές αυτής του '60. Μιας γενιάς που σίγουρα θα φανταζόταν, μέσα απ' τους όποιους αγώνες της, το αύριο σημαντικά καλύτερο στο τέλος αυτού του αιώνα. Ομως, η "νέα τάξη" που επικράτησε με προδοσία, τόσο τραγικά κι απρόσμενα, θα κάνει σήμερα τον ποιητή ν' αυτοσαρκάζεται, κοιτάζοντας το είδωλό του στον καθρέφτη του χρόνου που κύλησε απ' τον καιρό της νιότης του:

"Τελικά, / χάλασες άσκοπα/ το υπέροχο κόκκινο σάλι/ της μητέρας. / Σ' το είπα πως πάει ο καιρός. / Κι εκείνες οι αστραπές, / το είδες... / Ηταν/ οι χαλασμένοι λαμπτήρες φθορισμού, / στον αυτοκινητόδρομο".

Παρά τις προσδοκίες της γενιάς του, "οι δεξιοί ληστές ωφελήθηκαν. / Εκτοτε... ". Και βέβαια ακολουθεί "η φθίνουσα εντιμότης" των, δήθεν, μη δεξιών που καπηλεύτηκαν ασύστολα τα συνθήματα της σταθερά έντιμης - και γι' αυτό γνήσιας Αριστεράς -, για να κρατήσουν το λαό μας δέσμιο του καιρού τους: "Αμίλητος ο καιρός/ διαβάζει τις πρώτες εφημερίδες, / για τη Βοσνία, το Σαράγεβο/ τους κυανόκρανους, / του Πάπα... / κι αποτραβιέται/ στο υπόγειο του Μετρό/ να συμφιλιωθεί με τους αλήτες/ και τους τραβεστί".

Ετσι ο ποιητής, πικραμένος για το "χαμένο ραντεβού" των λαών, με τον "Κατακλυσμό" που θα 'πνιγε το σάπιο κόσμο, για να μπει στη θέση του αυτός των οραμάτων και των θυσιών, θα πει:

"Κοιτάζεις με θλίψη/ που γερνάνε οι αρμοί/ από τη μεγάλη, περήφανη κιβωτό/ που μαστόρευες χρόνια/ για το λαό. / Για έναν κατακλυσμό/ που είχες προβλέψει/ με βάση/ τη διαλεκτική των καιρών/ τους νόμους της παρακμής/ την οικονομία της φύσης. / Ενα κατακλυσμό που δεν ήρθε ακόμα".

Ακριβώς στη λέξη "ακόμα", φέγγει το κόκκινο της οργής αναλλοίωτο, όπως στο"σάλι της μάνας" που συμβολίζει τη σημαία της επανάστασης. (Προλεγόμενα Λουκά Θανασέκου - Σχέδιο Μ. Ρέγκου - Εκδόσεις "ΠΥΛΗ")

Γιάννης ΚΑΡΑΒΙΔΑΣ

Ο ποιητής Δ. Π. στη συλλογή του "Η Ενάτη Σταυροφορία" πειραματίζεται σ' ένα είδος ποίησης, όπου η φιλοσοφία του ποιητή εμπλέκεται με το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Με μια τεχνική στην οποία το αρχαιοπρεπές, το δημοτικό τραγούδι και κάποια ψήγματα μοντέρνας φόρμας, που μας θυμίζουν "τα ρω του έρωτα", οριοθετούν έξυπνα κι εμπνευσμένα το στίγμα του Δ. Π. Ωστόσο μέσα απ' αυτό το πάντρεμα τα μηνύματα με κόπο φτάνουν στον αναγνώστη και μάλιστα τον μυημένο στα κρυφά τεχνάσματα της Ποίησης.

Πότε ελεγειακός, πότε επικός αφήνεται σε ξέφρενα ξεσπάσματα τελετουργικών διεργασιών. Κι ο ποιητής θέλει να διαφεντεύει η αγάπη, να ηγεμονεύει η δικαιοσύνη: "Χαίρε των αθανάτων πόθων μου αντρειωμένη/ παλληκαροσύνη/ και χαίρε το Ομικρον και το Ητα και του μεγάλου Ουρανού/ το Ουδέτερο/ που απ' τα αρχαία χρόνια πάντοτε ξεκινά/ ανύποπτο και ηγεμονεύει/ χαίρε του Τότε και του Ποτέ και του Αείποτε/ κι ακόμα χαίρε του Απειρου η Καλοσύνη.

Οικουμενικός, πανανθρώπινος ο Δ. Π. μ' ένα λόγο που ρέει και κάποτε χάνεται θύμα της έμπνευσης, επιμένει ν' απλώνεται και ν' αναλύει με πόνο και δάκρυ και με τα "Μεγάλα Χαίρε".

Τα "Χρονικά" του στα οποία είναι χωρισμένο το βιβλίο, εκπέμπουν ένα δοξαστικό για ό,τι χάνεται και αφιερώνεται, στην αέναη αναζήτησή του. Κι είναι η αγάπη, κι είναι ο έρωτας στο επίκεντρο αυτής της αναζήτησης: "Για να ακούω το πρώτο και το τελευταίο "χαίρε" / της Αγάπης/ τόπο μακρύ περπάτησα και σκοτεινό... /

Ο ποιητής Δ. Π. στην "Ενάτη Σταυροφορία" του, επιχειρεί ένα οδοιπορικό του Ανθρώπου, του Θεού του και της Ιστορίας του, μέσα σε μια λαίλαπα οραμάτων και συμβολισμών μ' ένα δικό του προσωπικό κι εμπνευσμένο τρόπο. (Εκδόσεις"ΔΩΔΩΝΗ" 1997).

Φαίδρα ΖΑΜΠΑΘΑ - ΠΑΓΟΥΛΑΤΟΥ

• "Αντισταθείτε", τιτλοφορείται το βιβλίο του Χρήστου Πασαλάρη, αρθρογράφου και συμβούλου έκδοσης της εφημερίδας "Ελεύθερος Τύπος". Ο τόμος περιέχει άρθρα του Χρ. Πασαλάρη από το 1984 μέχρι το 1997.
• Από την "Ωκεανίδα" κυκλοφόρησαν: Ροζαμούντ Πίλτσερ "Στον αστερισμό των διδύμων" (μετάφραση Καίτης Οικονόμου, μυθιστόρημα). Μάργκαρετ Ατγουντ"Το άλλο πρόσωπο της Γκρέις" (μετάφραση Εφης Καλλιφατίδη, μυθιστόρημα βασισμένο στην πραγματική ιστορία της Γκρέις Μαρκς - 19ος αιώνας). Ελεν Φίλντινγκ "Προς γκρεμός και πίσω... ράφι (το ημερολόγιο της Μπρίτζετ Τζόουνς) " (μετάφραση Εφης Καλλιφατίδη, μυθιστόρημα).
• Από το "Ροδακιό" εκδόθηκαν τα ποιητικά βιβλία: Ρένα Ρηνιώτη "Η κυρά των άστρων". Νίκος Αβανίδης "Χωρίς γενιά". Νανά Πλευρίτου "Καλοκαίρια στις Κυκλάδες", Τάσος Ζερβός "Προσωπογραφίες ή μεσιανό κατάρτι".
• Από τα "Νέα Σύνορα" - ΑΑ Λιβάνη κυκλοφόρησαν: Γιώργος Μανιώτης "Το άχρηστο βιβλίο" (μυθιστόρημα του θεατρικού συγγραφέα που ασχολείται επιτυχώς και με την πεζογραφία). Μοναχός Νικόδημος "Τα ιερά κείμενα ενός μοναχού".Ενα μυθιστόρημα για την καταπολέμηση της τηλεορασομανίας είναι το βιβλίο τουΖαν - Φιλίπ Τουσάν "Τηλεόραση εγώ; Οχι, ευχαριστώ" (μετάφραση Ελένη Ψυχούλη).
• Θοδωρής Κοντούλης "Τότε που η πατρίδα μου 'κλεινε πονηρά το μάτι" (αυτοβιογραφικό περί της στρατιωτικής θητείας, Εκδόσεις "Εντός")
• Μαρκήσιος ντε Σαντ "Ο απατημένος πρόεδρος και άλλες τολμηρές ιστορίες" (μετάφραση Αννα Τσέα, εκδόσεις "Ολκός").
• Μπριζίτ Ομπερ "Σιωπηρή μάρτυρας" (μετάφραση Τίνα Πλυτά, γκραν - πρι αστυνομικής λογοτεχνίας 1997, εκδόσεις "libro").
• Μπέρνχαρντ Σλίνκ "Διαβάζοντας τη Χάννα" (μετάφραση Ιάκωβος Κοπερτί,αστυνομικό μυθιστόρημα, εκδόσεις "Κριτική).
• Μυρσίνη Κοντού - Καρκάνη "Για μια νέα πορεία στην εκπαίδευση (Σκέψεις, προβληματισμοί, προτάσεις για το εκπαιδευτικό μας σύστημα)" (εκδόσειςΚυριακής Αθ. Βασδέκη,Ζαϊμη 38, τηλ. 8233029).
• Σον Τζον "Η τέχνη του πολέμου",μετάφραση Πάνου Πικραμένου,έκδοση του περιοδικού "Στρατηγική".
• Από τις εκδόσεις Φυτράκη κυκλοφόρησαν: Εμμυ Γεωργαντά "Τα μύχια της ψυχής" (μυθιστόρημα). Νικόλα Μπρεάλ "Σονάτα στο σεληνόφως" (μετάφραση Βερίνα Χωρεάνθη,μυθιστόρημα).
• Χοσέ Μανουέλ Φαχάρδο "Γράμμα από την άκρη του κόσμου" (μετάφραση Χαράλαμπος Δήμου,εκδόσεις "Οπερα",Κωλέττη 26, τηλ. 3304546).
• Ν. Ι. Γισδάκης "Επάλξεις" (ποιητική συλλογή Ι Εκδόσεις Μαυρίδης,κεντρική διάθεση: Τυπογραφείο Κυρ. Ανδρεάδη, Θεμιστοκλέους 11, τηλ. 3836370).